arm2nd0 6 Qershor, 2014

 

0 rate up rate down

abd 17 Maj, 2015

Moraliteti seksual dhe drejtësia shoqërore në krishterim

Thomas Rausch SJ

 

 

Dishepullësia e krishterë duhet të frymëzojë si jetën tonë ndërpersonale ashtu dhe atë shoqërore. Moraliteti seksual merret me shprehjen e përshtatshme të shtysës për intimitet, dashuri dhe riprodhueshmëri, e cila luan një rol mjaft të rëndësishëm në marrëdhëniet tona ndërpersonale. Drejtësia shoqëroreë përshkruan atë që ndodh kur shoqëritë tona janë të organizuars në atë mënyrë që secili person është i respektuar dhe të gjithë e kanë të mundur të marrin pjesë në jetën shoqërore, politike dhe ekonomike të bashkësisë. Problemet e ngritura nga të dyja këto fusha na prekin personalisht. Të dyja janë trajtuar gjerësisht nga autoriteti i mësimeve të Kishës, dhe të dyja janë sfera diskutimi që prodhojnë emocione të konsiderueshme, shqetësim dhe reagime shumë të ndryshme ndaj autoritetit të Kishës. Disa katolikë sot nuk pajtohen me mësimet e Kishës mbi çështjet e kontrollit të lindshmërisë, divorcit dhe martesës së sërishme, marrëdhënieve seksuale jashtë martesës dhe ndërmjet homoseksualëve të bindur, dhe (në një masë më të vogël) abortit. Katolikë të tjerë, të cilët pranojnë mësimet e kishës mbi këto çështje, kanë vështirësi të konsiderueshme të pranojnë mësimet e saj në sferat e drejtësisë shoqërore, për shembull, në të drejtën e popujve për të emigruar, në çështjen e përdorimit të armëve bërthamore si frenues, dhe ndërlikimet e parimit të drejtësisë shpërndarëse e cila pohon të drejtën e të gjithë anëtarëve të një komuniteti kombëtar për të marrë pjesë në mënyrë të barabartë në jetën ekonomike. Në mënyrë të ngjashme, në të kaluarën disa katolikë nuk janë pajtuar me mësimet e kishës mbi të drejtën e punonjësve për t’iu bashkuar sindikatëve apo me dënimin e ligësisë së racizmit dhe segregacionit. Në këtë kapitull ne do të konsiderojmë si moralitetin seksual ashtu dhe drejtësinë shoqërore.

Moraliteti seksual

Është mëse e ndershme të pranohet se Kisha Katolike është treguar thellësisht në mëdyshje në sjelljen e saj ndaj seksualitetit njerëzor. Në njërin krah, ajo e ka pranuar gjithmonë seksualitetin si një të mirë, një dhuratë që Zoti ua dha prindërve tanë të parë për dashurinë e tyre reciproke dhe për sjelljen në botës të jetës së re. Kjo ka mbetur bindja më e thellë e traditës katolike. Në krahun tjetër, kisha është dukur shpeshherë e trembur nga fuqia e mistershme e seksualitetit. Duke i bërë jehonë pesimizmit të Agustinit, ajo ka ngushtuar shpeshherë kuptimin e bashkimit seksual në sjellje në jetë, vështirë se ka toleruar kënaqësinë që marrin njerezit nga njëri-tjetri gjatë aktit, dhe ka zhvilluar rreth saj një teologji morale që ka patur prirjen ta shikojë seksualitetin në termat e veprave të ndarjes e jo si marrëdhënie komplekse njerëzore.

Këndvështrimi katolik se seksualiteti njerëzor është një dhuratë hyjnore që gjen shprehjen e duhur të pjellorisë në një marrëdhënie dashurie dhe të posaçme, e hapur ndaj jetës së re, i ka rrënjët në shkrimet e shenjta. Libri i Zanafillës mëson se seksi ekziston për sjelljen në jetën (1:28) dhe dashurinë e ndërsjellë (2:18-24). Kënga e Këngëve, një poemë haptazi erotike, kremton dashurinë fizike mes burrit dhe gruas. Jezui vuri kusht institucionin hyjnor të martesës dhe konfirmoi përjetësinë e saj. Duke refuzuar dispozitat e Ligjit të Moisiut që i lejonte një burri të divorcohej nga bashkëshortja e tij por jo e kundërta, ai predikoi një reciprocitet në marrëdhëniet seksuale që nuk qe nderuar në atë traditë. Pali e njeh martesën si një dhunti shpirtërore, një dhuratë prej hirit për ngritjen e Kishës (1Kor 7:7). Letra e Efesianëve e shikon bashkimin intim të burrit dhe gruas si një mister të madh (mysterion) që i shëmbëllen bashkimit të Krishtit dhe të Kishës (Ef 5:31-32), një kuptim intuitive i asaj çka më vonë kisha do ta njihte si sakramenti i martesës.

Lisa Sowle Cahill nënvizon se Bibla e sheh seksualitetin jo në izolim por gjithmonë në marrëdhënie me komunitetin. Megjithatë, ka tekste biblike që dënojnë tipe të caktuara të akteve seksuale që konsiderohen deviante nga norma e përgjithshme e martesës heteroseksuale, monogame e të vazhdueshme. Këto janë

tradhëtia bashkëshortore (Lev 20:10; Zan 39:9; Prov 2:17; Sir 23:16-21; Eksodi 20:14; Deut 5:18; Marku 7:22; Mat 5:28; 15:19; 1 Kor 6:9); kurvërimi (Sir 42:10; Deut 22:13-21; Lev 19:29; porneia apo ‘imoraliteti seksual’ duke përfshirë kurvërimin, Marku 7:21; Mat 15:19; 1 Kor 5:9-11; 7:2; 2 Kor 12:21; Gal 5:19; Eph 5:3, 5), aktet homoseksuale (Lev 18:22; 20:13; Rom 1:27; 1 Kor 6:9).

Cahill i paraqet këto tekste jo për të sugjeruar që Bibla ofron një reflektim sistematik mbi seksualitetin por për shkak se këto akte konsiderohen nga autorët biblikë si të papajtueshëm me jetën e besimit në komunitetin fetar. Shumë e rëndësishme janë natyra e komunitetit dhe karakteristikat e jetës së anëtarëve të saj. (1)

Sigurisht, që nga fillimi është e pranishme shpresa se ata që janë të pagëzuar në Krisht dhe në komunitetin e dishepujve të tij duhet të jetojnë në një mënyrë që pasqyron këto dy realitete themelore të krishtera. Pali e udhëzon komunitetin në Korinth të çkishërojë njërin prej anëtarëve të tij që ka jetuar në një marrëdhënie inçestuale me njerkën e tij; shqetësimi i tij nuk është thjesht për individin por për mirëqënien e komunitetit (1 Kor 5:1-13). Në mënyrë të ngjashme, në rastin e disa të krishterëve që janë të përzier seksualisht me një prostitutë, ai argumenton se një bashkim ekziston tashmë ndërmjet secilit prej tyre dhe Krishtit, dhe rrjedhimisht, çdo bashkim seksual duhet të pasqyrojë shenjtërinë e kësaj marrëdhënieje (1 Kor 6:15-20). Këtu ai sugjeron një teologji të marrëdhënieve seksuale.

Zhvillimi i teologjisë morale

Të krishterët e hershëm, të formuar pjesërisht nga konflikti i madh në kohën e Palit në lidhje me rrethprerjen dhe nga Ligji i Moisiut, nuk e kuptuan jetën e tyre në Krisht në termat e një ligji të ri moral. Ata e njihnin mësimin e Jezuit se dashuria për Zotin, e ngjizur pashmangshmërisht me dashurinë për fqinjin, përmbledh të gjitha urdhëresat (Marku 12:29-31; Mateu 22:37-40). Ata u rrekën të brendësonin thirrjen e ungjillit për konvertim. Ata ishin të ndërgjegjshëm për dallimin e pranisë së Shpirtit në komunitetet e tyre dhe në jetën e tyre. Kështu, një autor i krishterë i kohës pas Dhjatës së Re, duke shkruar rreth jetesës së të krishterëve në mesin e fqinjëve të tyre por duke qenë të ndryshëm nga ata, nxorri në pah se ata nuk i ekspozonin fëmijët i tyre dhe nuk shkëmbenin bashkëshortet me njëri tjetrin (Ad Diognetus 5).

Si u bë pra një mësim katolik mbi seksualitetin kaq legalist në shprehjen e tij, kaq i shqetësuar me mëkatin? John Mahoney, në studimin e tij të shkëlqyer rreth zhvillimit të teologjisë morale katolike, e drejton gishtin sidomos te trashëgimia e Agustinit dhe te shqetësimi me mëkatin që u zhvillua në ndërthurje me praktikën e rrëfimit të dëgjuar.(2)

Pak mendimtarë kanë patur një ndikim më të madh mbi teologjinë e krishterë në perëndim se sa Agustini (354-430), peshkop i Hiposit. Doktrinat e Zotit, trinitetit, hirit, mëkatit fillestar, kishës, sakramentit, parësia romake – sa për të përmendur disa – bartin ndikimin e tij deri sot. Por siç kanë vëzhguar shumë, ka patur një anë të errët në mendimin e Agustinit, një pesimizëm të thellë që shihet qartë në këndvështrimin rreth dëmit të kryer nga mëkati fillestar ndaj natyrës njerëzore dhe në trajtimin që ai i bëri problemit të mëkatit dhe ligësisë.

Kjo anë e errët do të shënonte teologjinë katolike në të paktën dy mënyra domethënëse. Së pari, parimi i tij se Zoti nuk urdhëron të pamundurën, e formuluar për të theksuar fuqinë sovrane të hirit ndaj theksit të Pelagiusit mbi atë se çfarë mund të arrijë liria njerëzore më vete, do t’i jepte një dimension ashpërsie mësimeve morale katolike që ka sunduar përgjatë shekujve. Piu XI iu drejtua këtij parimi në dënimin që ai i bëri kontraceptimit në Casti Connubi (1930)(3) dhe Gjon Pali II e citoi atë në enciklikën e tij të vitit 1993 mbi parimet e teologjisë morale, Veritas Splendor (no. 103).(4)  Sot disa do të shihnin të njëjtin arsyetim të ashpër në mësimet e kishës saqë i vëtmi opsion moral për një person që ka orientim homoseksual është jeta e celibatit.

Së dyti, pa dyshim i prekur nga lufta e tij e gjatë dhe e vështirë për dëlirësi, Agustini e konsideronte seksualitetin njerëzor pas rënies nga parajsa si kaq të dominuar nga epshi saqë i vetmi qëllim moral i marrëdhënies seksuale ishte sjellja në jetë e pasardhësve. Kjo doktrinë agustinaine do të kishte gjithashtu një histori të gjatë në teologjinë katolike. Në mesjetë, teologët pas Agustinit vazhduan të mësonin se marrëdhënia seksuale martesore për kënaqësi e jo për sjellje në jetë ishte mëkat – mëkat për vdekje sipas përkrahësve të ashpërsisë, apo të paktën e falshme në këndvështrimin e një numri të madh të teologëve moralë.(5)

Një tjetër faktor madhor që kontribuoi në shqetësimin e teologjisë morale me mëkatin ka qenë futja në përdorim në shekullin e gjashtë të praktikës së rrëfimit të dëgjuar. Para kësaj, pajtimi sakramental rezervohej për apostazinë, tradhëtinë bashkëshortore dhe vrasjen; ishte një ritual publik dhe mund të përjetohej nga dikush vetëm një herë në jetë. Por futja në përdorim e rrëfimit privat, praktikë kjo e huazuar nga tradita murgërore, solli zhvillimin e librave të pendesave, libra të skicuar si një ndihmës për rrëfyesit priftërorë në zbulimin dhe klasifikimin e mëkateve dhe në përcaktimin e pendesave të rastit. Librat e parë të pendesave, teologjikisht të thjeshtë dhe të pasofistikuar, u hapën rrugë më vonë summave(a) për rrëfyesit, veçanërisht pasi Këshilli i Katërt Lateran (1215) dha urdhër që të kryheshin rrëfime dhe Komunione vjetore gjatë sezonit të Pashkëve. Këto summa vazhduan të pasuroheshin – summa për rrëfyesit, summa për raste morale (të preferuar veçanërisht nga jezuitët), summa të teologjisë morale – deri në mesin e shekullit të njëzetë. Nga kjo traditë u zhvillua një teologji morale e cila qe skicuar për rrëfyesit. Fatkeqësisht, ishte një teologji morale e ndarë nga teologjia dogmatike dhe shpirtërore. Theksi i Trentit mbi rolin gjyqësor të priftit në rrëfim kontribuoi për tonin e saj juridik. Shqetësimi i saj me mëkatet seksuale u përshkallëzua në sajë të një deklarate të shekullit të shtatëmbëdhjetë të Zyrës së Shenjtë të Vatikanit që ‘klasifikonte çdo mëkat mbi çështjet e seksualitetit si një çështje objektivisht të rëndë që përbënte një mëkat vdekjeprurës’. (6)

Mësimet tradicionale mbi seksualitetin që vijnë nga kjo teologji morale qenë të presupozuara nga katolikët – nëse nuk qenë gjithmonë të nderuara – deri në kohën e Këshillit të Dytë të Vatikanit. Por pas këshillit, besueshmëria e këtyre mësimeve filloi të bjerë. Në këtë proces, mësimet e Kishës mbi kontraceptimin artificial luajtën një rol kyç. Të shumtë ishin ata që kishin shpresuar se reforma e këshillit do të zbuste qasjen e ashpër të Kishës ndaj çështjeve që i përkasin seksualitetit. Pati disa shenja inkurajuese. Këshilli, duke shmangur gjuhën tradicionale të ‘qëllimeve parësore dhe dytësore të martesës’, përfundimisht u largua nga vartësia prej dashurisë së përbashkët të bashkëshortëve për sjellje në jetë, e cila kish qenë qëndrimi i Kishës të paktën që prej kohës së Agustinit (GS 48-50).

Në vitin 1963, Papa Gjoni XXIII emëroi një komision ndërkombëtar për të hetuar ndalimin tradicional të Kishës ndaj kontraceptimit, veçanërisht në përgjigje të ‘tabletës’ anovulante ‘të kontrollit të lindjes’ të zhvilluar nga dr. John Rock dhe të tjerë në fund të viteve 1950. Por në 1967, Papa Pali VI refuzoi metodat kontraceptive në enciklikën e tij Humanae Vitae.Komentuesit e teologjisë katolike kanë argumentuar se Humanae Vitae i dha një goditje autoritetit mësimdhënës të magisteriumit (b) nga e cila ky autoritet nuk e ka marrë akoma veten. (7)

Por ka patur gjithashtu faktorë të tjerë që kanë kontribuar në humbjen e besimit në doktrinën seksuale të Kishës, në mesin e të cilave është dhe i ashtuquajturi revolucioni seksual i pjesës së dytë të viteve 1960 dhe fillimviteve 1970, e ndihmuar kjo nga gjindshmëria e gjerë e tabletave kontraceptive, lëvizja e grave, dhe një mospajtim në rritje me doktrinën seksuale të magisteriumit (veçanërisht pas Humanae Vitae) nga ana e teologëve katolikë.

Në vitin 1976, i shqetësuar se edhe të krishterët besnikë ishin ‘të turbulluar’, Kongregacioni për Doktrinën e Besimit botoi një ‘Deklaratë mbi Çështje të Caktuara që i Përkasin Etikës Seksuale’. (8) Kjo deklaratë konfirmoi mësimet tradicionale të Kishës me siguri të plotë. Këto mësime, argumentohej aty, bazohen mbi perceptime të caktuara të ligjit natyror që kanë ‘një vlerë absolute dhe të pandryshueshme’ (nr. 4). Sipas doktrinës së krishterë, ‘çdo akt gjenital duhet të jetë brenda kornizës së martesës’ (nr. 7); kështu pra, të gjitha aktet seksuale jashtë këtij konteksti janë të ndaluara. Deklarata dalloi masturbimin, seksin paramartesor dhe aktet homoseksuale për gjykim të veçantë dhe rikonfirmoi traditën se nuk ka asnjë ‘barazi çështjeje’ ku ka të bëjë seksi: ‘Rendi moral i seksualitetit përmban vlera kaq të larta të jetës njerëzore saqë çdo shkelje e drejtëpërdrejtë e këtij rendi është objektivisht mëkat. (nr. 10) (9)

Nuk është vendi në një kapitull si ky që të futemi në një diskutim të ngatërruar rreth të gjitha çështjeve të ngritura sot në lidhje me Kishën Katolike dhe seksualitetin. Do të mjaftojë paraqitja e mësimeve zyrtare të Kishës dhe njëkohësisht, nxjerrja në pah e disa pyetjeve që janë ngritur sot nga teologët moralë katolikë. Ne do të marrim në konsideratë kontrollin e lindjes, abortin, masturbimin, seksin paramartesor dhe marrëdhëniet homoseksuale.

Kontrolli i lindjes 

 

Ndonëse kontraceptimi me anë të çdo mjeti është dënuar nga teologët të paktën që prej shekullit të katërt, ai u bë një çështje serioze vetëm në fundin e shekullit të nëntëmbëdhjetë, kur praktika e kontrollit të lindjes filloi të bëhej më e zakonshme në Evropë. Pas një numri deklarimesh kundra kontraceptimit nga hierarkitë kombëtare dhe një miratimi të kualifikuar të metodave kontraceptive nga Konferenca Lambeth e peshkopëve anglikanë e vitit 1930, Papa Piu XI, në enciklikën e tij mbi martesën, Casti Conubii (1930), dënoi çdo formë kontraceptimi. Piu XII i shpuri mësimet katolike një hap para në vitin 1951 kur, në fjalimin e tij para Shoqërisë së Mamive Italiane, miratoi absitenencën periodike gjatë periudhës së pjellorisë së një gruaje me qëllimin për të shmangur kontraceptimin, gjithmonë nëse kishte arsye të mjaftueshme. Kjo ishte e ashtuquajtura metoda e ritmit.  Me shfaqjen e tabletave kontraceptive në vitet 1950, çështja e kontraceptimit artificial u ngrit në një intensitet të ri. Pali VI nuk dëshironte që Këshilli i Dytë i Vatikanit t’i hynte diskutimit të kësaj çështjeje; në vend të kësaj, ai e zgjeroi në 69 anëtarë komisionin ndërkombëtar të ngritur nga Gjoni XXIII për të studiuar mësimet e Kishës mbi kontraceptimin.

Në vitin 1967, komisioni votoi gjashtëdhjetë e katër me katër (Arqipeshkvi Karol Vojtila – më vonë Papa Gjon Pali II – nuk mori pjesë në mbledhje ) në favor të ndryshimit të mësimeve tradicionale që çdo përdorim i kontraceptivëve ishte i pamoralshëm. Megjithëkëtë, pas një gjykimi pikëllues mbi çështjen, Pali VI rikonfirmoi ndalimin tradicional në enciklikën e tij të vitit 1968, Humanae Vitae, duke argumentuar se ‘çdo akt martesor duhet të mbetet i hapur ndaj përhapjes së jetës’ (nr. 11) për shkak të lidhjes së pandashme ndërmjet kuptimeve bashkuese dhe të sjelljes në jetë të aktit seksual (nr. 12).

Pak çështje kanë qenë kaq kontradiktore për katolicizmin roman bashkëkohor sa këto mësime papnore ndaj kontraceptimit. Enciklika përfaqëson një ushtrim autoritar por jo të pagabueshëm të magisteriumit, ashtu siç vuri në pah Vatikani në kohën kur ajo u botua. Konferencat ipeshkëvnore në pothuajse tridhjetë vende treguan një tendencë për të zbutur qëndrimin papnor në reagimin e tyre. (10) Charles Curran, në atë kohë teolog moral në Universitetin katolik të Amerikës, shkruajti një deklaratë ku distancohej nga qëndrimi i papës; Curran argumentonte se bashkëshortët mund të vendosin me përgjegjësi sipas ndërgjegjes së tyre se kontraceptimi artificial në disa rrethana është i lejueshëm dhe përnjimend i domosdoshëm për të konservuar dhe ushqyer vlerat dhe shenjtërinë e martesës. Më shumë se gjashtëqind teologë, priftërinj dhe akademikë, nënshkruajtën këtë deklaratë. Sot, shumë teologë janë të mendimit se kuptimet bashkuese dhe të sjelljes në jetë të seksualitetit, në parim, nuk duhen ndarë nga njëri tjetri, por jo dosmosdoshmërisht në çdo akt të marrëdhënies seksuale.

Debati i ndezur nga Humanae Vitae ka vazhduar përgjatë viteve. (11) në Sinodin e Peshkopëve në Romë të vitit 1980 mbi familjen, Arqipeshkvi John R. Quinn nga San Fransisko foli për shumë njerëz – laikë, kler dhe pa dyshim për një numër peshkopësh – kur ai vëzhgoi se kishte një kundërshtim të gjerë në mesin e katolikëve ndaj mësimeve të enciklikës mbi ligësinë që bart secili përdorim i kontraceptivëve. Ai citoi një studim që tregonte se 76.5% e amerikaneve katolike po përdornin ndonjë formë të kontrollit të lindjes, dhe 94 përqind e tyre po përdornin metoda të dënuara nga enciklika. Quinn sugjeroi që kisha duhej të përpiqej të krijonte një kontekst të ri për mësimet e saj mbi kontraceptimin duke theksuar atë që Kisha ka thënë rreth të qënit prind i përgjegjshëm; që ajo të hapte një dialog me teologët mbi problemet e shfaqura si pasojë e mospajtimit me mësimet e Humanae Vitae, dhe se vëmëndje e madhe i duhej kushtuar mënyrës se si shkruhen dhe se si komunikohen enciklikat.(12)

Aborti

 

Nëse mësimet tradicionale të Kishës ndaj kontraceptimit nuk janë mirëpritur gjerësisht nga besimtarët katolikë, situata në lidhje me abortin është mjaft e ndryshme. Sot pjesa më e madhe e katolikëve besojnë se të përfundosh menjëherë jetën në mitër është një ligësi morale e rëndë, ndonëse jo të gjithë ranë dakord se cila është mënyra më e mirë për t’iu drejtuar problemit të abortit në një shoqëri pluraliste siç janë Shtetet e Bashkuara.

Që nga ditët e saj më të hershme, tradita katolike ka qenë kundër abortit. (13) Didake-ja që daton nga periudha e hershme e shekullit të dytë mëson se ‘ju nuk duhet të vrisni një fëmijë me anë të abortit, dhe s’duhet ta vrisni as në lindje’ (2.2). Ndodhi vetëm në gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë që kjo traditë filloi të sfidohej nga një botë përherë e më shekullariste, duke i dhënë hov një morie deklaratash papnore dhe ipeshkvnore që trajtonin pjesërisht mardhënien ndërmjet ligjit dhe moralitetit. (14) Më 22 janar 1973, Gjykata e Lartë e SHBA mori vendimin e saj Roe v. Wade mbi abortin, duke lejuar dhënien fund të shtatzanisë deri para fundit të tremujorit të tretë. Kongregacioni për Doktrinën e Besimit lëshoi Deklaratën mbi Abortimin e Shkaktuar në nëntor të vitit 1974. Kodi i Ligjit Kanonik i rishikuar në vitin 1983 deklaron se ‘një person i cili shkakton një abortim të plotë pëson automatikisht çkishërim’ (Kodiku 1398). Enciklika e vitit 1995 e Papa Gjon Palit II Evangelium Vitae rokonfirmoi në termat më të fortë mësimet e kishës mbi abortin, duke nënvizuar se të gjithëve u bëhet thirrje për një përgjegjësi më të madhe në mbrojtje të jetës së pafajshme njerëzore.

Ndonëse Kisha nuk e ka përcaktuar zyrtarisht se kur fillon jeta njerëzore, ajo ka ruajtur linjën e të pohuarit se jeta njerëzore është e pranishme që nga çasti i konceptimit apo i fertilizimit. Kjo nënkupton se ajo e konsideron çdo ndërhyrje si psh. një IUD (Pajisje Intrauterine) apo një tabletë ‘të së nesërmes’, e cila parandalon një vezore të fertilizuar të rrënjoset në muret e mitrës, si shkaktar aborti.

Një sërë teologësh katolikë si Richard McCormick, Charles Curran, Brendard Haring dhe Karl Rahner, sugjerojnë që zbulimet në biologjinë riprodhuese e bëjnë të pamundur që një jetë njerëzore individuale të mund të jetë e pranishme dy apo tre javë pas fertilizimit. ‘Zhvillimi i tipareve njerëzore’ kërkon që në embrionin e hershëm të ndodhin dy ndryshime. Së pari, duhet të kalohet faza e ‘binjakëzimit’, fazë gjatë së cilës embrioni mund të ndahet në dy apo më shumë të njëjtë. Pas së cilës ekziston siguria se individualiteti i një apo më shumë embrioneve është vërtetuar. Së dyti, duhet të ndryshojë ‘nga një formë qelizore e jetës njerëzore në një formë që fillon të shfaqë karakteristikën dalluese të organizmit njerëzor’.(15) Ky argument lë gjatë një periudhe të kufizuar prej katërmbëdhjetë deri në njëzet e një ditë, një zonë ngjyrë gri brenda së cilës, për arsye serioze si përdhunimi apo inçesti, mund t’i jepet fund një embrioni të hershëm. Mirëpo, të tjerë argumentojnë se jeta njerëzore është kaq e shenjtë saqë edhe jeta njerëzore e mundshme duhet mbrojtur. Përnjimend, është e rëndësishme të vërehet se dokumentet e Kishës ‘përgjithësisht e vendosin luftën ndaj abortit në kontekstin më të gjerë të respektit për jetën në të gjitha fazat dhe në të gjitha fushat.’(16)

Aborti terapeutik, heqja e fetusit për arsye mjekësore siç është një embrion që ka ngecur në gypin fallopian dhe rrjedhimisht nuk mund të zhvillohet siç duhet (shtatzania ektopike) apo në proçesin e heqjes së një mitre kanceroze, është një çështje tjetër. Proçedura të tilla do të përbënin një abort të tërthortë; ato janë të lejueshme dhe të domosdoshme për të shpëtuar jetën e nënës.

Si mund të fitojë Kisha një dëgjim më të madh për qëndrimin e saj mbi shenjtërinë e jetës? Në një artikull të kohëve të fundit, Todd David Whitmore ka ngritur çështjen se pozita e Kishës do të ishte shumë më e fortë nëse ajo do të përfshinte gjuhën e ‘të drejtës së jetës’ në nocionin e saj tradicional të ‘së mirës së përbashkët’, si dhe nëse ajo e vendos abortin në kontekstin e problemit të roleve gjinore në shoqëri. Duke përdorur një studim që rendit pamundësinë e vazhdimit të punës apo të shkollimit nëse shtatzania do të shpihej në fund si arsyen më të zakonshme të abortit, ai argumenton se Kisha lipset që të njohë në mënyrë më të përshtatshme të drejtat e grave për pjesëmarrje në sferën publike, ashtu që ‘liria e riprodhimit’ të mos perceptohet si e vetmja mënyrë për të garantuar këtë të drejtë.

Në kohën që po flasim, pavarësisht nga disa hapa të dobishëm në këtë drejtim nga ana e peshkopëve amerikanë, Kisha vazhdon t’i trajtojë rolet shoqërore në linja gjinore, duke theksuar rolin e gruas në shtëpi dhe në familje pa pranuar siç duhet të drejtën e tyre për të marrë pjesë në mënyrë të barabartë në sferën publike. Një mënyrë për ta bërë këtë do të ishte të mësohej se burrat gjithashtu kanë përgjegjësi në sferën shtëpiake, ashtu që çështja e kujdesit për fëmijën do të ishte një perceptim i përbashkët brenda një familjeje dhe jo thesht përgjegjësi e gruas. Në rastin e grave pa burrë, bashkësia katolike si një bashkësi eskatologjike duhet të jetë e gatshme të sigurojë mbështetje për rritjen e një fëmije, mbështetje kjo që duhet të jetë të paktën e barabartë me sakrificat që priten nga gruaja. Duke qenë se rritja e një fëmije është një angazhim tetëmbëdhjetë vjeçar, kjo nënkupton shumë më tepër se sa dhënien e një mbështetjeje një vjeçare.(17)

Masturbimi

 

Deklarimet magisteriale kundër masturbimit janë shfaqur që në shekullin e njëmbëdhjetë.(18) Doktrina e asnjë ‘vogëlsie të çështjes’, ku bëhet fjalë për mëkatet seksuale, ka kontribuar që masturbimi të përftojë një rëndësi të fryrë në teologjinë morale katolike dhe me shumë gjasa në jetën e shumë katolikëve gjithashtu. Opinionet e sotme mbi këtë temë variojnë gjerësisht. Shumë e shohin masturbimin si pjesë të zgjimit dhe rritjes seksuale adoleshente. Në raste të tilla ka një liri shpeshherë të zvogëluar dhe rrjedhimisht një pakësim të përgjegjësisë. Një zakon maniakal i masturbimit sugjeron se integrimi i shëndetshëm i seksualitet të dikujt nuk ka ndodhur ende; duket se ka një kuptim të ndryshëm në rastin e një adoleshenti dhe në rastin e një adulti, në rastin e një personi të martuar dhe të dikujt që është beqar.

Pjesa më e madhe e moralistëve katolikë ngurrojnë të pohojnë pikëpamjen se masturbimi është thjesht një formë neutrale e shkarkimit seksual. Ata nxjerrin në pah se fenomenologjikisht, masturbimi sugjeron një shprehje të seksualitetit egocentric, vetmitar dhe hedonist, dhe jo reciprok e dhënës dhe rrjedhimisht është frustrim i dimensionit integrues të natyrës sonë seksuale. Angazhimi me dashje dhe qëllimisht në masturbim është frenim i integrimit dhe shndërrimit personal që është fryti i jetës në Shpirtin e Shenjtë. Vincent Genovesi vëzhgon me mençuri se fakti që shumë njerëz që përjetojnë periudha të masturbimit të rregullt që alternohen me periudha abstinence lë të kuptohet se këta njerëz nuk e pranojnë masturbimin si një të mirë; ata e shohin si shenjë dobësie, si siklet. ‘Por pikërisht mungesa e vetëkënaqësisë te një person, mungesa e dëshirës për t’i dhënë masturbimit një vend të përhershëm dhe të padiskutueshëm në jetë, argumenton fuqimisht se në rrethana të tilla masturbimi më tepër mund të frymëzojë një njeri drejt përunjësisë se sa është një shprehje e mëkatësisë themelore dhe të rëndë.’(19)

Seksi paramartesor

 

Një nga temat më të vështira që mund të ngrihen sot në një predikim me studentët është subjekti i seksit paramartesor. Befas ndjehet një ftohje e atmosferës; kokat ulen, sytë hiqen mënjanë, në kishë sundon një tension i nderë. Disa prej çifteve që janë ulur pranë njëri-tjetrit jetojnë bashkë. Kur largohen nga kishëza në fund të liturgjisë, shumica do kthejnë kokën mënjanë pa u përshëndetur me predikuesin. Është e qartë se mësimet e kishës rreth seksit paramartesor për shumë prej tyre nuk janë të mirëpritura; ata nuk janë të interesuar dhe disa prej tyre e thonë këtë haptazi.

Ata madje nuk marrin as udhëzim të dobishëm nga kolegjet dhe universitetet që ndjekin.

Në rastin më të mirë, përfshirë dhe ata katolikë, administratorët dhe profesionistët përgjegjës hamendësojnë se studentët janë seksualisht aktivë. Ata janë më tepër të shqetësuar me respektimin e diversitetit të studentëve të tyre se sa me dhënien e diçkaje që deri diku mund të interpretohet si ‘rrëfyesore’. ‘Përgjegjësia seksuale për tetëmbëdhjetë deri njëzet e një vjeçarët nënkupton që seksi të jetë me marrëveshje dhe i sigurtë. Siç vëzhgon Michael Hunt, një prift Palist me shumë vite përvojë si meshtar kampusi universitar, mesazhi është zakonisht pak a shumë i tillë: ‘Ne nuk na duhet se si silleni seksualisht për sa kohë që ju nuk detyroni ndokënd dhe për siguri përdorni një prezervativ.’(20)

Teologët katolikë ‘gjithmonë dhe kudo’ kanë pohuar se marrëdhënia seksuale paramartesore është një mëkat madhor.(21) Megjithatë katolikët janë prekur po aq sa të gjithë të tjerët nga ndryshimi i qëndrimit shoqëror ndaj seksit. Sipas Andrew Greeley, ‘në kohën e tanishme vetëm një në gjashtë katolikw amerikanë mendon se seksi paramartesor është gjithmonë i gabuar.’(22)

Vizioni më i thellë i Kishës në lidhje me seksualitetin njerëzor është se kuptimet bashkuese dhe të sjelljes në jetë të marrëdhënies seksuale janë të lidhura natyrshëm, dhe rrjedhimisht shihet një marrëdhënie e pandashme ndërmjet besnikërisë martesore dhe shprehjes seksuale. Marrëdhënia seksuale përfaqëson të dhuruarit e plotë tw vetes tjetrit; nëse është dashuri ajo nënkupton angazhime. Por shenja e jashtme apo fizike nuk është manifestim i një realiteti të brendshëm shpirtëror që përfshin një dashuri pa kushte dhe dhurim të vetes, nëse bashkimi i trupave të një çifti nuk është simbol i bashkimit të shpirtrave të tyre, seksi i tyre bëhet lehtësisht shfrytëzues. Pa dhurimin e vetës dhe angazhimin besnik ndaj tjetrit, nuk ka bashkësi dashurie ku mund të pranohet dhe të udhqihet një jetë e re. Tragjedia e abortit, rreth 1.5 milion në vit në Shtetet e Bashkuara, ndodh kryesisht për shkak se çiftet hyjnë në një marrëdhënie seksuale para se ata të jenë gati të mirëpresin jetën e re për të cilën ata janë porositur.

Sot shumë të rinj përdorin termin ‘marrëdhënie’ për të përshkruar një miqësi seksuale të veçantë por pa detyrime. Për shkak se këto marrëdhënie janë në thelb të përkohshme, ata s’janë në gjendje të realizojnë as kuptimin bashkues dhe as atë të sjelljes në jetë të seksualitetit. Sipas Richard McCormick, këndvështrimi i krishterë është krejt e kundërta: ‘Ka qenë një bindje e krishterë se ajo është një marrëdhënie e jetuar në premtimin e përhershmërisë që parandalon shembjen e shprehjes seksuale në një zvogëlim të kuptimit të saj ndarës, tëhuajësues dhe shkatërrimtar.’(23) Apo siç ka vërejtur Greeley, ‘seksi pa angazhimin publik është përplot rreziqe mashtrimi, vetëmashtrimi dhe shfrytëzimi, sidomos të grave nga burrat.(24)

Sot disa moralistë e ndajnë seksin paraceremonial nga ai paramartesor, duke sugjeruar se me t’u bërë një angazhim, shprehja seksuale mund të jetë e përshtatshme në disa raste. Por ka nga ata që pyesin, a ka vërtet angazhim nëse çifti nuk është akoma i gatshëm për ta bërë atë publik? Dhe a nuk është vallë e mundur që konsumimi i bashkimit të tyre, para se ata të jenë gati të bëjnë atë angazhim publik, të jetë ndërprerje e proçesit të gjykimit – ku është dhe i gjithë kuptimi i periudhës së angazhimit – ku shihet nëse secili është në gjendje ta marrë përsipër atë angazhim?

Një nga arsyet përse kaq shumë martesa dështojnë është se shumë çifte e shkurtojnë këtë proçes gjykimi. Në vend se të lejojnë që bashkimi i tyre seksual të jetë vula dhe shprehja e një dashurie që është rritur deri në atë pikë ku ata janë të angazhuar thellësisht ndaj njëri tjetrit, ata fillojnë të jetojnë së bashku para se të kenë mësuar si të flasin me njëri tjetrin, para se të ndajnë ndjenjat e tyre më të thella, para se të jenë të qetë dhe komod në praninë e njëri tjetrit, para se të jenë intim me njëri tjetrin në mënyra të ndryshme pa qenë nevoja e shprehjes gjenitale. Është e lehtë të ngatërrohet ‘seksi i mirë’ me dashurinë e sinqertë, dhe kur seksi s’është më risi dhe as eksitues, ata zbulojnë se dashuria që duhej të shprehte seksi nuk ekziston. Fatkeqësisht, ky zbulim shpeshherë vjen tepër vonë.

Një shembull i ndryshëm paraqitet nga adulti që nuk është as i martuar dhe as nuk ka dhuntinë e celibatit por mund të jetë në një marrëdhënie intime ku ka shprehje seksuale. Lisa Cahill ngre këtë pyetje; ajo vëren se tabloja jonë tradicionale për vlerësimin e marrëdhënieve seksuale nuk është veçanërisht e dobishme në këtë rast, dhe sugjeron se në raste të tilla bashkësia e krishterë duhet ta trajtojë veten si burim mendimi moral. Argumenti i saj sfidon qartazi traditën. Por është e vështirë të mos pajtohesh me komentin e saj se ‘përgjegjësia në seksualitet nuk është më një çështje ose/kështu/ose/ashtu, bardh-e-zi, sa ç’janë sfera të tjera të ekzistencës morale njerëzore, siç janë ekonomia, paqja dhe lufta, apo respekti për jetën. Ushtrimet e seksualiteti që përmbushin ose largohen nga norma nuk janë të gjitha njësoj të mira apo njësoj të këqija’. (25)

Marrëdhëniet homoseksuale

Një nga çështjet më të vështira me të cilat ballafaqohet sot bashkësia e krishterë shtrohet nga pamundësia e saj për të pranuar marrëdhëniet besnike dhe ekskluzive ndërmjet atyre që janë ‘organikisht homoseksualë’ apo homoseksualë në orientim si shprehja e duhur e intimitetit dhe dashurisë.

Ka një mori dënimesh të qarta të marrëdhënieve homoseksuale si në Dhjatën e Vjetër ashtu dhe atë të Re, por shumë komentues dhe studiues biblikë bashkëkohorë nuk shohin aty një dënim të marrëdhënieve homoseksuale si të tilla, duke qenë se koncepti i homoseksualit organik ka qenë i panjohur sa pa ardhur kohët moderne. Në gjykimin e tyre, tekstet biblike merren me pjesëmarrjen në adhurimin e idhujve me anë të puqjes me prostitutat e tempullit (Lev 18:22; 20:13; Deut 23:18; cf. 1 Kgs 14:24; 15:12), një praktikë e zakonshme kjo në Lindjen e Mesme të lashtë, apo me shkeljen e detyrimit të mikpritjes (Zan 19:4-8), apo me pederastinë (1 Kor 6:9-10; 1Tim 1:10). Një tekst më i vështirë është Romakëve 1:24-31, ku Pali flet qartazi për marrëdhëniet homosesksuale ndërmjet tyre; por fakti se ai i konsideron ata që ai dënon, si burrat ashtu dhe gratë, se janë duke hequr dorë nga marrëdhëniet natyrore dhe janë duke zgjedhur marrëdhëniet homoseksuale merret si evidencë se ai nuk e ka kuptuar homoseksualitetin si kusht.(26) Studiues të tjerë, sigurisht, nuk pajtohen me këtë interpretim, ose e gjykojnë atë si pa lidhje me dënimin biblik.

Sot është e qartë se një person nuk zgjedh të jetë homoseksual, ndonëse ne nuk jemi akoma të sigurtë se çfarë e shkakton orientimin seksual. Katekizmi I Kishës Katolike pranon se një orientim homoseksual nuk është çështje zgjedhjeje (2358). Rrjedhimisht termi ‘preferencë seksuale’ është i pasaktë. Kisha bën një dallim ndërmjet orientimit homoseksual dhe aktivitetit homoseksual; vetëm kjo e fundit konsiderohet e pamoralshme. Peshkopët katolikë amerikanë kanë deklaruar se ‘homoseksualët, ashtu si kushdo tjetër, nuk duhet të vuajnë nga paragjykimi ndaj të drejtave të tyre njerëzore themelore. Ata kanë të drejta në respekt, miqësi dhe drejtësi. Ata duhet të kenë një rol aktiv në bashkësinë e krishterë.’(27)

Aktet homoseksuale të papërgjegjshme, të shthurura dhe të dhunshme janë po aq të liga moralisht sa ato heteroseksualet. Dilemma morale me të cilën përballet kisha sot është se ç’mund t’u thotë homoseksualëve dhe lezbikeve që janë në marrëdhënie të qëndrueshme, ekskluzive dhe besnike dhe të cilët dëshirojnë të shprehin dashurinë e tyre seksualisht. Kisha zyrtare e ka patur të pamundur të shkojë më larg se sa dënimi tradicional i akteve homoseksuale. Por sot shumë teologë moralë po e vënë në pikëpyetje këtë qëndrim. Ata pyesin, përse çështja të mos shihet në një kontekst më të gjerë, në atë mënyrë që ajo përmban jo vetëm aktin, por cilësinë e marrëdhënies? Është realiste të ngulmohet se e vetmja mundësi morale për homoseksualët është celibati, sidomos duke mos harruar se dhuntia shpirtërore e celibatit është pikërisht një dhunti, që disave u jepet e të tjerëve jo? A nuk duhet të inkurajohen homoseksualët e vërtetë të krijojnë marrëdhënie të qëndrushme dhe jetëgjata, ndonëse këto marrëdhënie mund të përmbajnë shprehje seksuale? Këto janë pyetje të vështira që do të vazhdojnë të mundojnë bashkësinë e krishterë.

Veritatis Splendor

 

Së fundmi, Papa Gjon Pali II, vetë një filozof moral dhe dikur profesor etike në Universitetin Katolik të Lublinit në Poloni, ndërhyri në diskutimin rreth teologjisë morale fondamentale dhe jetësimit të saj. Në enciklikën e tij Veritatis Splendor(1993) ai ishte i shqetësuar të rikonfirmonte mësimet e teologjisë morale katolike se perceptimet negative të ligjit natyror janë universalisht të vlefshme (nr.52). duke treguar një njohje të mrekullueshme të debatit bashkëkohor, ai kundërshtoi specifikisht teoritë etike teologjike, proporcionaliste dhe konseguencialiste që mbrojnë ‘se nuk është kurrësesi e mundur të formulohet një ndalim absolut i tipeve të veçanta të sjelljes’ që në çdo rast do të ishin në konflikt me vlerat morale të sugjeruara nga arsyeja dhe zbulesa (nr. 75). Kështu ai rikonfirmoi ekzistencën e ‘akteve thelbësisht të liga’, veprime që janë gjithmonë të gabuara në vetvete pavarësisht nga rrethanat dhe qëllimet e atij që vepron (nr.80). Ai gjithashtu rikonfirmoi konceptin tradicional të mëkatit vdekjeprurës, duke pohuar se opsioni apo orientimi themelor i dikujt drejt Zotit mund të ndryshohet radikalisht nga akte të veçanta (nr.70).

Veritatis Splendor është një shpallje e sërishme e traditës. Ajo meriton gjykim të kujdesshëm, respektin fetar dhe bindjen (obsequium religiosum) që meriton një mësim autoritar i magisteriumit të zakonshëm papnor (LG). Por katolikët dhe të krishterët e tjerë me shumë gjasa do të vazhdojnë të venë në pikëpyetje traditën e tyre dhe mësimet e kishës së tyre ndërsa kërkojnë të integrojnë jetën e tyre personale dhe seksuale me thirrjen e Ungjillit për dishepullësi.

Drejtësia Sociale

 

Ndoshta një nga dokumentet më të rëndësishëm të Këshillit të Dytë të Vatikanit ka qenë Ligji Pastoral mbi Kishën në Botën Moderne, Gaudium et Spes. Ky dokument, me vizionin e tij rreth kishës në shërbim të botës (GS 3) dhe thirrjen për të krishterët që t’u vijnë në ndihmë të varfërve (GS 69), do të frymëzonte shumë katolikë që të luanin një rol aktiv në lëvizjet e ndryshme emancipuese që kanë karakterizuar gjysmën e dytë të shekullit të njëzetë.

Por nuk është kurrësesi i vetmi shembull i mësimeve magisteriale të kohëve të fundit të kishës mbi drejtësinë sociale dhe të drejtat njerëzore. Rrënjët e mësimeve sociale të kishës gjenden në shkrimet profetike të shkrimit të shenjtë hebraik dhe në një traditë të pasur të mendimit shoqëror katolik që ka përfshirë përgjatë shekujve mendimtarë si Agustini, Akuini, Suarezi, von Ketleri, Mariteni dhe John Courtney Murray si edhe një traditë të enciklikave sociale papnore që datojnë deri në qindra vitet e fundit.

Enciklikat sociale

 

Enciklikat sociale të papëve përfaqësojnë shprehjen më të fundme kishtare të mësimeve sociale të Kishës. Nga Rerum Novarum i Leos XIII (1891) mbi të drejtat e punonjësve, këto enciklika sociale janë zgjeruar në fokus për të përqafuar çështje të zhvillimit dhe të drejtësisë ekonomike ndërmjet kombeve, teknologjisë dhe garës së armëve, hendekun në zgjerim ndërmjet të pasurve dhe të varfërve, dhe një kritikë si të komunizmit ashtu dhe të kapitalizmit. Në qendër të mësimeve sociale dhe baza e qëndrimit pro jetës është bindja e thellë e katolicizmit për vlerën e lartë të çdo personi njerëzor të krijuar sipas imazhit të Zotit (GS 12). Fatkeqësisht, është një traditë shumë pak e njohur për pjesën më të madhe të katolikëve bashkëkohorë.(28) Richard P. McBrien shquan tre periudha në këtë traditë. (29)

Faza e parë: 1891-1939. Rerum Novarumi i Leos XIII (1891) qe vendosur në kontekstin e Revolucionit Industrial, e cila si në Evropë ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara bëri të mundur që ligjet e tregut të sundonin krejtësisht të drejtat e punonjësve. Pagat ishin të mjerueshme, puna e fëmijëve merrej si e mirëqenë, dhe çdo përpjekje e punonjësve për të krijuar shoqata mbrojtëse haste në rezistencë, shpeshherë të dhunshme. Rerum Novarum u fokusua në këto të drejta, sidomos në të drejtën për një pagë të drejtë që do të mbështeste familjet e punonjësve dhe të drejtën për t’iu bashkuar sindikatave. Enciklika konfirmoi të drejtën e pronës private por theksoi se ajo duhet t’i shërbejë të mirës së përbashkët; me fjalë të tjera, nuk ishte një e drejtë absolute. Ajo theksonte se qeveritë duhet të ndërhyjnë për të parandaluar dëmtimet ndaj individëve apo ndaj të mirës së përbashkët. Sipas Donald Dorr, duke mbrojtur tw drejtat e punonjësve për t’iu bashkuar shoqatave, përfshirë ‘sindikatat e punëtorëve’ (nr. 36), Leo po lëvizte përtej një thirrjeje për konvertim të shtypësve për t’iu adresuar problemit tw asaj që sot do të quhej nivel padrejtësie. Megjithatë qasja e papës ishte ende mjaft konservatore. Dyshues ndaj lëvizjes sindikaliste në rritje për shkak të karakterit të saj shekullarist dhe shpeshherë anti-katolik, ai i inkurajoi punonjësit katolikë të krijojnë shoqatat e tyre, me rezultatin qw Kisha nuk ishte në gjendje të ndikonte apo të mbështeste lëvizjen punëtore sa ç’mund të kishte bërë.(30) Megjithëkëtë, në tërheqjen e vëmëndjes për problemin e drejtësisë dhe rendit social, Leo po e ngrinte zërin e Kishës në interes të të varfërve. Enciklika e tij siguroi një themel solid për mësimet sociale katolike, që do të vazhdonin të funksiononin si standart dhe pikë reference për papët e mëvonshëm.

Dyzet vjet më vonë, Papa Piu XI shpuri më tutje mësimet sociale të Leos në të tijën Quadragesimo Anno (1931), duke formuluar për herë të parë parimin e ndihmës (numrat 79-80) , idenë, të bazuar në prioritetin dhe të drejtat e individit dhe familjes, që trupat më të gjerë socialë nuk duhet të marrin përsipër përgjegjësitë e grupeve apo shoqatave më të vogla. Ai gjithashtu parashtroi konceptin e drejtësisë sociale (iustitia socialis) si ‘parim udhëheqës’ apo normë për institucionet publike dhe rendin ekonomik (numrat 88-90).

Në vitin 1937, Piu XI botoi Mit Brennender Sorge, një enciklikë mprehtësisht kritike ndaj qeverisë naziste për shkak të dhunimit të të drejtave të Kishës Katolike; ajo u lexua në të gjitha katedrat katolike të Gjermanisw. Në vitin e fundit të jetës së tij, ai po përgatiste një enciklikë mbi unitetin e racës njerëzore. Një pjesë kryesore e dokumentit, që me sa duket analizonte dhe dënonte antisemitizmin në Gjermani dhe racizmin në Shtetet e Bashkuara, u përgatit me kërkesë të papës nga jezuiti amerikan John La Farge. Fatkeqësisht, dikush në Romë mendoi se dokumenti, me dënimin specifik të antisemitizmit, ishte i pavend, duke marrë parasysh gjendjen e ndezur politike në Evropë, dhe drafti i përfunduar nuk u lejua të mbërrinte në tryezën e papës. Piu XI vdiq në vitin 1939, pa botuar atë që do të ishte enciklika e tij mbi racizmin.

Faza II: koha pas Luftës së Dytë Botërore. Periudha pas Luftës së Dytë Botërore përjetoi një ndërkombëtarizim të mësimeve sociale katolike. Dokumentet që u shfaqën në këtë periudhë trajtonin organizimin e bashkësisë ndërkombëtare, kërkesat e drejtësisë sociale në nivel ndërkombëtar dhe problemet morale të ngritura nga luftimet në një epokë bërthamore.

Enciklika e parë e Gjonit XXIII, Mater e Magistra (1961), bëri thirrje që t’i kushtohej vëmëndje hendekut në zgjerim ndërmjet të pasurve dhe të varfërve. Enciklika theksonte funksionin social të pronës private dhe bënte thirrje për një sendërtim të sërishëm të marrëdhënieve sociale. Pacem in Terris (1963), enciklika e tij mbi paqen, ishte një apel për të gjithë njerëzit me vullnet të mirë. Papa bëri thirrje për një ndalesë mbi armët bërthamore dhe theksoi përgjegjësinë e secilit individ për të mbrojtur jetën: ‘Nëse autoritet civile detyrojnë me ligj, apo lejojnë, diçka që është kundër… vullnetit të Zotit, as ligjet dhe as autorizimet e dhëna s’mund të jenë detyruese për ndërgjegjen e qytetarëve, duke qenw se ‘ne duhet t’i bindemi Zotit dhe jo njerëzve.’(nr. 51)

Mësimet sociale të Këshillit të Dytë të Vatikanit gjenden në dy dokumente që u shfaqën në vitin 1965. Gaudium et Spes(Ligji Pastoral mbi Kishën në Botën Moderne) trajtonte ushtrimin e drejtësisë sociale si pjesë e misionit të Kishës.(31)Dignitatis Humanae, Deklarata mbi Lirinë Fetare, ishte një nga dokumentet më të diskutueshëm të këshillit. Ajo qe hartuar nga John Courtney Murray, jezuiti amerikan tw cilit i qe kyçur goja nga Roma në vitet 1950, por qe ftuar në seancën e dytë të këshillit me këmbënguljen e kardinalit të Nju Jorkut, Francis Spellman.

Populorum Progreessio e Papa Palit VI u shfaq në vitin 1967. Krahas përsëritjes së mësimit tradicional se e drejta për pronë private nuk është absolute, papa iu adresua problemit të reformës së tokës: ‘Nëse prona të caktuara toke pengojnë begatinë e përgjithshme për shkak se ato janë të gjera, të papërdorura ose të përdorura varfërisht, apo për shkak se ato u sjellin vështirësi njerëzve apo dëmtojnë interesat e vendit, e mira e përgjithshme ndonjëherë kërkon shpronësimin e tyre’(nr 24). Ai gjithashtu e kundërshtoi kapitalizmin liberal si ‘sistem’.. i cili e konsideron fitimin si motivin kyç për progresin ekonomik, konkurrencën si ligjin supreme të ekonomisë, dhe zotërimin privat të mjeteve të prodhimit si një të drejtë absolute që nuk ka caqe dhe nuk bart asnjë detyrim social përkatës’ (nr. 26). VVall Street Journal e nervozuar e denoncoi enciklikën si ‘të ngrohur nga marksizmi’.(32)

Drejtësia në Botë (1971), dokumenti i Sinodit të Tretë të Peshkopëve, e lidhi ungjillizimin me një angazhim për transformimin e botës: ‘Veprimi në interes të drejtësisë dhe pjesëmarrja në transformimin e botës na shfaqet twrwsisht si një dimension themelor i të predikuarit të Ungjillit, ose, me fjalë të tjera, i misionit të Kishës për shpagimin e racës njerëzore dhe çlirimin e saj nga çdo situatë despotike.’ (nr. 6)

Faza III: 1971 e tutje. Faza më e vonë e mësimeve sociale katolike është marrë me hendekun në zgjerim ndërmjet të pasurve dhe të varfërve, problemet e shkaktuara nga teknologjia, gara e armëve, tortura dhe shtypja. Dhe përmban një kritikë si të komunizmit ashtu dhe të kapitalizmit.

Octogesima Adveniens (1971), një letër e dërguar nga Pali VI Kardinalit Maurice Roy, president i Këshillit Papnor mbi Drejtësinë dhe Paqen, merret me problemet që burojnë nga urbanizimi, përfshirë gjendjen e grave, rinisë dhe të varfërve të rinj. Gregory Baum vëren tre pika të rëndësishme në letër. Së pari, aty pranohet se socializmi ka qenë një opsion për katolikët. Së dyti, aty ka një qasje me shumë nuanca ndaj marksizmit, duke e kundërshtuar atë si një sistem të plotë filozofik dhe si një formë politike të qeverisjes të shoqërizuar me diktaturën, por duke pranuar dobinë e tij si një fromë të analizës shoqërore, ndonëse një formë që duhet përdorur me kujdesin më të madh. Në fund, enciklika tregon një vlerësim të funksionit të rrezikshëm të ‘utopisë’, nocion i huazuar nga filozofi revizionist marksist Ernst Bloch që është në gjendje të nxisë një vizion të një shoqërie alternative.(33)

Nxitja apostolike e papa Palit mbi ungjillizimin, Evangelii Nuntiandi (1975), thekson se ungjillizimi ka një dimension social si edhe një dimension personal. Ky i fundit përfshin të drejtat e njeriut, jetën familjare, paqen, drejtësinë, zhvillimin dhe emancipimin për shkak se personi ‘i cili do të ungjillizohet nuk është një qënie abstrakte por i nënshtrohet problemeve shoqërore dhe ekonomike’ (nr. 31). Ai vëren se ndonëse disa bashkësi që shërbejnë si bazë karakterizohen nga një kriticizëm i ashpër i Kishës dhe hierarkisë së saj, të tjerë sjellin rritjen e Kishës dhe mund të jenë vend ungjillizimi (nr. 58).

Ungjillizimi i përket pikwrisht misionit të Kishës; është përgjegjësi e kishave lokale si dhe i Kishës universale. Të gjithë të krishterët, kleri dhe laikët, kanë një rol të rëndësishëm në ungjillizim.

Enciklika e parë sociale e Papa Gjon Palit II, Laborem Exercens, u shfaq në vitin 1981. ajo është çmuar si një dokumenti i vërtetë mësimesh, që kërkon jo vetëm të udhëzojë por edhe të qartësojë dhe të shpjegojë. Duke theksuar prioritetin e punës ndaj kapitalit dhe të njerëzve ndaj gjërave, ajo ofron një kritikë të paanëshme të kapitalizmit liberal dhe të marksizmit. Duke zhvilluar një spiritualitet të punës, papa e sheh punën si një domosdoshmëri për dinjitetin njerëzor dhe për zhvillimin e mbretërisë.

Një koncept kyç për papën është solidariteti (nr. 8). Shfaqja e shpeshtë e saj në enciklikë në kohën kur lëvizja polake e solidaritetit qe angazhuar në luftën e saj me qeverinë komuniste të vendit ‘pa dyshim pati efektin e të dhënit një farë aureole të njw miratimi të matur të Vatikanit për Lëvizjen e Punëtorëve Polakë’.(34)

Sollicitudo Rei Socialis (1987), enciklika e Papa Gjon Palit II mbi shqetësimet sociale të Kishës, qe projektuar të kremtonte dhe të zhvillonte më tej Populorum Progressio-n e Papa Palit VI. Ajo theksonte hendekun në zgjerim ndërmjet vendeve të zhvilluara të Hemisferës Veriore dhe vendeve të pazhvilluara të asaj Jugore, duke ia mveshur pjesën më të madhe të fajit për këtë situatë ekzistencës së dy blloqeve kundërshtare, kapitalizmit liberal në perëndim dhe kolektivizmit marksist në Lindje. Mësimet sociale të Kishës kritikojnë të dyja sistemet.

Papa e thotë qartë se Kisha nuk ka një zgjidhje për problemin e mungesës së zhvillimit, ndonjë ‘rrugë të tretë’ ndërmjet dy sistemeve garuese. Duke i bërë jehonë teologjisë së çlirimit, ai bën thirrje për ‘opsionin e dashurisë së parapëlqimit për të varfërit’, një shqetësim për të varfërit që duhet të kushtëzojë ‘jetën tonë të përditshme si edhe vendimet tona në fushat poltike dhe ekonomike’ (nr 42). Enciklika përfaqëson sfidën më të fuqishme të papës ndaj vendeve të pasura dhe është e rëndësishme pasi tërheq vëmëndjen ndaj shqetësimeve ekologjike (nr 39).

Centesimus Annus (1991), duke shënuar qindvjetorin e Rerum Novarum, u botua pas shembjes së komunizmit në Evropën Lindore dhe Bashkimin Sovjetik. Enciklika është më pozitive në drejtim të kapitalizmit, me pranimin e rolit pozitiv të biznesit dhe lejimin për kreativitetin njerëzor në ekonomi. Megjithatë kapitalizmi ka pamjaftueshmëritë e veta. Nuk mund të jetë thjesht qëllimi i kësaj Bote dhe i vendeve të zhvilluara, ku ekziston nevoja për të kufizuar lirinë në sektorin ekonomik brenda një kornize juridike që respekton një nocion më gjithëpërfshirës të lirisë së rrënjosur në vlerat etike dhe fetare (nr 42).

Evangelum Vitae, enciklika e gjatë e Gjon Palit II mbi jetën njerëzore u shfaq në vitin 1995. duke marrë si pikënisje ‘vlerën e shenjtë të jetës njerëzore që nga zanafilla deri në fundin e saj’ (nr 2), papa u bën thirrje të gjithë njerëzve të vullnetit të mirë të konfirmojnë ‘një kulturë të re të jetës njerëzore’ (nr 6). Shembuj të mungesës bashkëkohore të respektit për jetën përfshijnë shpërndarjen e padrejtë të burimeve që sjell varfëri, kequshqyerje dhe uri për kaq shumë miliona, dhuna e luftërave dhe tregtia skandaloze e armëve, ngatërrimi i pamend me ekuilibrin ekologjik të botës, përhapja e drogave, dhe promovimi i disa tipeve të aktivitetit seksual që paraqesin rreziqe të mëdha për jetën (nr 10).

Në veçanti, enciklika përqëndrohet mbi ‘sulmet që cënojnë jetën në fazat e saj më të hershme si dhe përfundimtare’ (nr 10). Enciklika ecën në terrene të pashkelura më parë duke folur kaq fuqishëm kundër dënimit me vdekje, duke argumentuar se sot, ‘si rezultat i përmirësimeve të qëndrueshme në organizmin e sistemit penal’, rastet ku dënimi me vdekje do të ishte i justifikuar se mbron shoqërinë ‘janë shumë të rralla, në mos praktikisht të paqëna’ (nr 56).(35) Aty rikonfirmohet qëndrimi i Kishës se ‘aborti i vendosur si qëllim apo si mjet, përbën gjithmonë një çrregullim të rëndë moral’ (nr 62) dhe dënon ‘përdorimin e embrioneve apo fetuseve njerëzore si objekte eksperimentimi’ (nr 63). Ndonëse refuzon eutanazinë, vetëvrasjen, dhe ‘vetëvrasjen e ndihmuar’ si kundër ligjit të Zotit, aty respektohet një vendim i pacientit për t’iu nënshtruar ‘trajtimit mjekësor agresiv’ që ‘thjesht sa do të siguronte një zgjatje të pasigurtë dhe të rëndë të jetës, për aq kohë sa nuk ndërpritet përkujdesi normal për personin e sëmurë në raste të ngjashme’ (nr 65). Në kapitullin e fundit, papa bën thirrje për krijimin e një kulture të re që respekton dhe mbron secilën jetë njerëzore. Të krishterët duhet të tregojnë shqetësim të veçantë për të varfërit dhe pwr ata në gjendje të vwshtirw; bashkësitë e tyre duhet të përkrahin mamatë pa burra, agjensitë këshillimore të martesës dhe familjes, programet e kurimit dhe përkujdesjes për ata me vartësi nga droga, të miturit, të sëmurët mendorë, personat me SIDA dhe invalidët (numrat 87-88).

Kisha dhe mjedisi

 

Ndonëse Evangelum Vitae e përfshin abuzimin e mjedisit në mesin e kërcënime moderne ndaj jetës, Kisha Katolike është e vonuar sa i përket trupëzimit të një shqetësimi për mjedisin në mësimet e saj zyrtare.(36) Peshkopët në Vatikanin II nuk e ngritën këtë çështje dhe dokumentet e këshillit pasqyrojnë atë që sot quhet një ‘teologji sundimi’,  teologji kjo që e shikon botën natyrore se ekziston për përdorimin ekskluziv të njerëzimit (GS 34). Kjo teologji mund të gjendet në Populorum Progressio të vitit 1967 të Palit VI, ku citohet urdhëresa në Zanafilla 1:28 për të ‘mbushur tokën dhe për ta gjunjëzuar atë’ (nr 22). Historia e krijimit të dytë te Zanafilla sugjeron një përgjegjësi më të madhe ndaj botës natyrore; sipas këtij rrëfimi Perëndia ‘e mori njeriun dhe e vendosi në kopshtin e Edenit, për ta kultivuar dhe për t’u kujdesur për të’ (Zan 2:15). Imazhi këtu nuk është sundimi por kujdestaria.

Letra e vitit 1971 e Papa Palit Octogesima Adveniens shprehu një shqetësim rreth mjedisit (nr 21), dhe Papa Gjon Pali II iu referua disa herë shfrytëzimit të tokës në enciklikën e tij të parë, Redemptor Hominis (numrat 8, 15, 16). Por raporti i tij në Sinodin e Peshkopëve të vitit 1984 mbi pajtimin, Reconiliatio et Paenitentia, humbi një rast madhor për të përfshirë tëhuajësimin në rritje të qënieve njerëzore nga mjedisi i cili i mbështet ata, në mesin e atyre marrëdhënieve që kanë nevojë për pajtim. Enciklika e tij e vitit 1988 Sollicitudo Rei Socialis ishte e para që përmbante një theks të fuqishëm mbi shqetësimet mjedisore. Dhe mesazhi i tij i 1 janarit 1990 për Ditën Botërore të Paqes, ‘Paqe me Zotin Krijues, Paqe me Mbarë Krijimin’, i kushtohej krejtësisht mjedisit.

Këshilli Botëror i Kishave ka patur në axhendën e saj shqetësimet mjedisore të paktën që nga viti 1975. Në 1983, në Asamblenë e Vankuverit, ajo zgjeroi një shqetësim për ‘drejtësinë, paqen dhe integritetin e krijimit.’(37) Fatkeqësisht, Kisha Katolike refuzoi një ftesë nga VVCC për të bashkësponsorizuar në vitin 1990 një konferencë botërore rreth drejtësië, paqes dhe integritetit të krijimit të mbajtur në Kore.

Pas këshillit, disa konferenca kombëtare dhe rajonale të peshkopëve kanë prodhuar një numër dokumentesh dhe letrash pastorale të rëndësishme mbi çështjet sociale. Ndonëse këto dokumente nuk përfaqësojnë një ushtrim zyrtar të magisteriumit, ato kanë luajtur tashmë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e ndërgjegjes sociale të katolikëve.

CELAM

Takimi i parë paskonciliar i Konferencës Ipeshkëvnore të Amerikës Latine (CELAM II) u zhvillua në Medelin të Kolumbisë, në vitin 1968. Takimi shënoi një pikë kthese për Kishën në Amerikën Latine ndërsa peshkopët filluan të reflektonin mbi realitetin e jetës në vendet e tyre nën dritën e këshillit, mësimeve shoqërore të Kishës dhe reflektimit të ri teologjik që po ndodhte në Kishat e tyre, e cila do të njihej si teologji e çlirimit. Gjashtëmbëdhjetë dokumentet e Medelinit i vendosin problemet e Amerikës Latine jo në mungesën e zhvillimit në vetvete por në ‘një situatë padrejtësie që mund të quhet dhunë institucionale’.(38) Ata bëjnë thirrje për një solidaritet me të varfërit nga ana e Kishës që do të përfshinte një rishpërndarje të burimeve, si dhe për ‘ndërgjegjësimin’ e të varfërve ashtu që ata të fillojnë të marrin në dorw jetën e tyre. Fjala ‘çlirim’ shfaqet vazhdimisht dhe Jezui përmendet si çlirimtar nga mekati, uria, shtypja, mjerimi dhe injoranca.(39)

Kjo ‘kthesë drejt të varfërve’ u pranua menjëherë nga zyrtarët qeveritarë në Shtetet e Bashkuara. Në vitin 1969, Nilson Rockfeller në një raport të përgatitur për presidentin Nikson paralajmëroi se Kisha Katolike në Amerikën Latine ishte bërë ‘një forcë e përkushtuar ndaj ndryshimit – ndryshimit revolucionar nëse është e nevojshme’, duke theksuar si shembuj dokumentet e Medelinit. Duke krahasuar deri diku me përulje shpirtin e ri tw Kishës ndaj idealizmit rinor, ai argumentoi se ajo ishte ‘e cënueshme ndaj depërtimit armiqësor’.(40)

CELAM u zhvillua në Puebla të Meksikës në vitin 1979. Duke rishqyrtuar situatën në Amerikën Latine, peshkopët zbuluan se ajo qe përkeqësuar; shumica e vendeve të tyre përballeshin me varfërinë, më shumë borxhe të jashtëme, një shtresë të ulët në rritje ndërsa përqindja e popullatës së tyre zhvendosej nga zonat rurale drejt qyteteve, dhe një rritje tw shtypjes.(41)

Konferencës i mungonte unanimiteti i Medelinit; ndasia ishte mw e madhe ndërmjet progresistëve dhe konservatorëve. Megjithëkëtë, dokumenti përfundimtar përkrahu vizionin që kishte nxjerrë krye në Medelin; ky vizion bënte thirrje për çlirim pa dhunë dhe për pjesëmarrje laike në punën për ungjillizim, dhe ai inkurajonte lëvizjen për Komunitetet e Krishtera Bazë. Shprehja ‘opsion i favorizuar për të varfërit’, që shfaqej si një titull kapitulli në dokument, është bërë më shumë se gjithçka tjetër simbol i drejtimit të ndërmarrë nga Kisha Latino Amerikane që pas Medelinit.

CELAM IV, i cakuar të përkonte me pesëqindvjetorin e mbërritjes së Kolombit dhe rrjedhimisht të krishterimit në ‘Botën e Re’, u mbajt në Santo Domingo të Republikës Domenikane. Fryma në Santo Domingo qe edhe më e përçarë se nëPuebla. Pjesa më e madhe e peshkopëve, shumë prej të cilëve të emëruar nga Papa Gjon Pali II, ishin më konservatorë. Një shqetësim i ri ishte numri i katolikëve në shumë vende të Amerikës Latine që konvertoheshin në Kishat Ungjillore dhe Pentekostale. Megjithatë, konferenca rikonfirmoi drejtimin e marrë në CELAM II dhe III.

Konferenca katolike e SHBA

 

Në vitet 1980, peshkopët e SHBA-ve botuan dy letra pastorale për të ndihmuar katolikët në formimin e ndërgjegjes së tyre mbi çështjet e paqes dhe të ekonomisë. Secila letër qe produkt i një proçesi të gjerë këshillimor që përmbante biseda me teologë, përfaqësues të biznesit, departamentin e mbrojtjes dhe zyrtarë të tjerë qeveritarë. U botuan tre drafte të ndryshme të secilës letër para se peshkopwt tw miratonin një dokument përfundimtar. I gjithë proçesi modelon një ushtrim të zyrës ipeshkvënore të mësimeve, e cila lejon hyrjen e informacioneve nga zëra të tjerë të rëndësishëm në Kishë.

Sfida e Paqes (1983) trajton kryesisht çështjen e luftës bërhtamore.(42) Aty argumentohet se as përdorimi i armëve bërthamore ndaj qendrave të populluara, as kërcënimi për t’i përdorur ato edhe si parandalues, as fillimi i një lufte bërthamore nuk mund të justifikohet moralisht. Peshkopët nuk janë pwr asgjë më shumë sesa pwr ‘një pranim moral rreptwsisht të kushtëzuar të parimit parandalues’ (nr 186); ata kundërshtojnë konceptin e ‘fitores’ në një luftë bërthamore, kërkimin për epërsi bërthamore; dhe ata deklarojnë se parandalimi bërthamor duhet shfrytëzuar si një hap drejt çarmatimit bërthamor.

Drejtësi Ekonomike për të Gjithë (1986) është një përpjekje për të zbatuar parimet e mësimeve shoqërore katolike në ekonominë amerikane.(43) Teza e saj është se moraliteti i secilit ‘vendim dhe institucion ekonomik duhet gjykuar nën dritën e faktit nëse mbron apo minon dinjitetin e personit njerëzor’, pavarësisht nga statusi ekonomik dhe politik i këtij personi (nr 13). Peshkopët tregojnw kujdes të bëjnë një dallim ndërmjet parimeve që ata shpallin, duke qenë se kanë pas vetes autoritetin e doktrinë sociale të Kishës, dhe rekomandimet konkrete por pa dyshim të diskutueshme që ata ofrojnë (nr 22).

Të dyja letrat u lexuan dhe u diskutuan gjerësisht. Letra mbi paqen u prit më pozitivisht; ajo mbi ekonominë ngjalli më shumë diskutime, por gjithashtu mund të jetë dhe më profetikja. Në vitin 1992, peshkopët braktisën një orvatje për të shkruar një letër mbi gratë pas një numri ndërhyrjesh nga Vatikani. Nga përpjekjet e tyre të tjera janë letrat pastorale mbi afroamerikanët, hispanikët dhe personat me paaftësi.

Parimet sociale katolike

 

Ndërkohë që mësimet sociale katolike janë ngritur mbi parimin e dinjitetit të personit njerëzor, qasja e tyre është më tepër komunitare se sa individualiste. Në këtë mënyrë, ato qëndrojnë në kontrast të mprehtë me etosin individualist të kulturës bashkëkohore amerikane dhe perëndimore. Një rishqyrtim sistematik i mësimeve sociale katolike do të shpaloste parimet themelore të mëposhtëme:

1. Dinjiteti i personit njerëzor. Secila qënie njerëzore është e krijuar sipas imazhit të Zotit, dhe rrjedhimisht secila jetë njerëzore është e shenjtë dhe nuk mund të trajtohet kurrësesi si mjet. Rrjedhojë e kësaj është se çdo gjë në sferën ekonomike dhe politike duhet të gjykohet nën dritën e faktit nëse mbron apo minon dinjitetin njerëzor. Ky është parimi themelor i mendimit social katolik.
2. Përparësia e komunitetit dhe e mira e përbashkët. Personi është shoqëror nga natyra dhe duhet parë në marrëdhënie me komunitetin, gjë e cila është e domosdoshme për zhvillimin e plotë të personit. Të drejtat njerëzore duhen mbrojtur nëse individët do të marrin pjesë në shoqëri. Të drejtat individuale kanë përgjegjësi të lidhura reciprokisht dhe duhen ushtruar me një sy të mprehtë ndaj të mirës së përbashkët. Familja është njësia bazë e shoqërisë.
3. Drejtësia shpërndarëse. Shqetësim kryesor për të mirën e përbashkët është shpërndarja e drejtë. Pa të, e drejta e çdo personi për të patur akses në atë që konsiderohet thelbësore për një standart dinjitoz jetese nuk mund të realizohet. Qëllimi i ekonomisë është t’i shërbejë të mirës së përbashkët (dhe jo maskimizimit të fitimit).
4. Përparësia e punës mbi kapitalin. Personat janë më të rëndësishëm se sendet. Të mirat materiale nuk janë arsyeja e vetme për komunitetin ekonomik, pasi dinjiteti i personave është parësor, dhe puna duhet t’i shërbejë këtij dinjiteti. Puna ka një dinjitet të brendshëm, dhe dinjiteti i personit është i pandashëm nga puna e tij apo e saj. Nëpërmjet punës, personi bëhet më njerëzor.
5. E drejta për pjesëmarrje. Të gjithë njerëzit kanë të drejtë të marrin pjesë në jetën ekonomike të një shoqërie. Kjo përfshin të drejtën për të punuar, duke marrë parasysh se puna është thelbësore për dinjitetin njerëzor. Punësimi i plotë është një synim parësor. Papunësia është e palejueshme si mjet për ndonjë synim tjetër, pasi atëherë ka përparësi mbi klasën punëtore. Puna është mjeti parësor për të marrë pjesë në rendin ekonomik, dhe punonjësit nuk duhet t’i mohoet e drejta e aksesit. Punonjësve duhet t’u jepet gjithashtu mundësia për të marrë pjesë në vendimet e përditshme të organizatës. Puna nuk është thjesht një funksion ekonomik por gjithashtu një aktivitet që ndikon karakterin psikologjik shpirtëror të personit.
6. Parimi i ndihmesës. Sa herë që është e mundur vendimet duhet të merren në nivel lokal dhe jo nga organizmat më të larta, duke i dhënë rrjedhimisht përparësi nismës individuale. Shoqëritë e ndërmjetme (familjet, komunitetet lokale, sindikatat, shoqatat, etj.) duhet të jenë të lira të kryejnë opracionet që u nevojiten pa ndërhyrje nga shteti.
7. E drejta e kufizuar për pronë private. E drejta për pronë private nuk është absolute; ajo nuk mund të ndahet nga detyrimi ndaj të mirës së përbashkët.
8. Detyrimi ndaj të varfërve. Si individët edhe shoqëritë civile kanë detyrime ndaj më të dobtëve. Jo të gjithë kanë një pikënisje të barabartë në jetën ekonomike, dhe prej këtej, faji për varfërinë nuk qëndron ekskluzivisht te individi. Pavarësisht nga shkaku i varfërisë, të varfërit kanë dinjitet të barabartë me të tjerët.

Ndërgjegja dhe autoriteti

 

Deri tani në këtë kapitull ne kemi bërë një pasqyrë të mësimeve të Kishës në fushat e seksualitetit dhe drejtësisë sociale. Tani është koha të marrim në konsideratë rolin e ndërgjegjes. Në traditën katolike ndërgjegja dhe autoriteti kanë role të rëndësishme në të ndihmuarit e individit që të njohë atë që ai apo ajo duhet të bëjë në një situatë të veçantë. Por si ndërgjegja ashtu dhe autoriteti mund të keqkuptohen lehtësisht.

Ndërgjegja

 

Katolicizmi e vlerëson ndërgjegjen si udhëzuesin themelor të personit. Konçilli i Dytë i Vatikanit e përshkroi ndërgjegjen si ‘thelbi dhe faltorja më e shenjtë’ e një individi, ku ai apo ajo është i vetëm me Zotin (GS 16). Konçilli këtu po i bënte jehonë Akuinit, i cili mësoi se ndërgjegja në kuptimin e saj më të përgjithshëm ishte një zakon (synderesis), një shqisë intuitive thellë në brendësi të secilit person për të bërë mirë dhe për të shmangur ligësinë. Akuini e kuptoi ndërgjegjen në kuptimin e ngushtë si proçesi i të gjeturit se ç’do të thotë në disa situata të caktuara kjo shqisë e detyrimit tonë për të bërë mirë dhe për të shmangur ligësinë.(44) Meqënëse kjo përfshin një proçes dallimi ku e mira e veçantë mund të mos jetë menjëherë e qartë, ajo mund të përfshijë përdorimin e arsyes natyrore apo të drejtuarit te zbulesa që i është besuar Kishës.

Sot shumë teologë moralë katolikë ndjekin analizën e Timothy o’Connell të traditës ku ndërgjegja i referohet ndërgjegjshmërisë sonë morale njerëzore, e cila përmban:

1.  kuptimin tonë bazë të thelbësores morale, për të bërë mirë dhe për të shmangur të keqen;
2.  proçesi i ‘shkencës morale’ të të zbuluarit të të mirës së veçantë që duhet bërë apo të ligësisë që duhet shmangur; dhe
3.  gjykimi specific i bërë në një rast të veçantë.(45)

Meqënëse ndërgjegja duhet të konkludojë përfundimisht në një gjykim praktik të arritur pas një konsiderimi të kujdesshëm të një situate, është e rëndësishme që ajo të mos reduktohet në një ndjenjë apo zë të brendshëm subjektiv. Dhe as nuk duhet të identifikohet me atë që Frojdi e quajti ‘superego’, një çensurues i mbivendosur që përfaqëson ‘detyrat’ e figurave të ndryshme autoritare në jetën tonë dhe që mbështet mbi fajin për të sjellë pëlqim. Ndërgjegja përfshin të gjithë personin: intelektin, intuitën, ndjeshmërinë morale dhe gjykimin praktik.

Ndonëse një person duhet të ndjekë gjithnjë ndërgjegjen e tij apo të saj, kjo ndërgjegje mund të jetë në gabim, ose sepse ai apo ajo nuk ka zhvilluar pjekurinë për të lëvizur përtej interesit personal dhe konformizmit social në bërjen e gjykimeve morale, ose sepse personi nuk ka bërë përpjekje për të zbuluar të vërtetën. Rrjedhimisht çdo person ka një detyrim për të formuar një ndërgjegje korrekte.

Autoriteti

 

Kisha, të cilën katolikët e njohin si nënë dhe si mësues, ndihmon në këtë process. Këtu futet autoriteti. Si komuniteti i dishepujve të Jezuit, autoriteti i Kishës shprehet në shkrimin e saj të shenjtë, në traditën e saj dhe në magisteriumin e saj, ose shërbesën e mësimeve zyrtare.

Shkrimi i shenjtë na rrëfen historinë e Zotit dhe të popullit të shenjtë të Zotit. Na jep Dekalogun, Dhjetë Urdhëresat (Eksodi 20:2-17), të cilat drejtëshkruajnë parametrat e të jetuarit në marrëdhënie angazhimi me Zotin. Kjo marrëdhënie angazhimi dhunohet nëse ne adhurojmë zota të tjerë ose ç’nderojmë prindërit tanë, nëse kryejmë vrasje apo tradhëti bashkëshortore, vjedhim, rrënojmë reputacionin e fqinjëve tanë ose lakmojmë atë që u përket atyre. Nga profetët ne përkujtohemi për dashurinë e Zotit, për drejtësinë dhe urdhrin e vazhdueshëm për të kujtuar të varfërit dhe të pafuqishmit – ‘të huajin që banon diku, jetimin, dhe vejushën’ (Jer 7:6; Deut 24:21). Nëpërmjet ungjijve ne njihemi me Jezuin; ashtu siç Papa Gjon Pali II ka thënë në Veritatis Splendor, ndjekja e Jezuit është themeli thelbësor dhe primordial i moralitetit të krishterë (nr 9). Ungjijtë na bëjnë të mundur të familjarizohemi me fjalët dhe mësimet e Jezuit, na ofrojnë urtësinë që përmbajnë parabolat e tij, dhe na sfidojnë të modelojmë jetët tona sipas shembullit të tij të shërbesës besnike.

Tradita bart urtësinë e akumuluar të Kishës, urtësinë që vjen nga shpallja, kremtimi dhe përçimi që komuniteti i krishterë i ka bërë besimit të tij nëpërmjet brezave të panumërt. Tradita ilustrohet me shembuj në jetën e martirëve dhe shenjtorëve. Ajo përmban bindjen e Kishës se Zoti ka injektuar në secilën zemër njerëzore ‘ligjin natyror’ për të bërë mirë dhe për të shmangur ligësinë, si edhe mirëkuptimin e Kishës për atë çka është e mira njerëzore në rrethana të caktuara, bazuar mbi zbulesën biblike dhe reflektimin e aj mbi rendin moral të shpalosur në krijim dhe në dinjitetin e personit njerëzor.

Magisteriumi mëson në emër të Kishës dhe kështu në emër të Krishtit; nëpërmjet saj, autoriteti që Krishti ua besoi apostujve dhe pasuesve të tyre, peshkopëve, vjen në shprehje. Për pasojë, magisteriumi jo vetëm përkujton katolikët rreth asaj ç’ka kisha ka dhënë mësim zyrtarisht në të kaluarën, por gjithashtu funksionon si një zyrë e gjallë mësimesh, duke shpallur parime morale dhe duke jetësuar ato parime si ndaj jetës sonë personale ashtu dhe ndaj rendit social.

Katolicizmi ka një kuptim të thellë se çdo aspekt i jetës njerëzore – personal, seksual, ekonomik dhe social – duhet transformuar në dritën e premtimit të mbretërisë së Zotit në Jezu. Shumë nga mësimet zyrtare të Kishës në fushën e seksualitetit dhe martesës janë në contrast të mprehtë me vlerat e kulturës moderne popullore. Katolikët e marrin seriozisht këtë mission mësimdhënës të Kishës dhe e respektojnë atë; ndoshta prandaj disa njerëz mendojnë se katolikët flasin gjithmonë rreth moralitetit dhe seksualitetit. Kisha vazhdon të ngulmojë mbi shenjtërinë e jetës, në pazbërthyeshmërinë e martesës, dhe në marrëdhënien e pandashme ndërmjet besnikërisë martesore dhe shprehjes seksuale. Në të njëjëtën kohë, në këtë fushë të të jetësuarit të parimeve të moralitetit të krishterë në jetën e përditshme, ndërgjegja dhe autoriteti mund të ndodh që të hyjnë në konflikt.

Një ndërgjegje e informuar

 

Si duhen zgjidhur këto konflikte ndërmjet ndërgjegjes dhe autoritetit? Parimisht, në analizën e fundit duhet ndjekur ndërgjegja. Por ndërgjegja nuk është autonome. Meqënëse ndërgjegja mund të jetë e gabueshme, parësi e ndërgjegjes nuk mund të përdoret kurrë për të shmangur e të formuarit të një ndërgjegje korrekte, e cila për katolikët përmban një përpjekje serioze dhe të devotshme për të trupëzuar vizionin moral që del nga tradita katolike, e kuptuar në sensin e plotë të shkrimit të shenjtë, traditës së Kishës, sensit të besimtarit dhe mësimeve magisteriumit të ushtruar nga papa dhe peshkopët.

Në këtë proçes të formimit të ndërgjegjes, magisteriumi ka një rol të veçantë për të luajtur. Për shembull, katolikët që thonë se ‘Kisha nuk ka asnjë të drejtë të më thotë se ç’duhet të bëj unë në dhomën time të gjumit, apo ata që argumentojnë se mësimet shoqërore të Kishës janë një ndërhyrje e palejueshme në sferën e politikes mund të jenë duke vepruar më shumë nga interesi personal apo ndërgjegja klasore se sa nga një dëshirë e sinqertë për të zbuluar të vërtetën. Në një shoqëri narçiziste dhe të shekullarizuar si kjo e jona ne na duhet një vision moral me anë të të cilit të jetojmë. Është e rëndësishme që magisteriumi të vazhdojë të kryejë këtë funksion profetik të të ndihmuarit të njerëzve të krishterë në formimin e ndërgjegjes së tyre. Mirëpo, në analizën përfundimtare është e vërtetë se autoriteti nuk mund të jetë kurrësesi një zëvendësues për vendimet e përgjegjshme të bëra në pajtim me një ndërgjegje të mirëinformuar.

Konkluzion

 

Çështjet e seksualitetit dhe të drejtësisë që kemi marrë në konsideratë këtu janë të rëndësishme pasi ato përpiqen të shprehin ndërlikimet e dishepullësisë dhe vizionit të krishterë të mbretërisë për jetën tonë personale dhe sociale. Nëse ato janë të diskutueshme, kjo ndodh pasi ata prekin personalisht secilin prej nesh.

Mësimet katolike mbi seksualitetin ekzistojnë prej një kohe të gjatë. Fakti që ato kanë ndryshuar kaq pak me kalimin e kohës nuk është domosdoshmërisht një argument kundër tyre. Jeta e krishterë duhet të informohet nga Ungjijtë, jo nga vlerat e një kulture të veçantë. Megjithatë, një vision etik s’duhet të verbojë kurrë ndaj dhembshurisë dhe një njohjeje të unikalitetit të individit. Nëse Kisha nuk bën kompromis në rolin e saj si mësues, ajo është përgjithësisht e dhembshur në praktikën e saj pastorale. Ka gjithashtu zëra të tjerë në Kishë që meritojnë të dëgjohen.

Doktrina sociale e Kishës është një artikulim më i vonshëm, por gjithashtu ka rrënjë të thella brenda traditës. Aktet e Apostujve e paraqesin komunitetin e krishterë si një komunitet ku ‘askush nuk ka pretenduar se ndonjëra nga zotërimet e tij ishte e vetja, por ata kishin gjithçka të përbashkët’ (Aktet 4:32). Kjo mund të përfaqësojë një vision të ideales, por ndoshta epokës sonë i nevojitet një vizion i tillë.

Ne jetojmë në një botë me një hendek në rritje ndërmjet të pasurve dhe të varfërve, jo vetëm brenda kombeve por globalisht. Në kohën aktuale, vendet thjesht po shpërbëhen në anarki; ekonomitë e tyre nuk po funksionojnë më, dhe sistemet e tyre kulturore, fetare dhe qytetare të vetëpërmbajtjes po fillojnë të shemben. Kaosi rezultues në vendet ku edhe adoleshentët kanë armë automatike kërcënon madje sigurinë edhe të kombeve më të fuqishme. Përtej këtyre ndasive ekonomike, edhe vetë mjedisi ynë është në krizë. Shterja e burimeve të paripërtëritëshme, eliminimi i pyjeve të shirave tropikalë, humbja rezultuese e shtresës së epërme të tokës, helmimi i lumenjëve, liqejve dhe ajrit, varfërimi i shtresës së ozonit, grumbullimi i shumë tonëve të mbetjeve toksike – të gjitha këto kanë vënë në pikëpyetje aftësinë e planetit për të mbështetur jetën njerëzore.

Në një botë kaq shumë nën kërcënim, një traditë komunitare që flet për të mirën e përbashkët, drejtësinë shpërndarëse, të drejtën e të gjithëve për të marrë pjesë në të mirat e shoqërisë dhe një të drejtë të kufizuar për pronë private mund të jetë një burim i pasur. Por është një burim kërcënues pasi u bën thirrje atyre në vendet e begata të Botës së Parë të rishqyrtojnë dhe, ndoshta, të ndryshojnë mënyrën e tyre të të jetuarit.

Për katolikët është e mirëqenë se Zoti flet nëpërmjet Kishës, ndonëse jo vetëm nëpërmjet Kishës. Nëse ka kohëra apo situata kur një person nuk mund të pranojë me ndërgjegje atë që mëson Kisha, atëherë pas lutjeve dhe studimit të mjaftueshëm ai person duhet të ndjekë ndërgjegjen e tij apo të saj.

Por sot është po aq e domosdoshme që të konfirmohet e drejta e Kishës për të dhënë mësime, dhe detyrimi që kanë katolikët për të pranuar këto mësime (IG 25). Nëse mësimet magisteriale duhen marrë nga besimtarët në mënyrë që të jenë të frytshme në jetën e Kishës, është gjithashtu e vërtetë se peshkopët e Kishës të cilët përbëjnë magisteriumin e saj kanë një rol të rëndësishëm profetik për të luajtur në të sjellurit në dritë të ungjijëve për të qenë relevantë në problematikat me të cila ballafaqohet Kisha në botën bashkëkohore.

Shën. i përkth.

1. summa – libra që përmbledhin atë çka njihet rreth një teme.
2. Magisterium-mësimet apo autoriteti i Kishës Katolike Romake, sidomos kur flitet rreth ushtrimit të tyre nga Papa apo peshkopët.

Shën. i aut.

1. ‘Humanity as Female and Male: The Ethics of Sexuality’, Called to Love: Toëards a Contemporary Christian Ethic, redaktuar Francis A. Eigo (Villanova Univ. Press, 1985) fq. 87.

2 The Making of Moral Theology: A Study of the Roman Catholic Tradition (Oxford: Clarendon, 1987).

3 Ibid., fq. 53-54.

4 Origins 23 (October 14, 1993).

5 John T. Noonan, Contraception (Cambridge, Mass.: Harvard Univ. Press, 196—)) faq. 251-52.

6. Mahoney, Making of Moral Theology, fq. 33.

7. Shiko për shembull, George Gallup, Jr dhe Jim Castelli, The American Catholic People: ‘Their Beliefs, Practices, and Values (Garden City, N.Y.: Doubleday, 1987) fq. 51.

8 Origins 5 (1976) fq. 485-94.

9 Për një analizë të reagimeve ndaj deklaratës, shiko Richard A. McCormick, `Notes on Moral Theology,’ Theological Studies 38 (1977) fq. 100-14.

10 Shiko Vincent J. Genovesi, In Pursuit of Love: Catholic Morality and Human Sexuality (VVilmington: Glazier, 1987) fq. 237-38.

11 Për një analizë të reagimeve ndaj enciklikës shiko Richard A. McCormick, ‘Note Moral Theology’, Theological Studies 30 (1969) fq. 635-44; 40 (1979) fq. 80-97.

12 ‘Nevv Context for Contraception Teaching,’ Origins 10 (1980) fq. 263-67.

13 Shiko John Connery, Abortion: The Development of the Roman Catholic Perspective (Chicago: Loyola Univ. Press, 1977).

14 Richard A. McCormick, ‘Notes on Moral Theology’, Theological Studies 35 (1974) fq. 325.

15. Shiko Carol A. Tauer, The Tradition of Probabilism and the Moral Status of the Eal ly Embryo,’ Theological Studies 45 (1984) fq. 5-6.

16 McCormick, ‘Notes on Moral Theology’, 35 (1974) fq. 490-91.

17 Todd David VVhitmore, ‘Notes for a “Nevv, Fresh, Compelling” Stateni America 171 (October 8, 1994) fq. 14-18.

18 Shiko John P. Dedek, Contemporary Sexual Morality (Nevv York: Sheed & VVard, 1971) fq. 51-55.

19. Genovesi, In Pursuit of Love, fq. 318.

20 College Catholics: A Neë Counterculture (Neë York: Paulist, 1993) fq. 52.

21 Dedek, Contemporary Sexual Morality, fq. 36.

22 Sex and the Single Catholic: The Decline of an Ethic,’ America 167 (1992) fq. 345.

23 McCormick, ‘Notes on Moral Theology,’ 35 (1974) p. 461.

24 Greeley, ‘Sex and the Single Catholic,’ in Sex: The Catholic Experience, Chicago: Thomas More, 1994, fq. 343.

25. Cahill, ‘Humanity as Female and Male,’ fq. 91.

26 Për një pasqyrë të këtij diskutimi shiko Genovesi, In Pursuit of Love, fq. 262-73. Shiko gjithashtu Jeffrey S. Siker, Homosexuality in the Church: Both Sides of the Debate (Louisville: VVestminster/John Knox, 1994).

27 To Live in Christ Jesus: A Pastoral Reflection on the Moral Life (VVashington: USCG, 1976) fq. 19.

28 Shiko Michael J. Schultheis, Edëard P. De Berri, dhe Peter J. Henriot, Our Best Kept Secret: The Rich Heritage of Catholic Social Teaching (Ëashington: Centre of Concern, 1987).

29 Shiko Catholicism, rev. ed. (San Francisco: Harper, 1994) fq. 913-14. Për tekstin shiko Michael Ëalsh and Brian Davies, redaktorë, Proclaiming Justice and Peace (Mystic, Conn.: Tëenty-Third, 1991); Joseph Gremillion, The Gospel of Peace and justice Catholic Social Teaching Since Pope John (Maryknoll, N.Y.: Orbis, 1976) mbulon periudhën nga 1961 deri në 1975 dhe përmban dokumentet më të rëndësishme nga Medelini.

31 Shiko Timothy G. McCarthy, The Catholic Tradition: Before and After Vatican. II (Chicago: Loyola Univ. Press, 1994) fq. 251.

32. 30 mars 1967.

33.Gregory Baum, ‘Faith and Liberation: Development Since Vatican II’, Gerald M. Fagin, ed., Vatican II: Open Questions and Nevv Horizons (VVilmington: Glazier, 1984) fq. 90-93.

34. Donal Dorr, Option for the Poor: A Hundred Years of Vatican Social Teaching (Maryknoll, N.Y.: Orbis, 1983) fq. 26-27.

35. Pas botimit të enciklikës (30 mars 1995), Kardinali Ratzinger bëri me dije se rezervat mbi dënimin me vdekje të pranishme në Katekizmin e Kishës Katolike do të riformuloheshin nën dritën e mësimeve të papës; shiko Origins 24 (6 prill 1995) fq. 690.

36. Sean McDonagh, The Greening of the Church (Maryknoll, N.Y.: Orbis, 1990) fq. 175; shiko ‘The Environment in the Modern Catholic Church’, fq. 175-203.

37 Sipas Sean McDonagh, dokumenti i 1 janarit 1990, i papa Gjon Palit II, I përmendur sa më sipër, është shumë I varur nga programi i VVCC JPIC, ndonëse kjo nuk pranohet në tekst; shiko librin e tij: Passion for the Earth (Maryknoll, N.Y.: Orbis, 1994) fq. 106.

38. CELAM II, ‘Peace’, nr. 17; dokumentat e Medelinit mund të gjenden në Gremillion, The Gospel of Peace and Justice, fq. 445-84.

39. Shiko Edvvard L. Cleary, Crisis and Change: The Church in Latin America (Maryknoll, N.Y.: Orbis, 1985).

40. ‘Rockefeller Report on the Quality of Life in the Americas’, The Department of

State Bulletin 61 (8 dhjetor 1969) faq. 504. Për një raport mbresëlënës mbi përpjekjet e kishës për të drejtat e njeriut në Amerikën Latine dhe konfliktin me politikën amerikane, shiko Penny Lernoux, Cry of the People (Nevv York: Penguin, 1982). Libri I saj përfundoi pak kohë para se të fillonin periudhat më të këqija të dhunës. 41.McCarthy, The Catholic Tradition, faq. 275.

42 The Challenge of Peace: God’s Promise and Our Response (VVashington: USCC,1983)

43 Economic Justice for All: Pastoral Letter on Catholic Social Teaching and the U.J. Economy (VVashington: USCC, 1986).

44. Summa Theologiae I. 79.12-13.

45, Principles for a Catholic Morality (San Francisco: Harper & Rovv, 1990) fq. 109ff.

46. Shiko libërthin e dobishëm nga Philip S. Kaufman, VVhy You Can Disagree and Remain a Faithful Catholic(Bloomington, Ind.: Meyer-Stone Books, 1989).

0 rate up rate down

lexo 13 Korrik, 2018

Karakteri i muslimanit.

 

Autor: Muhammed Gazali (RahimehUllah)

Titulli në origjinal: “Hulukul-muslim”

Titulli: Karakteri i muslimanit

 

Përmbajtja:

01 - Hyrje

02 - Shtyllat e islamit dhe parimet e moralit

03 - Dobësia e karakterit, argument për dobësinë e besimit

04 - Drejt një bote më të vyeshme

05 - Njeriu ndërmjet të mirës dhe të keqes

06 - Ndëshkimet për krimet etike

07 - Rrafshi i moralit i përfshin të gjitha

08 - Korrektësia

09 - Besnikëria

10 - Zbatimi i premtimit

11 - Sinqeriteti

12 - Kultura e të biseduarit

13 - Siguria nga shpirtligësia (urrejtja)

14 - Fuqia

15 - Butësia dhe falja

16 - Bujaria dhe fisnikëria

17 - Durimi

18 - Maturia dhe ndershmëria

19 - Pastërtia, zbukurimi dhe shëndeti

20 - Turpi

21 - Vëllazërimi

22 - Uniteti

23 - Zgjedhja e shoqërisë

24 - Krenaria

25 - Mëshira

26 - Dituria dhe mendja

27 - Shfrytëzimi i kohës dhe marrja mësim prej saj

28 - Përfundim

HYRJE:

Këto fragmente të shkëputura nga Kur’ani dhe Suneti e udhëzojnë muslimanin në vlerat të cilat ia plotësojnë atij fenë dhe ia rregullojnë jetën në të dy botërat.

Këtyre u bëra një hyrje të shkurtër dhe ua dhashë disa sqarime koncize, të cilat i prekin devijimet dhe rëniet që i kanë përshkuar muslimanët në këto kohë si rezultat i nyjave dhe sëmundjeve që e kanë goditur moralin e tyre

U ndala vetëm në ajetet dhe hadithet që i përmenda, e nuk u zgjerova në përmendjen e fakteve të tjera prej prononcimeve të eruditëve, urtësive të dijetarëve dhe këshillave të njerëzve të devotshëm e pedagogëve, edhe përskaj asaj se ato janë të bollshme në trashëgiminë tonë kulturore klasike, ngase për qëllim pata që të kthehemi ekskluzivisht në dy burimet primare të fesë (sheriat) e ta prezantojmë aspektin pedagogjik nga ato që janë udhëzim hyjnor të cilit duhet t’i përmbahet muslimani, dhe në rast të shmangies nga ato, ai konsiderohet jo i përpiktë.

Mirëpo, ka dallim në mes të asaj që të kërkosh që njeriu t’i përmbahet një rregulle me motiv, se ajo është sjellje e përgjithshme, dhe ta ngarkosh me atë rregull, me bindje se ajo është sikur të gjitha normativat obligative në këtë fe.

Gjatë shkollimit tonë kemi mësuar filozofinë e moralit dhe metodologjitë e filozofëve, si dhe parametrat e tyre për precizimin e sjelljes së njerëzve…

Prandaj edhe u mahnitëm nga idetë e thella, nuhatja e realitetit dhe pasimi i shembujve të lartë, gjëra këto të cilat i hasëm te ta, dhe nuk tentojmë ta injorojmë vlerën e askujt që ua do të mirën njerëzve dhe që u orvat në ndriçimin e rrugëve përpara tyre, por ua bëjmë me dije metodat e edukatës perfeksionale dhe sjelljes së shkëlqyeshme, të cilat i solli bartësi i misionit Hyjnor përfundimtar, dhe me të cilat e transferoi botën prej humnerës në rrugë të mbarë. Me këtë, ata do ta shohin se Islami zotëron një thesar të madh të vlerave, të cilave as për së afërmi nuk mund t’u afrohen ato që kanë trashëguar njerëzit prej filozofisë greke dhe romake.

Një dijetari islam i kanë thënë: “A e ke lexuar “Edukatën e shpirtit” të Aristotelit?” Ai tha: “Jo, por e kam lexuar edukatën e shpirtit të Muhammed Ibën Abdull-llahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).!”

Po, e kemi lexuar edukatën e shpirtit të Aristotelit dhe filozofëve të tjerë të llojit të tij, por po ashtu e kemi lexuar edhe edukatën e shpirtit të Muhammed Ibën Abdull-llahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), dhe pamë se ato që imagjinuan dhe pasuan të parët janë tablo, disa prej të cilave janë komplete e disa të mangëta, kurse Ai i shndërroi në të vërteta të gjalla, në të cilat u mishërua përsosmëria dhe u ndriçua karakteri i një njeriu, kultura e një populli dhe ritualet e një feje madhështore.

Kjo pra ishte edukata shpirtërore e Muhammed Ibën Abdull-llahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

E falënderojmë Allahun, i Cili na mundësoi t’i mësojmë disa nga veçoritë e tij dhe që na dha rast t’i ekspozojmë në një rrafsh të ri.

Ky libër konsiderohet seria e dytë, pas librit tonë “Besimi i muslimanit.”

E filluam me një parathënie për moralin në Islam dhe lidhjet e tij me mësimet dhe ritualet e tjera, për natyrën e shpirtit dhe gjurmët e mjedisit…

Pastaj i përmendëm vlerat me të cilat urdhëroi Islami, por nuk patëm për qëllim ndonjë klasifikim special në renditjen e këtyre vlerave.

Në këtë libër, i dhamë rëndësi përmendjes së burimeve të teksteve, për dallim nga ajo që është mësuar lexuesi të shohë prej nesh në librat e mëparshëm.

Për bazë i marrim hadithet e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), nëse janë të gradës së vërtetë “sahih”, qoftë vetvetiu (li dhatihi) apo nga faktorë të tjerë (li gajrihi), dhe të mirë “hasen” vetvetiu (li dhatihi) ose nga faktorët e tjerë (li gajrihi), ashtu siç e potencojnë këtë shkencëtarët e terminologjisë së hadithit.

Hadithet e përmendura këtu i kemi shënuar ashtu siç i kemi marrë prej dy librave “Tejsirul-vusul” dhe “Et-Tergib ve Et-Terhib.” Nëse hadithi ka pasur më tepër burime, ne jemi ndalur në përmendjen e vetëm një burimi.

Në këtë vepër nuk kemi dhënë kushedi çfarë mundi të madh për t’u përmendur, por vetëm se e kemi shfrytëzuar shkrimin e të mirës dhe ia kemi lehtësuar atë lexuesit.

Mbetet mundi më i madh të cilin e bartin bashkërisht autori dhe lexuesi, e ai është dashuria e së mirës dhe pasimi i së vërtetës.

Muhammed Gazali (RahimehUllah)

 

SHTYLLAT E ISLAMIT DHE PARIMET E MORALIT.

Pejgamberi i Islamit e ka përcaktuar qëllimin parësor të dërgimit të tij dhe metodologjinë e qartë të misionit të tij me fjalët: “Me të vërtetë jam dërguar t’i plotësoj virtytet e moralit.” (Transmeton Maliku)

Kjo, sikur edhe misioni i cili e shënoi rrjedhën e vet në historinë e jetës dhe bartësi i të cilit dha mund të madh në përhapjen e rrezeve të tij dhe tubimin e njerëzve rreth tij, nuk pretendon më tepër se mbështetjen e vlerave të tyre dhe ndriçimin e horizonteve të përsosmërisë para syve të tyre, ashtu që të ecin në të me dituri.

Ritualet fetare të miratuara në Islam, të cilat u konsideruan kondita të besimit në të, nuk janë ceremoni dogmatike të llojit i cili e lidh njeriun me metafizikën e padukshme dhe e obligon atë të kryejë vepra dhe lëvizje të cilat nuk kanë kuptim. Jo, assesi, por detyrat obligative, me të cilat Islami e obligoi çdo pjesëtar të vet, janë stërvitje e përsëritur me qëllim të adaptimit të njeriut që të pajiset me vlera të shëndosha dhe të jetë konsekuent në këto vlera, kushedi sa të ndërrohen para tij rrethanat. Këto më së shumti u ngjajnë stërvitjeve fizike, të cilave njeriu iu qaset me dëshirë të madhe, duke pretenduar nga praktika e tyre e vazhdueshme shëndetin e trupit dhe jetën stabile.

Kur’ani Famëlartë dhe Suneti i pastër i shpalojnë qartë këto të vërteta. Allahu i Madhërishëm kur na detyroi me namazin obligativ, e tregoi edhe urtësinë e kryerjes së tij, duke thënë: “…fal namazin, vërtetë namazi largon nga të shëmtuarat dhe të irituarat…” (El-Ankebut: 45)

Pra, largimi nga mbrapshtitë dhe pastrimi nga fjala e keqe dhe vepra e keqe janë esenca e namazit. Në hadithin e transmetuar nga Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nga Allahu i Madhërishëm përmendet: “Unë e pranoj namazin e Atij që me të më është nënshtruar Mua, nuk u sjell të këqija krijesave të Mia, nuk është transparent në mëkate, tërë ditën më përmend Mua dhe e mëshiron të ngratin, udhëtarin, të vejat dhe nevojtarin.” (Transmeton Bezzari)

Zekati i obliguar nuk është tatim i cili rrëmbehet prej xhepave, por ai në radhë të parë është mbjellje e ndjenjave të mëshirës dhe butësisë dhe forcim i lidhjeve të njohjes reciproke dhe dashurisë në mes shtresave të ndryshme. Qëllimin e nxjerrjes së zekatit Kur’ani e ka theksuar me fjalët: “Merr prej pasurisë së tyre (të atyre që pranuan gabimin) lëmoshë që t’i pastrosh me të dhe t’u shtosh (të mirat)…” (Et-Teube: 103)

Urtësia parësore, pra, qenka pastrimi i shpirtit nga njollat e mospërsosmërisë dhe ngritja e shoqërisë në piedestale më të larta.

Për këtë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i dha një kuptim më të gjerë domethënies së fjalës lëmoshë, të cilën duhet ta japë muslimani, dhe thotë: “Buzëqeshja në fytyrën e vëllait tënd është lëmoshë, urdhërimi në të mirë dhe ndalimi nga e keqja është sadaka (lëmoshë), ta udhëzosh një njeri që e ka humbur rrugën është lëmoshë, ta largosh një pengesë, ferrë dhe asht nga rruga është lëmoshë, t’i ndihmosh një vëllai të nxjerrë ujë është lëmoshë dhe t’i ndihmosh një njeriu me të parë të dobët është lëmoshë.” (Transmeton Buhariu)

Këto instruksione në mjedisin shkretinor, i cili me shekuj jetoi në hasmëri dhe mendjelehtësi, tregojnë për qëllimet të cilat i trasoi Islami dhe në të cilat i priu arabët në injorancën e errët.

Po ashtu, Islami e obligoi edhe agjërimin. Islami këtë nuk e konsideron abstenim të përkohshëm nga disa ushqime dhe pije, por e konsideron një hap kah ndalimi i njeriut nga epshet e ndaluara dhe pasionet e shëmtuara.

Si konfirmim të këtij kuptimi, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush nuk i lë fjalët e kota dhe veprimet sipas tyre, le ta dijë se Allahu nuk ka nevojë që ai ta lërë hajen dhe pijen.” (Transmeton Buhariu) Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) po ashtu thotë: “Agjërimi i vërtetë nuk është të ndaluarit prej hajes dhe pijes, por agjërimi i vërtetë është të ndaluarit nga fjalët e kota dhe punët e ndyta; nëse të shan dikush, apo tregohet ndaj teje injorant, thuaj: Unë jam agjërueshëm.” (Transmeton Ibën Huzejme)

Kur’ani Famëlartë e përmend frytin e agjërimit në ajetin: “…agjërimi ju është bërë obligim sikurse që ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm.” (El-Bekare: 183)

Ndoshta njeriu mund të kujtojë se shkuarja në vendet e shenjta, me të cilën është obliguar ai që ka mundësi dhe konsiderohet prej detyrave islame për disa pjesëtarë të tij, është thjesht një udhëtim i zbrazët nga kuptimet etike dhe shembull i ritualeve metafizike të cilat ndonjëherë i përmbajnë fetë. Kjo është gabim, pasi që Allahu i Madhërishëm lidhur me këtë ritual thotë: “Haxhi është në muajt e caktuar, e kush bën (ia fillon të zbatojë) haxhin në këta muaj, nuk duhet t'i afrohet gruas, nuk bën të marrë nëpër këmbë dispozitat e sheriatit, as nuk duhet shkaktuar grindje. Çka punoni nga e mira, Allahu di për to. Dhe përgatituni me furnizim (për rrugë), e furnizimi më i mirë është devotshmëria, e ju të zotët e mendjes keni dronë Time.” (El-Bekare: 197)

Nga ky prezantim i përgjithësuar i disa ritualeve me të cilat u identifikua Islami, dhe të cilat u njohën se janë shtyllat e tij themelore, e kuptojmë qartë fuqinë e raporteve të cilat e lidhin fenë me karakterin. Po, këto janë rituale të ndryshme në formën dhe mënyrën e vet, por të gjitha bashkohen në qëllimin të cilin e theksoi Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) me fjalët: “Unë jam dërguar t’i plotësoj vlerat e moralit.”

Namazi, agjërimi, zekati, haxhi dhe mësimet e tjera islame të ngjashme me këto rituale fetare janë pidestalet e përsosmërisë së dëshiruar dhe bartësit e pastërtisë që mbrojnë jetën dhe lartësojnë vlerën e saj. Ndërkaq, këtyre vetive fisnike, të cilat lidhen me to apo zhvillohen prej tyre, u është dhënë pozitë e lartë në fenë e Allahut.

Për atë, nëse njeriu nuk i shfrytëzon ato që ta pastrojë zemrën, ta kullojë qenien dhe t’i kalitë lidhjet e tij me Allahun dhe njerëzit, ai ka devijuar. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ai që i paraqitet Zotit të vet si kriminel, e ka Xhehenemin, në të cilin as nuk vdes as nuk jeton. Ndërsa ai që i paraqitet Atij besimtar, e që ka bërë vepra të mira, të tillët i presin merita të larta. (do ta presin) Xhenete të Adnit, nëpër të cilët rrjedhin lumenj dhe aty do të jenë përjetë. Ky është shpërblim i atij që është pastruar nga mosbesimi.” (Ta Ha: 74-76)

DOBËSIA E KARAKTERIT, ARGUMENT PËR DOBËSINË E BESIMIT.

Besimi është fuqi mbrojtëse nga poshtërsitë dhe shtytës drejt vlerave fisnike, andaj edhe kur Allahu i Madhërishëm i thërret robërit e Vet në atë që është produktive, ose kur i largon nga gjërat destruktive, këtë e paraqet si kërkesë të imanit stabil në zemrat e tyre. Ai shpesh në Librin e Tij thotë: “O ju të cilët keni besuar”, pastaj e përmend obligimin me të cilin i detyron, si p.sh.: “…Ta keni në kujdes Allahun dhe të jeni me ata të drejtit.” (Et-Teube: 119)

Pejgamberi i Allahut ka sqaruar qartë se besimi i fortë pa dyshim prodhon karakter të fortë dhe se rënia rapide e moralit përfundimin e ka në dobësimin e besimit, në bazë të madhësisë së të keqes apo dobësisë së saj. Lidhur me njeriun e pandërgjegjshëm me sjellje brutale, i cili bën punë të ndyta pa u brengosur prej askujt, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Turpi dhe besimi janë të dyja të përbashkëta, nëse ngritet njëra, ngritet edhe tjetra.” (Transmetojnë Hakimi dhe Taberaniu)

Po ashtu, për njeriun që shqetëson fqinjët e vet dhe i dëmton feja ka qëndrim të ashpër, dhe për të Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Për Allahun, nuk beson, për Allahun, nuk beson, për Allahun, nuk beson!” I thanë: “Kush, o Pejgamber i Allahut?” Tha: “Ai, nga të këqijat e të cilit nuk janë të sigurtë fqinjtë e vet!” (Transmeton Buhariu)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kur i mëson ithtarët e vet që t’u shmangen punëve të kota, fjalëve të pamatura dhe të pavend thotë: “Kush i beson Allahut dhe Ditës së Fundit, le të flasë mirë ose le të heshtë.” (Transmeton Buhariu)

Kështu vazhdon në mbjelljen e vlerave dhe mbikëqyrjen e tyre, derisa t’i japin frytet e veta duke u bazuar në sinqeritetin dhe përsosmërinë e besimit.

Mirëpo, duhet ditur se disa pjesëtarë të fesë e shohin si të lehtë kryerjen e ritualeve fetare obligative; ata para masës tregohen se janë aq të përpiktë në kryerjen e tyre, por njëkohësisht bëjnë vepra të cilat i injoron karakteri fisnik dhe besimi i vërtetë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) iu kërcënua atyre njerëzve të dyfishtë dhe ia tërhoqi vërejtjen umetit për ta. Për atë se imitimin e formës së ritualeve fetare mund ta bëjë ai i cili nuk e ka absorbuar shpirtin e tyre apo nuk është ngritur në nivelin e tyre.

Ndoshta edhe fëmija i vogël mund t’i imitojë veprimet e namazit dhe përsërit fjalët që thuhen në të. Ndoshta edhe një artist mund të ekspozojë nënshtrimin dhe të aktrojë ceremonitë më të rëndësishme, mirëpo as kjo e as ajo e para nuk i ndihmojnë me asgjë besimit të shëndoshë dhe qëllimit fisnik.

Gjykimi për shkallën e të mirës dhe shkëlqyeshmërinë e sjelljes i takon një peshoje e cila asnjëherë nuk gabon, e ajo është: karakteri i lartë.

Në këtë kontekst transmetohet se një njeri i ka thënë Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Filania përmend se shumë falet, agjëron dhe jep lëmoshë, mirëpo ajo i dëmton me fjalë fqinjtë e saj.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Ajo është në zjarr.” Pastaj njeriu tha: “O Pejgamber i Allahut, filania përmend se pak falet, agjëron dhe se jep lëmoshë disa copa djathi, por nuk i dëmton fqinjtë e saj.” Ai tha: “Ajo është në Xhenet.” (Transmeton Ahmedi)

Në këtë përgjigje çmohet vlera e karakterit të lartë, e po ashtu ngrihet lëmosha si ritual me karakter shoqëror, dobia e së cilës transferohet te të tjerët, andaj edhe nuk është kushtëzuar pakësimi i saj siç është kushtëzuar pakësimi i namazit dhe agjërimit, të cilat, nga aspekti ezoterik, janë rituale personale.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk u ndal vetëm në përgjigjen e kësaj pyetjeje në ndriçimin e lidhshmërisë së karakterit me besimin e vërtetë dhe adhurimin e sinqertë, por atë e bëri bazë të prosperimit në këtë botë dhe të shpëtimit në botën tjetër.

Çështja e karakterit është më e ndërlikuar se kjo dhe patjetër duhet të ketë udhëzim kontinuitiv dhe këshilla të njëpasnjëshme që të thellohet në zemra dhe ide, dhe se besimi, mirëqenia dhe morali janë elemente unike të pandara dhe asgjë nuk mund ta copëtojë litarin e tyre.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) një ditë i pyeti shokët e vet: “A e dini cili është i falimentuar?” Thanë: “Te ne, i falimentuar është ai i cili nuk ka para dhe pasuri.” (Pejgamberi) Tha: “Njeri i falimentuar prej umetit tim është ai i cili në Ditën e Gjykimit do të vijë me namaz, zekat dhe agjërim, por dikë e ka sharë, për dikë ka shpifur, dikujt ia ka rrëmbyer pasurinë, dikë e ka vrarë e dikë e ka goditur, dhe çdonjërit prej tyre do t’i japë prej të mirave të veta, e nëse i harxhohen të mirat, para se t’i paguajë borxhet, merren prej mëkateve të tyre e i hidhen atij, e pastaj ai hidhet në zjarr.” (Transmeton Muslimi)

Ky pra është i falimentuari. Sikur tregtari i cili në shitoren e vet ka artikuj në vlerë prej një mijë e ndërkaq ka borxhe, vlera e të cilave është dy mijë; atëherë si ky i ngrati mund të konsiderohet pasanik? Po ashtu, edhe njeriu i cili i kryen disa rituale fetare, por përsëri pas tyre mbetet i gatshëm për të keq, fytyrëmërrolur e i disponuar për armiqësi, si mund të konsiderohet i devotshëm? Transmetohet se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) për këto situata ka përmendur një shembull mjaft të përshtatshëm, edhe atë duke thënë: “Morali i vyeshëm i shkrin mëkatet siç e shkrin uji borën, ndërkaq morali i prishur i deformon veprat ashtu siç e prish uthulla mjaltin.” (Transmeton Bejhekiu)

Prandaj, kur zhvillohen ndytësirat në shpirt, përhapet e keqja e tyre dhe shtresohet rreziku i tyre, njeriu del prej fesë së vet ashtu siç del lakuriqi prej rrobave të veta, e me këtë pretendimi i tij në besim është trillim, sepse çfarë vlere ka feja pa moral? Dhe ç’do të thotë plangprishësia krahas thirrjes sate se i takon Allahut?

Duke i konfirmuar këto parime të qarta të lidhshmërisë së besimit me karakterin e drejtë, Pejgamberi i ndershëm thotë: “Personi tek i cili gjenden tri gjëra është munafik (hipokrit), edhe nëse agjëron, falet dhe e kryen haxhin e umren, dhe thotë: ‘Unë jam musliman’. Ato janë: kur flet, rren, kur premton, mashtron, dhe kur i besohet diçka, tradhton.” (Transmeton Muslimi) Sipas një versioni tjetër thotë: “Shenjat e munafikut (hipokritit) janë tre: kur flet rren, kur premton e then premtimin dhe kur të jep besë tradhton, edhe pse falet, agjëron dhe kujton se është musliman.” Po ashtu thotë: “Personi tek i cili gjenden katër veti, është munafik i plotë, kurse personi tek i cili gjendet një prej atyre vetive, tek ai gjendet një shenjë e hipokrizisë, derisa nuk e lë: Kur i besohet diçka tradhton, kur flet rren, kur ia jep besën dikujt nuk e mban dhe kur armiqësohet me dikë e tepron.” (Transmeton Buhariu)

DREJT NJË BOTE MË TË VYESHME.

Prej këtyre udhëzimeve u pa se Islami erdhi që ta transferojë njerëzimin me hapa të mëdhenj në një jetë të ndritshme me vlera dhe rregulla dhe këto faza, të cilat çojnë në këtë qëllim fisnik, i konsideroi thelb të misionit të vet, ashtu siç e konsideroi mospërfilljen e këtyre metodave kundërshtim dhe largim nga ai.

Morali nuk është luks pa të cilin mund të jetohet, por është esenca e jetës të cilën feja e pranon dhe i respekton bartësit e tij. Pastaj, Islami i përmblodhi vlerat dhe i nxiti ithtarët e tij që t’u përmbahen atyre një nga një. Sikur t’i kishim përmbledhur fjalët e Pejgamberit për zbukurimin me veti fisnike të moralit, do të përpilonim një libër të cilin nuk mbahet mend ta ketë shkruar asnjë prej eruditëve reformues.

Por, para se t’i përmendim hollësitë e këtyre vlerave, dhe atë që është përmendur për secilën prej tyre në veçanti, do t’i prezantojmë disa prej thirrjeve të tij të flakta në moralin e vyeshëm dhe karakterin e fortë.

Transmetohet prej Usame Ibën Sherikut, i cili thotë: “Ishim ulur te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) sikur mbi kokat tona kishte shpend. Asnjë prej nesh nuk fliste dhe erdhën disa njerëz dhe thanë: “Cilët prej robërve janë më të dashur tek Allahu?” (Pejgamberi) Tha: “Ata që kanë karakter më të vyeshëm.” (Transmeton Taberaniu)

Në një transmetim tjetër përmendet se i është thënë: “Cila është gjëja më e vlefshme që i është dhënë njeriut?” Tha: “Morali i vyeshëm.” (Transmeton Ibën Hibbani)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) po ashtu thotë: “Me të vërtetë, mbrapshtia dhe paturpësia nuk kanë asgjë të përbashkët me Islamin; njeriu më i denjë në Islam është ai i cili ka moral më të vyeshëm.” (Transmeton Tirmidhiu) Po ashtu është pyetur: “Cilët besimtarë kanë besim më të kompletuar?” Tha: “Ata që kanë moral më të vyeshëm.” (Transmeton Taberaniu)

Transmetohet prej Abdull-llah Ibën Amrit i cili thotë: “E kam dëgjuar Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë: “A t’ju tregoj se cili prej jush është më i dashur për mua dhe cili do të jetë më afër meje në Ditën e Gjykimit?” Këtë e përsëriti nja dy a tri herë. Thanë: “Po, o i Dërguar i Allahut.” Ai tha: “Ata prej jush që kanë moral më të vyeshëm.” (Transmeton Ahmedi)

Po ashtu thotë: “Në Ditën e Gjykimit nuk ka asgjë më të rëndë se morali i vyeshëm në peshojën e besimtarit, Allahu e urren mbrapshtanin e pafytyrë. Njeriu i cili ka moral të vyeshëm, me të do ta arrijë gradën e agjëruesit dhe namazxhiut.” (Transmeton Ahmedi)

Po të kishin dalë këto deklarata nga një filozof që merret vetëm me çështjet e reformimit moral, nuk do të ishte habi, por habia vjen nga ajo se kjo del nga bartësi i një feje madhështore, ndërkaq fetë, si zakonisht, qëllimin e tyre parësor e kanë të përqendruar (fokusuar) ekskluzivisht në adhurim.

Pejgamberi i Islamit thirri në adhurime të ndryshme dhe ngriti një shtet që u përqendrua në xhihad të gjatë kundër shumë armiqve. Nëse, edhe krahas gjerësisë së fesë dhe fushave të shumta të veprimit para pjesëtarëve të saj, Pejgamberi i lajmëron se gjëja më e rëndë në peshojat e tyre në Ditën e Llogarisë është morali i vyeshëm, atëherë të dëshmuarit e kësaj për pozitën e moralit në Islam është mjaft transparent.

Është realitet se, nëse feja është sjellje e mirë në mes vetë njerëzve, ajo në natyrën e vet qiellore është lidhje e mirë mes njeriut dhe Zotit, ndërkaq të dyja kthehen në një esencë të përbashkët.

Ka disa fe të cilat përgëzojnë se përqafimi i një besimi i anulon mëkatet dhe se kryerja e ritualeve të caktuara i fshin gabimet.

Ndërkaq, Islami nuk e thotë këtë pa qenë besimi bosht i veprimit të së mirës dhe i kryerjes së obligimit, si dhe pa qenë rituali i paraparë pastrim nga e keqja dhe përgatitje për përsosurinë e dëshiruar, gjegjësisht, veprat e këqija mund të fshihen vetëm nga veprat e mira që kryen njeriu dhe me to ai ngjitet në një piedestal më të lartë.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ishte konsekuent në konfirmimin e këtyre parimeve të drejta, ashtu që t’i kuptojë qartë umeti i tij dhe që të mos e zhvlerësojnë besimtarët peshën e moralit e ta ngrenë peshën e dokeve.

Transmeton Enesi (radijAllahu ‘anhu): “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Njeriu me moralin e mirë do t’i arrijë gradat e mëdha të botës tjetër dhe piedestalet më të larta, edhe po të jetë i dobët në rituale; ndërkaq, me sjelljen e tij të keqe, ai do ta arrijë shkallën më të ulët në Xhehenem.” (Transmeton Taberaniu)

Transmetohet prej Aishes (radijAllahu ‘anha), e cila thotë: “E kam dëgjuar Pejgamberin e Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë: “Besimtari me sjelljen e mirë të tij do ta arrijë gradën e agjëruesit namazli.”

Në një version tjetër qëndron: “Besimtari me sjelljen e mirë do t’i arrijë gradat e atij i cili natën falet e ditën agjëron.” (Transmeton Ebu Davudi)

Transmetohet prej Ibën Omerit (radijAllahu ‘anhu), i cili thotë: “E kam dëgjuar Pejgamberin e Allahut duke thënë: “Muslimani mesatar në adhurim, me moralin e vyeshëm dhe natyrën fisnike, do ta arrijë gradën e atyre që agjërojnë dhe falen shumë.” (Transmeton Ahmedi)

Ebu Hurejra (radijAllahu ‘anhu) transmeton nga Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) se ka thënë: “Nderi i besimtarit është feja, burrëria e tij është mendja, ndërkaq i mjafton morali.” (Transmeton Hakimi)

Ebu Dherri (radijAllahu ‘anhu) transmeton prej tij se ka thënë: “Ka shpëtuar ai që e ka pranuar sinqerisht besimin në zemër, e ka zemrën e shëndoshë, gjuhën korrekte, shpirtin të qetë dhe karakterin e drejtë.” (Transmeton Ibën Hibbani)

Por, karakteri i vyeshëm në shoqëri nuk ndërtohet me instruksione të predikuara ose vetëm me urdhra dhe ndalesa, pasi që për t’iu përshtatur vlerave njerëzve nuk u mjafton që vetëm mësuesi t’u thotë: “Bëje këtë, apo mos e bëj këtë.” Edukata frytdhënëse ka nevojë për punë të gjatë edukuese dhe kërkon mbikëqyrje të vazhdueshme.

Asnjë edukatë nuk mund të jetë efikase pa u mbështetur në shembullin e mirë, sepse njeriu i keq nuk lë përshtypje të mira në shpirtrat e atyre që i ka përreth. Por përshtypje të mira priten prej atij në karakterin e të cilit shikojnë njerëzit dhe magjepsen me edukatën e tij, e i robëron shkëlqyeshmëria e tij, kurse thjesht nga mahnitja kopjojnë nga natyra dhe shkojnë me dashuri të sinqertë pas hapave të tij.

Por, është e domosdoshme që të arrijë pasuesi deri te një këst i madh i mirësisë, të ketë në të pasuarin sasi më të madhe dhe këst edhe më të lartë.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në mesin e shokëve të tij ka qenë shembulli më i lartë për moralin në të cilin i thirrte: Ai, pra, e mbillte në mesin e shokëve të tij këtë moral të lartë përmes biografisë së tij të këndshme, para se ta mbillte me urtësitë dhe këshillat që ua kumtonte. Transmetohet prej Abdull-llah Ibën Amrit, i cili thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk ka qenë mbrapshtan, e as i paturpshëm, dhe thoshte: “Njerëzit më të dalluar prej jush janë ata që kanë moral më të vyeshëm.” (Transmeton Buhariu)

Transmetohet prej Enesit, i cili thotë: “I kam shërbyer Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhjetë vjet dhe, për Allahun, asnjëherë nuk më ka thënë mua ‘Oh’, e as që më ka thënë për diçka: “Pse e bëre kështu? Ose, pse nuk e bëre kështu!!” (Transmeton Muslimi)

Po ashtu, transmetohet prej tij se ka thënë: “Robëresha e kapte për dore Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe me të shkonte ku të dëshirojë; kur takohej me ndonjë njeri dhe ia jepte dorën, nuk e hiqte dorën prej tij, derisa njeriu nuk e hiqte vetë, nuk e kthente shikimin prej tij në anë tjetër, derisa ai ta kthejë vetë i pari dhe nuk është parë t’i nxjerrë gjunjët para atij me të cilin është ulur.” (Transmeton Tirmidhiu), që do të thotë se ka qenë i kujdesshëm dhe nuk është treguar kryelartë.

Transmetohet prej Aishes (radijAllahu ‘anha), se ka thënë: “Sa herë që i është ofruar Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) të zgjedhë në mes dy gjërave, ai e ka zgjedhur më të lehtën, nëse nuk ka qenë mëkat, e nëse ka qenë mëkat, ka qenë më larg se çdonjëri prej saj. Pejgamberi asnjëherë nuk është hakmarrë (ka ndëshkuar) për shkak të vetes, përveçse kur janë shkelur normat e Allahut, atëherë ka ndëshkuar. Pejgamberi asnjëherë askujt nuk i ka mëshuar me dorën e vet, qoftë grua apo shërbëtor, përveç se kur ka bërë xhihad në rrugë të Allahut.” (Transmeton Muslimi)

Transmetohet prej Enesit i cili thotë: “Isha duke ecur me Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), i cili kishte të veshur një gunë me skaje të ashpra. Atë e arriti një beduin dhe e hoqi fortë për të, dhe kur shikova mbi shpatullën e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), në të kishin lënë gjurmë skajet e gunës nga tërheqja e fortë, pastaj tha: “O Muhammed, më jep mua prej pasurisë së Allahut që ke në disponim!” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u kthye kah ai, buzëqeshi dhe urdhëroi t’i jepet diçka.” (Transmeton Buhariu)

Transmetohet prej Aishes, e cila thotë: “Pejgamberi i Allahut ka thënë: “Allahu është i butë dhe e do butësinë; Ai jep për butësinë atë që nuk e jep për vrazhdësinë dhe çka nuk jep për të tjerat.” (Transmeton Muslimi) Në një version tjetër qëndron: “Në çdo gjë ku gjendet butësia, e zbukuron, dhe prej çdo gjëje që ajo privohet, e shëmton.”

Transmetohet prej Xheririt, se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Allahu i Lartësuar e jep për butësinë atë që nuk e jep për kokëtrashësinë. Allahu kur e do një njeri, i jep butësi; ajo familje që privohet nga butësia, është privuar nga të gjitha të mirat.” (Transmeton Taberaniu)

Është pyetur Aishja (radijAllahu ‘anha): “Çka bënte Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në shtëpinë e vet?” Tha: “I shërbente familjes së vet, e kur vinte koha e namazit, merrte abdest dhe dilte në namaz.” (Transmeton Muslimi)

Transmetohet prej Abdull-llah Ibën Harithit i cili thotë: “Nuk kam parë asnjë njeri më të buzëqeshur se Pejgamberi i Allahut!” (Transmeton Tirmidhiu)

Transmetohet prej Enesit i cili thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka qenë njeriu me karakter më të vyeshëm. Unë kisha një vëlla të vogël që quhej Ebu Umejr, e i cili kishte një bilbil të sëmurë që quhej Nugejr, e Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e përkëdhelte këtë fëmijë të vogël dhe i thoshte: “O Ebu Umejr, ç’u bë me Nugejrin?” (Transmeton Buhariu)

Prej tipareve të Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dihet se ka qenë njeri bujar, asnjëherë nuk ka qenë koprrac për diçka; ka qenë trim, asnjëherë nuk ka hequr dorë nga ndonjë e drejtë; ka qenë i drejtë, nuk ka bërë padrejtësi në gjykim asnjëherë; ka qenë i sinqertë dhe besnik në të gjitha etapat e jetës së vet.

Allahu i Madhërishëm i urdhëron muslimanët që ta ndjekin Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në cilësitë e mrekullueshme dhe natyrën e tij të thellë dhe thotë: “Ju e kishit shembullin më të lartë në të Dërguarin e Allahut, kuptohet, ai që shpreson në shpërblimin e Allahut në botën tjetër, ai që atë shpresë e shoqëron duke e përmendur shumë shpesh Allahun.” (El-Ahzab: 21)

Kadi Ijadi thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka qenë njeriu më i mirë, më bujar, më trim. Një natë, një zë i trishtoi medinasit dhe njerëzit u nisën në drejtim të zërit, por ata i takoi Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), i cili ishte duke u kthyer. Kishte shkuar atje para të gjithëve dhe ua kumtoi lajmin se kishte qenë kali i Ebu Talhës duke u valvitur në tokë me një shpatë të ngulur në qafë, dhe u tha: Mos u shqetësoni.”

Aliu (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Ne, kur ashpërsohej lufta, mbroheshim me Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem); asnjë nuk ishte më afër armikut se ai.”

Transmetohet prej Xhabir Ibën Abdull-llahut (radijAllahu ‘anhu) i cili thotë: “Asnjëherë, kur i është kërkuar Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), nuk ka thënë: “Jo!”

Hadixheja i ka thënë atij: “Ti kujdesesh për të varfrit, e kompenson të humburën dhe e ndihmon të drejtën.” 

I arritën atij 70 mijë dirhemë dhe iu vunë mbi një hastër e ai u ngrit t’i ndajë dhe nuk ktheu asnjë lypës derisa i harxhoi të tëra.

I erdhi një njeri t’i lypë diçka, e ai i tha: “Momentalisht nuk kam kurrgjë, por huazo në emrin tim, e kur do të na arrijë diçka, ne do ta kompensojmë.” Omeri i tha: “Allahu nuk të ka ngarkuar me një gjë që s’ke mundësi ta realizosh!” Pejgamberit nuk i pëlqeu kjo, kurse një prej ensarëve (banorëve vendas të Medines) i tha: “O Pejgamber i Allahut, shpërndaj dhe mos u frikëso që Pronari i Arshit do ta pakësojë.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) buzëqeshi, u pa sihariqi në fytyrën e tij, dhe tha: “Me këtë jam urdhëruar.”

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i bashkonte shokët e vet, e nuk i përçante; të parin e çdo populli e nderonte dhe e caktonte udhëheqës të tyre.

I përcillte shokët e vet dhe çdonjërit që e shoqëronte ia jepte hisen e vet; shoqëruesi i tij nuk mendonte se ndonjëri prej të tjerëve është më i ndershëm te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) se ai.

Kush ulej me të, apo i afrohej për ndonjë nevojë, ai tregohej durimtar ndaj tij dhe nuk largohej derisa të largohej vetë ai njeri.

Kush i lypte diçka, nuk e kthente pa i dhënë apo pa i thënë fjalë miradije.

Modestia dhe morali i tij i përfshiu njerëzit, u bë prind i tyre, tek ai të gjithë kishin të drejta të barabarta.

Çdoherë ka qenë i gëzuar, ka pas natyrë të lehtë, ka qenë i butë, nuk ka qenë i ashpër apo i vrazhdë, nuk ka qenë zhurmues, as mbrapshtan, nuk ka qenë qortues i madh e as lavdërues i madh, ai që i drejtohej, atij nuk ia humbte shpresat.

Transmetohet prej Aishes (radijAllahu ‘anha), e cila thotë: “Asnjëri nuk ka qenë më i karaktershëm se Pejgamberi i Allahut. Sa herë që e ka thirrur ndonjëri prej shokëve apo familjes së vet, thoshte: “Urdhëro.”

Xherir Ibën Abdull-llahu (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Qëkur e kam përqafuar Islamin, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) asnjëherë nuk më ka penguar dhe nuk më ka treguar gjë tjetër, përveç buzëqeshjes.”

Ai bënte shaka me shokët e vet, përzihej me ta dhe bënte gara me ta, luante me fëmijët e tyre dhe i ulte në prehrin e vet.

I përgjigjej ftesës së robit dhe të zotëriut, robëreshës dhe të ngratit, e vizitonte të sëmurin në skajin më të largët të Medines, dhe i pranonte arsyetimet e njerëzve.

Enesi thotë: “Asnjëri nuk i është drejtuar me ndonjë bisedë Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), e që ai ta largonte kokën, vetëm atëherë kur vetë bashkëbiseduesi është larguar. Kur e ka kapur dikush për dore, ai nuk ia ka lëshuar dorën, derisa ta lëshojë dorën vetëm tjetri. Cilin e takonte, i jepte selam, e shokëve të vet ua jepte dorën.”

Asnjëherë nuk është parë t’i shtrijë këmbët në mes shokëve të vet, e me këtë ta ngushtojë dikë.

Shokëve të vet u jepte ofiqe dhe i thirrte me emrat e tyre më të dashur, në shenjë respekti, askujt nuk ia ndërpriste bisedën, derisa nuk gabonte.

Transmetohet prej Enesit, i cili thotë: “Kur i dhuronin diçka Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), ai thoshte: “Dërgojeni këtë te shtëpia e filan gruas, sepse ajo ishte shoqja e Hadixhes, ajo e donte Hadixhen.”

Transmetohet prej Aishes (radijAllahu ‘anha), e cila thotë: “Asnjë grua nuk e kam xhelozuar, siç e kam xhelozuar Hadixhen, kur e dëgjoja se e përmendte. Pejgamberi therrte ndonjë dele dhe ua dhuronte shoqeve të saj. Motra e saj kërkoi që të hyjë tek ai dhe ai u gëzua për këtë. Tek ai hyri një grua, e ai i tregoi mikpritje dhe pyeti mjaft për të, e kur doli tha: “Kjo vinte kur ishte Hadixheja gjallë; të qenit korrekt ndaj besës është nga imani.”

E respektonte farefisin e vet, por nuk u jepte përparësi atyre, ndaj atyre që janë më meritor se ata.

Transmetohet prej Ebu Katades, i cili thotë: “Kur arriti delegacioni i Nexhashiut, Pejgamberi u ngrit t’u shërbejë vetë. Në këtë shokët e vet i thanë: “Ne do ta kryejmë këtë punë” dhe ai u tha: “Këta na i nderuan shokët tanë dhe unë dëshiroj t’ua kthej.”

Transmetohet prej Ebu Umames, i cili thotë: “Doli në mesin tonë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i mbështetur në një shkop, e ne iu ngritëm atij, por ai tha: “Mos u ngritni siç veprojnë jomuslimanët, e adhurojnë njëri-tjetrin.”

Po ashtu thotë: “Unë jam njeri, ha sikur ha njeriu dhe ulem sikur ulet njeriu.” I hipte gomarit, i shkonte pas atij, i vizitonte të ngratët, i shoqëronte të varfërit, ulej në mes shokëve të vet i përzier me ta, ku të gjente vend ulej.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e kreu haxhin me një kafshë të plogësht me të cilën udhëtoi. Mbi të kishte një mburojë që nuk kushtonte as katër dirhemë dhe tha: “O Allah, ky është haxh që nuk është bërë për sy e faqe.”

Kur u çlirua Mekka dhe hyri në të me ushtritë muslimane, vari kokën për kafshën e vet dhe gati sa nuk e preku qafën e saj. Tërë këtë e bëri nga përultësia ndaj Allahut të Madhërishëm.

Shumë heshte, nuk fliste pa nevojë, distancohej nga ai i cili nuk fliste si duhet.

Të qeshurit e tij ishte buzëqeshje, fjalët e tij ishin të rrjedhshme, nuk kishte fjalë të tepërta e as të mangëta.

Të qeshurit e shokëve të tij tek ai ishin buzëqeshje, në shenjë respekti dhe pasimit të tij.

Tubimi i tij ishte tubim i butësisë, mirësisë dhe besës, në të nuk ngriheshin zërat, nuk prekeshin nderet; kur fliste, i heshtte shoqëruesit e vet, sikur mbi kokë të kenë shpendë.

Ishte stabil në ecje; në ecje shihej se nuk është i ngushtëm e as përtac.

Ibën Ebi Hale thotë: “Ai heshtte në katër momente: në butësi, në vërejtje, në vlerësim dhe në rezonim.”

Aishja (radijAllahu ‘anha) thotë: “Ai kur fliste, po të donte, dikush do t’ia numëronte fjalët.”

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e donte miskun dhe erën e këndshme, andaj edhe e përdorte shumë.

Atij iu nënshtrua bota me tërë pasuritë e saj, çlirimet i vinin njëri pas tjetrit, por ai u distancua nga luksi i saj, vdiq duke e patur këmishën e tij të hekurt te një çifut, të cilit ia kishte lënë garanci për borxhin e marrë për furnizimin e familjes.

NJERIU NDËRMJET SË MIRËS DHE SË KEQES.

Islami, ashtu sikur shpalljet e tjera qiellore, në reformën e saj të përgjithshme, para së gjithash, mbështetet në kalitjen e shpirtit njerëzor; ai jep mund të madh që të depërtojë në thellësitë e tij dhe t’i mbjellë mësimet e veta në esencën e tij, ashtu që të transformojë një pjesë të tij.

Shpalljet e Pejgamberëve u bënë të amshueshme dhe rreth tyre u tubuan masa të mëdha muslimanësh, vetëm në sajë të asaj se shpirti njerëzor ka qenë lëndë e punës dhe bosht i aktivitetit të tyre. Mësimet e tyre nuk kanë qenë lëvore të ngjitura, të cilat kanë rënë gjatë turbulencave të jetës së lëvizshme, e as ngjyra të improvizuara, të cilat janë zhdukur me kalimin e kohës…

Jo! Ata i sintetizuan parimet e tyre me thellësinë e shpirtit, ashtu që këto parime u bënë fuqi dominuese mbi cytjet e natyrës njerëzore dhe dirigjojnë me drejtimet e saj.

Ndoshta shpalljet hyjnore kanë folur për shoqërinë dhe gjendjen e saj, pushtetin dhe llojet e tij, dhe ofruan barna për sëmundjet të cilat i goditin këto rrafshe.

Mirëpo, edhe përskaj kësaj, fetë nuk kanë dalë nga natyra e tyre në trajtimin e shpirtit të shëndoshë si program i avancuar i çdo reforme, ndërsa karakterin e fortë si garanci e amshueshme të çdo civilizimi.

Kjo nuk është degradim e as hedhje e veprimtarisë së veprimtarëve për ngritjen e shoqërisë dhe shtetit, por është lartësim i vlerës së reformës shpirtërore në mbrojtjen e jetës dhe lumturinë e njerëzve.

Shpirti i hutuar shkakton çrregullime në sistemet më të përsosura dhe mund të depërtojë përmes tij në lakmitë e ulëta të shpirtit, ndërkaq shpirti fisnik i konsolidon plasaritjet në situatat e hutuara dhe e ndriçon fisnikërinë e tij nga brenda, kështu e rregullon sjelljen dhe marshimin në mes shtrëngatave dhe stuhive.

Gjykatësi objektiv me drejtësinë e tij e plotëson boshllëkun e ligjit me të cilin gjykon, ndërkaq gjykatësi tiran mund t’i keqpërdorë ligjet e drejta. Kështu është edhe me shpirtin e njeriut kur ballafaqohet me rrymat, idetë, dëshirat dhe interesat që ekzistojnë në botë.

Konsolidimi shpirtëror është shtylla e parë për dominimin e së mirës në këtë jetë.

Nëse nuk konsolidohen shpirtrat, errësohen horizontet dhe trazirat e zotërojnë të tashmen dhe ardhmërinë e njerëzve. Për këtë Allahu i Madhërishëm thotë: “…Allahu nuk e prish gjendjen e një populli (nuk ua largon të mirat), derisa ata ta ndryshojnë veten e tyre. Po, kur Allahu vendos ta ndëshkojë një popull, atë nuk ka kush që ta zmbrapsë. Ata (njerëzit) nuk kanë mbrojtës tjetër pos Tij.” (Er-Rra’d: 11) Po ashtu, duke e arsyetuar shkatërrimin e popujve të prishur, thotë: “Edhe idhujtarët, siç e kishin traditë populli i faraonit, e edhe ata që ishin para tyre, i mohuan argumentet e Allahut, e për shkak të mëkateve Allahu i shkatërroi. Allahu është i plotfuqishëm, ndëshkues i ashpër. Këtë (masë ndëshkuese) e bëri ngase Allahu nuk ishte ndryshues i një begatie, të cilën ia ka dhuruar një populli, derisa të ndryshojë ai vetë në vetvete (të bëhet përbuzës i së mirës) dhe ngase Allahu dëgjon (çka thonë) dhe di (çka punojnë). ” (El-Enfal: 52-53)

Islami, në shërimin e tij të shpirtit, duke tentuar ta konsolidojë atë, shikon nga dy rrafshe:

A - se në të ekziston natyra e së mirës, e cila anon kah e mira dhe gëzohet me arritjen e saj, ndërkaq shmanget nga e keqja dhe zemërohet nga kryerja e saj; në të vërtet e sheh zgjatjen e ekzistencës dhe vlefshmërinë e jetës së vet;

B - se në shpirt, përskaj kësaj, ekzistojnë pasione të tërbuara, që e largojnë shpirtin nga rruga e drejtë, ia zbukurojnë veprën që atij i sjell dëm dhe e shpien atë në një greminë të pafund.

Neve nuk na intereson t’i gjurmojmë rrënjët e këtyre pasioneve destruktive nga aspekti historik, që ta dimë se a thua ato rastësisht e përshkojnë natyrën e njeriut apo janë të krijuara me të, por ajo që na intereson është se që të dyja gjenden te njeriu, garojnë mes vete në marrjen e komandës mbi të, ndërkaq ardhmënia e tij është e varur nga rrafshi të cilit ai do t’i nënshtrohet. Allahu i Madhërishëm thotë: “Pasha njeriun dhe Atë që e krijoi atë! Dhe ia mësoi se cilat janë të këqijat dhe të mirat e tij. Pra, ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten. E ka dështuar ai që e poshtëroi vetveten.” (Esh-Shems: 7-10)

Puna e Islamit është që njeriut t’i ofrojë përkrahje të plotë, me qëllim që ta ndihmojë natyrën e tij dhe t’i shpërndajë rrezet e saj e të ecë në rrugën e saj.

Po ashtu, t’i shporrë cytjet e mëkatit të cilat e sulmojnë atë dhe tentojnë ta mposhtin.

Islami e cilësoi veten se është fe e natyrës së pastër nga këto njolla të tëra. Allahu i Madhërishëm në librin e Tij thotë: “Përqendro në vetveten tënde sinqerisht në fenë, i larguar prej çdo të kote, (e ajo fe), feja e Allahut në të cilën i krijoi njerëzit, s’ka ndryshim (mos ndryshoni) të asaj natyrshmërie të krijuar nga Allahu, ajo është feja e drejtë, por shumica e njerëzve nuk e dinë.” (Er-Rum: 30)

Funksioni i syrit është të shikojë, derisa nuk verbohet; funksioni i veshit është të dëgjojë, derisa nuk shurdhohet; ndërkaq funksioni i natyrës është të përqendrohet në të vërtetën dhe të lëshohet në të, ashtu siç lëshohet uji kur derdhet, e kjo ndodh derisa nuk e godet njollosja, ta kthejë dhe zmbrapsë nga orientimi i saj i parë në përsosmëri, mirësi dhe prestigj.

Këto elemente destruktive për natyrën e pastër njerëzore ndodh që të formohen nga mbeturinat e shekujve të kaluar ose nga traditat e shoqërive të rrënuara, apo nga të dyjat. Këto janë mjaft të rrezikshme për sëmundjet që ia sjellin natyrës njerëzore, andaj përpjekja reale e reformatorëve është e drejtuar në luftimin dhe mposhtjen e tyre, si dhe shpëtimin e natyrës nga të këqijat e saj, kështu derisa të kthehet në pastërtinë e saj esenciale dhe ta kryejë funksionin e saj real. Islami e sqaroi këtë rrugë.

Pasi të lexosh në Kur’anin Famëlartë ajetin e sipërpërmendur, se feja është natyra, e lexon ajetin: “(Përqendrohuni në atë fe) Të kthyer sinqerisht tek Ai, kini frikë prej Atij dhe falnie namazin e mos u bëni nga idhujtarët, të cilët e përçanë fenë e tyre dhe u ndanë në grupe, ku secili grup i gëzohet idesë së vet.” (Er-Rum: 31-32)

Imani (besimi), e jo ateizmi, devotshmëria e jo plangprishësia, bashkimi i fetarëve te Zoti e jo shkapërderdhja e tyre tek Ai, janë kreu i kthimit të njeriut në natyrën e tij të drejtë. Kur’ani e ka përsëritur këtë kuptim në ajetin: “Vërtet, Ne e krijuam njeriun në formën më të bukur. Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve. Përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira; ata kanë shpërblim të pandërprerë.” (Et-Tin 4-6)

Ky krijim i bukur, është njohja e së vërtetës, përqendrimi në të dhe ndjekja e saj, mahnitje me vlera dhe prestigj, si dhe kultivimin e tyre në sjelljen e njeriut ndaj vetvetes dhe ndaj njerëzve. Po ashtu, ky është kërkim i përsosmërisë në harmoninë e tij të lartë dhe dominimi i tij mbi çdo gjë në jetë.

Megjithatë, përsëri shumë njerëz i ngarkojnë pasionet e tyre nën këtë piedestal të lartë; kështu ata hidhen në tokë, pastaj i devijojnë epshet e tyre dhe me këtë futen në një greminë të thellë, e kjo është më e ulëta e të ultve në të cilën i zbret Allahu.

Kjo zbritje hyjnore i është e nënshtruar ligjeve të udhëzimit dhe devijimit, të cilat janë ligje të drejta precize, e që i përmend Kur’ani: “Allahu nuk e humb një popull pasi që ta ketë udhëzuar atë para se t’u sqarojë atyre se prej çka duhet ruajtur. Allahu është i Gjithëdijshëm për secilin send.” (Et-Teube: 115)

“Unë do t’i zmbraps nga argumentet e Mia ata të cilët pa pasur të drejtë bëjnë kryelartësi në tokë, të cilët, edhe nëse shohin çdo argument, nuk besojnë, dhe nëse shohin udhën e shpëtimit, nuk e marrin atë rrugë, nëse e shohin rrugën e gabuar atë e marrin rrugë. Këtë (këtë verbërim të tyre), ngase ata i konsideruan të rreme faktet Tona dhe ngase i lanë pas dore ato.” (El-A’raf: 146)

E cili është ai që mbetet në formën e tij të bukur dhe shpëton nga ngulfatja në botën e ulët? Përgjigja e kësaj gjendet në ajetin: “Përveç atyre të cilët besuan dhe bënë vepra të mira…” (Et-Tin: 6)

E kuptove pra, se karakteri i vyeshëm është fryti i afërt i besimit të qartë dhe veprës së mirë.

Ky ishte qëndrimi i Islamit ndaj natyrës së mirë të njeriut dhe metodologjia e tij në ndihmimin e saj.

Ndërkaq puna e tij, me tiparet e tjera destruktive të njeriut, është që t’i vetëdijësojë njerëzit për ato, t’i disiplinojë dhe ta nënshtrojë njeriun prirjes së mendjes së shëndoshë dhe logjikës së natyrës së mirë.

Në disa prej këtyre tipareve Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tregoi me fjalët e veta: “Njeriu plaket, e me të edhe dy veti: lakmia dhe shpresa e gjatë.” (Transmeton Muslimi) “Gjëja më e keqe te njeriu është frika trishtuese dhe lakmia tërbuese.” (Transmeton Ebu Davudi)

“Sikur t’i jepej njeriut një kodër me ar, do ta donte të dytën; sikur t’i jepej e dyta, do ta donte të tretën, por barkun e njeriut e mbush vetëm toka, e Allahu ia fal atij që pendohet.” (Transmeton Buhariu)

Në disa prej këtyre vetive tregoi Kur’ani Famëlartë në ajetin: “Njerëzve u është zbukuruar dashuria ndaj të këndshmeve, ndaj grave, ndaj djemve e ndaj pasurisë së grumbulluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve të stolisur, bagëtisë e bujqësisë. Këto janë kënaqësi të kësaj bote, po tek Allahu është e ardhmja më e mirë.” (Ali Imran: 14)

Gjëja e parë për të cilën Islami ia tërheq vërejtjen njeriut është se pasimi i epshit dhe dalldisja pas cytjeve të tij, të cilat nuk kanë të sosur, nuk do ta ngopë shpirtin dhe nuk do ta kënaqë të vërtetën.

Ashtu është shpirti: sa e ambienton një vend për epshet e tij, dëshiron të transferohet prej tij në një vend tjetër. Ai, në përjetimet e tij të përhershme, nuk brengoset për kryerjen e mëkateve dhe për bërjen e padrejtësive. Për këtë, Kur’ani na tërhoqi vërejtjen për pasimin e këtyre pasioneve të ndaluara: “…e mos shko pas dëshirave, se ato të shmangin prej rrugës së Allahut. Ata që largohen prej rrugës së Allahut i pret dënim i rëndë për shkak se e harruan ditën e përgjegjësisë.” (Sad: 26)

Lidhur me rrugët e mosbesimtarëve dhe domosdoshmërisë së kundërshtimit të tyre thotë: “E sikur të përputhej e vërteta me dëshirat e tyre, do të shkatërroheshin qiejt e toka dhe çdo gjë që gjendet në to. E megjithatë që Ne atyre u sollëm (me këtë Kur’an) famën e tyre, ata u zmbrapsën ndaj përkujtimit të vet.” (El-Mu’minun: 71)

Mirëpo është e domosdoshme të bëjmë dallim mes dëshirave të ndaluara të shpirtit dhe kërkesave të tij të logjikshme e të miratuara, sepse shumë njerëz të devotshëm këto dy gjëra i përziejnë shumë keq.

Ngase, nëse njeriu ka kërkesa për të mirat e kësaj bote, dhe lukset e saj që nuk janë të ndaluara, kuptohen gabimisht, se kinse janë prej mbrapshtive të ndaluara, rezultati do të jetë që t’u qaset këtyre kërkesave të imponuara me vetëdijen e atij i cili i lejon krimet dhe kënaqet t’u afrohet atyre, ndërkaq vetëdija e tij në fakt është sakrificë e një gabimi trashanik.

Mirëpo, pasi e kupton se ka gabuar dhe se e keqja është një pjesë e jetës së tij, do të transferohet në kryerjen e kundërvajtjeve edhe më të rënda, gjegjësisht kësaj radhe do të bëjë kundërvajtje reale.

Kur’ani Famëlartë i ka kushtuar kujdes këtij rrafshi, andaj qartë e ka potencuar lejimin e dëshirave të shëndosha të shpirtit; i la atij mundësi të përjetimit të këndshëm, dhe e konsideroi ndërhyrjen me ndalim apo privim për shpirtin, në këtë domen fisnik, shoqërues të veprës së keqe dhe të mbrapshtë! Sepse kjo çon në veprat e këqija dhe të liga. Allahu i Madhërishëm thotë: “O ju njerëz, hani nga ajo që është në tokë e që është e lejuar dhe e mirë, e mos shkoni hapave të djallit se ai është armik i hapët i juaji. Ai ju urdhëron vetëm me të këqija e turpësi dhe ju shtyn të thoni për Allahun atë që nuk e dini.” (El-Bekare: 168 -169)

Po, gjithsesi, ndalimi i së lejuarës së këndshme është thënie për Allahun pa dituri; ky është vëllai i së ligës dhe turpësisë të cilat urdhëron shejtani.

Islami nuk dëshiron që të shuhen instinktet me ndërprerje të ashpër, dhe të nivelizohen me harxhim maksimal, por ai për këtë miratoi metodologji mesatare ndëmjet dy ekstremizmave.

Ashtu siç janë parimet e natyrës së dalluar në besim dhe konsolidim, e jo në ateizëm dhe anarki, po ashtu edhe parimet e këtyre instinkteve janë të luhatshme.

Në të dy rastet thurrja nuk do të jetë e fortë, përveç se në moralin stabil.

Kur’ani, kur e përshkruan njeriun me dobësi, luhatje dhe egoizëm, përmend se pastrimi nga këto ligësi përmes fesë dhe porosive të saj mjafton: “Është e vërtetë se njeriu është i prirur të jetë i padurueshëm. Pse kur e godet ndonjë e keqe, ai ankohet së tepërmi. Ndërkaq, kur e gjen e mira, ai bëhet tepër koprac. Përveç atyre që falen, të cilët janë të rregullt në faljen e namazit të tyre. Dhe ata që në pasurinë e vet kanë ndarë një pjesë të caktuar. Për lypësin dhe për nevojtarin që nuk lyp. Edhe ata që e besojnë bindshëm Ditën e Gjykimit. Edhe ata që i frikësohen dënimit nga Zoti i tyre. Sepse është e vërtetë se nuk ka shpëtim prej dënimit të Zotit të tyre. Edhe ata që janë ruajtur prej punëve të ndyra (amorale).” (El-Mearixh: 19-29)

Dihet se morali nuk formohet te njeriu befas dhe nuk lind i fortë e i kompletuar, por formohet me kalimin e kohës dhe kompletohet në disa periudha. Ky është sekreti i lidhjes së tij me veprime të vazhdueshme dhe rituale të cilat kanë karakter kontinuitiv, si; namazi, zekati, besimi i Ditës së Llogarisë, frika nga dënimi i Allahut etj.

Nëse veset e liga çdo herë tentojnë kah njeriu dhe përpiqen t’i devijojnë sjelljet e tij kohë pas kohe, për ta nuk mjafton bari i përkohshëm.

Ato mund t’i shuajë një faktor i cili jo më i dobët se ato dhe do ta kthejë shpejt baraspeshën kur ajo të çrregullohet.

Si përfundim del se Islami e nderon natyrën e pastër, mësimet e tij i sheh si mbrojtje të saj, na tërheq vëmendjen nga epshet e përdhosura dhe vë barriera para tyre. Ritualet, të cilat i bëri obligative, janë ndihmim i natyrës dhe mposhtje e epshit, por këto rituale nuk do të kompletohen dhe nuk do ta kryejnë rolin e vet, vetëm nëse të gjitha janë bartëse të formimit të karakterit të lartë dhe rrugës së drejtë.

NDËSHKIMET PËR KRIMET ETIKE.

Imponimi i së mirës nuk e bën njeriun të vyeshëm, ashtu siç nuk e bën njeriun besimtar imponimi i besimit, andaj liria shpirtërore dhe mendore është bazë e përgjegjësisë. Ndërkaq, Islami e çmon këtë të vërtetë dhe e respekton duke e ndërtuar pirgun e moralit.

Pse të përdorë imponim në të kuptuarit e njeriut, domethënien e të mirës apo orientimin e sjelljes së tij në të mirë, kur ai ka konsideratë ndaj natyrës njerëzore dhe supozon se, eliminimi i barrierave para tij mjafton për formimin e një brezi të vyeshëm?

Natyra e njeriut është e mirë, por kjo nuk do të thotë se ai është engjëll që di të bëjë vetëm mirë. Kjo do të thotë se e mira përputhet me natyrën e tij esenciale dhe se ai e do më tepër përqafimin dhe veprimin e saj, ashtu siç e do më tepër shpendi fluturimin, kur lirohet nga prangat dhe barrat.

Puna e shëndoshë, sipas Islamit, është që së pari të flaken prangat dhe të eliminohen barrat, e kur njeriu të lëshohet pastaj në tokë dhe nuk mund të ngrihet, atë e konsideron të sëmurë dhe ia mundëson medikamentet shëruese.

Islami nuk do të marrë vendim të izolimit të këtij njeriu nga shoqëria, por këtë e bën vetëm atëherë kur ekzistimi i tij do të jetë nxitës i së keqes ndaj të tjerëve.

Në korniza të kësaj fushe Islami i lufton krimet etike; ai së pari kushtëzon që njeriu duhet të jetojë në mënyrë të ndershme dhe të jetojë me frytet e punës dhe mundit të tij personal, gjegjësisht, ai nuk e ndërton ekzistencën e vet në vjedhje.  

Çka e shtyn atë të vjedhë? Nevoja për të ngritur konakun? Le t’i ofrohen atij prej gjërave të domosdoshme jetësore dhe lukseve, ashtu që të mos ketë nevojë për vjedhje.

Kjo është obligim për shoqërinë, e nëse ajo nuk e kryen këtë detyrë si duhet dhe e detyron ndonjë njeri të vjedhë, mëkati i këtij krimi bie mbi shoqërinë e pakujdesshme e jo mbi individin e humbur.

Nëse individit i sigurohen gjërat e domosdoshme jetësore, e ai përsëri e zgjat dorën e vet (vjedh), para se t’i shqiptohet atij dënimi duhet të studiohet mirë gjendja e tij; ndoshta ka ndonjë shkëndijë shprese se tek ai gjendet ndonjë damar i cili rreh për mirësi. Mosnxitimi në shqiptimin e dënimit është kërkesë fetare, deri në atë masë saqë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Për gjykatësin më mirë është të gabojë në falje, se sa të gabojë në ndëshkim.”

Nëse pas gjurmimit të personalitetit dhe rrethanave të tij shihet qartë se natyra e tij e pastër është ndotur, e ai është bërë burim i armiqësisë për mjedisin i cili e mbikëqyri dhe e strehoi, dhe se butësinë e kujdesin ua ka kthyer me turbullimin e asaj kthjelltësie dhe trazimin e sigurisë. Atëherë ky mjedis nuk qortohet nëse mbrohet nga armiqësia e ndonjërit prej pjesëtarëve të vet dhe ia thyen armët me të cilat ai i dëmton të tjerët.

Vjedhjen, e cila meriton prerjen e dorës, Kur’ani e cilëson si dhunë dhe çrregullim dhe për vjedhësin e ndëshkuar thotë: “E kush pendohet pas punës së keqe (vjedhjes) dhe përmirësohet, s’ka dyshim, Allahu ia pranon atij pendimin, Allahu është që fal shumë, është Mëshirues.” (El-Maide: 39)

Masa ndëshkuese, të cilën e përcaktoi Islami, është mbrojtje e shoqërisë së shëndoshë e të konsoliduar nga orekset e përdhosura të ndonjë anëtari të saj, i cili drejtësinë do t’ua kthejë me dhunë dhe konsolidimin me çrregullim.

Këtë shembull e përmendim që ta sqarojmë sepse, normat ndëshkuese për krimet etike nuk janë përcaktuar për ta imponuar të vyeshmen dhe të detyrohen njerëzit që përmes dhunës t’i ndjekin rrugët e mira.

Rruga më e përshtatshme për Islamin është komunikimi me zemrën e njeriut, ngritja e aspiratave të tij të fshehta drejt ekselencës dhe përsosmërisë, dhe kthimin e tij tek Allahu, Krijuesi i tij më i madh, me metodë adekuate të bindjes, dashurisë dhe lidhjes së tij për vlerat e larta me bindje se ato janë fryt natyror i tërë kësaj.

Patjetër duhet të dirigjohen rrethanat e mjedisit të cilat e rrethojnë njeriun, ashtu që të ndihmohet ai në formimin e plotë të prirjeve dhe tipareve të vyeshme.

Nuk është dëm nëse i hedhim parazitët prej të cilëve nuk ka dobi, pasi ne në arat tona ua mundësojmë zhvillimin kulturave kryesore duke shkulur shumë kullosa dhe barishte të panevojshme.

Mbrojtja e interesit të përgjithshëm të njerëzimit nuk është hiç më pak e rrezikshme se kjo, andaj, nuk ka kuptim mohimi i normave ndëshkuese që i miratoi Islami, e me to parapriu Teurati, dhe të u konsideruan ligje të shpalljeve qiellore në përgjithësi.

Islami ia ngarkon mjedisit një pjesë të madhe të përgjegjësisë së udhëzimit në të mirë apo në të keqe, si dhe përhapjes së veseve të këqija apo vlerave të vyeshme.

Orientimi i tij në marrjen e frenave të pushtetit, duke i pasur parasysh shkaqet e tërë kësaj, ka të bëjë me dëshirën për formimin e shoqërisë, në atë mënyrë që të ndihmojë në mbrojtjen e nderit dhe dinjitetit.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e ka transmetuar rrëfimin e vrasësit i cili kërkonte pendim për krimet e bëra, që pyeti për njeriun më të mençur në botë dhe i treguan një dijetar. Ai i tha atij se ka vrarë njëqind njerëz, andaj, a ka pendim për të? Dijetari tha: “Po, çka mund të të pengojë ty nga pendimi? Shko në filan vend, sepse atje ka njerëz të cilët e adhurojnë Allahun, e ti bashkangjitju atyre në adhurim, dhe mos u kthe në vendin tënd, se ai është vend i keq.” (Transmeton Buhariu)

Në një transmetim tjetër qëndron se ai ka shkuar te një dijetar dhe e ka pyetur: “A ka për mua pendim?” Ai i ka thënë: “Nuk e di, e ke tepruar, por këtu afër ka dy fshatra, njëri fshat quhet Nasre, ndërkaq tjetri Kefre. Banorët e Nasres veprojnë sikur Xhenetlinjtë, në të nuk mund të qëndrojë tjetërkush përveç tyre, ndërkaq banorët e Kefres veprojnë sikur Xhehenemlinjtë, në të nuk mund të qëndrojë tjetërkush përveç tyre, e ti shko te banorët e Nasres, e nëse qëndron në të dhe punon sikur edhe popullata e atjeshme, atëherë nuk ka dyshim se pendimi yt është pranuar.” (Transmeton Taberaniu)

Prej këtu edhe Islami e trajton kujdesin ndaj mjedisit dhe rëndësinë e gjurmëve të tij në formimin e karakterit, faktor i cili i bashkohet asaj që miratuam më parë për mbrojtjen e natyrës së pastër dhe për kalitjen e epsheve të përdhosura.

Mendojmë se kujdesi ndaj gjithë këtyre aspekteve është garanci për formimin e një shoqërie të pastër, e cila do të jetë e pajisur me tiparet më të çiltra dhe me sjelljet më stabile.

RRAFSHI I MORALIT I PËRFSHIN TË GJITHA.

Çdo religjion i ka ritet e tij të veçanta të cilat konsiderohen karakteristika të tij dalluese.

Nuk ka dyshim se në Islam ka rite të caktuara fetare, me të cilat janë të obliguar ithtarët e tij, dhe këto në mes tyre konsiderohen çështje të miratuara me të cilat nuk kanë lidhje të therët.

Mirëpo, instruksionet etike nuk janë të këtij lloji, sepse muslimani është i obliguar të jetë i vyeshëm ndaj gjithë njerëzve dhe në këtë të mos ketë asnjëfarë dileme. Kështu, muslimani është i obliguar të jetë korrekt edhe me muslimanin edhe me jomuslimanin, po ashtu edhe fleksibil, besnik, i njerëzishëm, bashkëpunues dhe i ndershëm.

Kur’ani i Ndershëm na urdhëron që të mos lëshohemi me çifutët dhe krishterët në debate të cilat ngjallin armiqësi dhe nuk u sjellin asnjë të mirë feve. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ithtarët e librit mos i polemizoni ndryshe (kur i thirrni në fenë tuaj), vetëm ashtu si është më së miri, përveç atyre që janë mizorë dhe thuajuni: Ne i besuam asaj që na u zbrit neve dhe që u zbriti juve dhe se Zoti ynë dhe Zoti juaj është një, dhe se ne i jemi dorëzuar Atij.” (El-Ankebut: 46)

Po ashtu, ua zuri për të madhe ithtarëve të Musait (‘alejhis–selam) dhe Isait (‘alejhis–selam) pse u ngatërruan me muslimanët në këso polemikash të ashpra: “Thuaj: “A doni të grindeni me ne për Allahun, e Ai është Zoti ynë dhe Zoti juaj dhe ne kemi veprat (shpërblimin e veprave) tona, e ju keni veprat tuaja. Por ne jemi (besimtarë) të sinqertë ndaj Tij.” (El-Bekare: 139)

 Njëherë, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i kishte borxh një çifuti, e ky erdhi t’ia kërkojë borxhin dhe i tha: “Ju o bijtë e AbdulMutalibit, jeni njerëz që i zvarritni punët!!” Omeri (radijAllahu ‘anhu) menjëherë e nxori shpatën dhe deshi ta vrasë, sepse e pa të arsyeshme të edukohet ky njeri që ishte i pasjellshëm ndaj Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Mirëpo, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e heshti Omerin (radijAllahu ‘anhu) duke i thënë: “Unë dhe ky meritojmë që t’i të na drejtohesh më ndryshe: ta urdhërosh këtë që ta lypë borxhin në mënyrë të njerëzishme, ndërkaq të më këshillosh mua që t’ia kthej në mënyrë të denjë.”

Islami ka urdhëruar për drejtësi, madje edhe me një njeri të prishur apo jobesimtar.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Lutja e atij që i është bërë e padrejtë pranohet, edhe po të jetë i dëmtuari i prishur; ngase ajo (prishja) do ta dëmtojë vetë atë.” (Transmeton Ahmedi) dhe “Para lutjes së atij që i është bërë e padrejtë, edhe po të jetë jobesimtar, nuk ka perde. Lëre atë në të cilën je i dyshimtë, dhe kapu për atë në të cilën nuk ke dyshim.” (Transmeton Ahmedi)

Me këto imperative të qarta, Islami i ndaloi bijtë e vet që t’u sjellin çfarëdo të keqe pjesëtarëve të feve të tjera.

Prej dëshmive të sjelljes së mirë me pjesëtarët e feve të tjera, është edhe transmetimi i përcjellë prej Ibën Omerit (radijAllahu ‘anhu), se atij iu pre një dele në familje dhe kur erdhi tha: “A i dhuruat fqinjit tonë çifut? A i dhuruat fqinjit tonë çifut? E kam dëgjuar Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë: “Xhibrili vazhdimisht më porosiste për fqinjin, saqë mendova se do t’i jap hise në trashëgimi.” (Transmeton Buhariu)

Po ashtu, Islami urdhëron që të respektohet farefisi, edhe pse ata mund të jenë jashtë fesë të cilën e përqafon njeriu, ngase përqendrimi i njeriut në të vërtetën nuk nënkupton braktisjen e familjes: “…po në çështjet e jetës së kësaj bote, të kesh mirëkuptim ndaj tyre, e ti ndiqe rrugën e atij që është i kthyer kah Unë, mandej kthimi juaj është tek Unë, e Unë do t’ju njoftojë për atë që keni punuar.” (Lukman: 15)

Kjo ka të bëjë me aspektin personal, ndërkaq në aspektin e përgjithshëm Islami konfirmon se ekzistimi i popujve, lulëzimi i civilizimit të tyre dhe vazhdimësia e mbrojtjes së tij sigurohet nëse garantohet jeta morale në to, e nëse rrënohet morali, rrënohet edhe shteti bashkë me të.

Popujt mund të ekzistojnë derisa kanë moral.

E nëse humbet morali i tyre, humben edhe ata.

Këtë të vërtetë e konfirmojnë edhe fjalët e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) drejtuar popullit dhe fisit të tij, të cilët pozita e tyre në Gadishullin Arabik i avanconte në dominimin në të dhe marrjen e pushtetit mbi të. Mirëpo Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ua bëri të qartë se mbretëria e tyre nuk mund të ekzistojë ndryshe, vetëm se me moral.

Transmetohet prej Enesit, i cili thotë: “Ishim në një shtëpi ku kishte disa muhaxhirë (mekas të shpërngulur) dhe ensarë (medinas), kur ia behu Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe çdonjëri prej nesh filloi t’i bëjë vend me shpresë se do të ulet pranë tij. Pastaj u ngrit te dera, u kap për të dy skajet e saj dhe tha: “Udhëheqësit janë prej Kurejshëve, juve u është dhënë një obligim i madh; ata e meritojnë këtë nëse i bëjnë tri gjëra: kur t’u kërkohet mëshirë, të jenë të mëshirshëm; kur të gjykojnë, të jenë të drejtë; e kur të japin premtim, ta plotësojnë atë. E kush nuk i bën këto, mbi të është mallkimi i Allahut,i melekëve dhe njerëzve në përgjithësi.” (Transmeton Taberaniu)

Ky hadith është decid se një popull, shtet dhe familje do të ketë aq pozitë, sa përfaqëson në botë vlera të larta dhe sa qëllime fisnike ka realizuar.

Nëse një qeveri bart vulën e Islamit dhe Kur’anit, mirëpo nuk është e drejtë në asnjë çështje, nuk është e mëshirshme në asnjë nevojë dhe nuk plotëson asnjë premtim, ajo në emër të Islamit dhe Kur’anit është zhveshur nga vlerat e tij të larta dhe e ka merituar të mallkohet në thellësitë e tokës dhe horizontet e qiellit.

Transmetohet prej El-Hasenit, i cili thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kur ia do Allahu të mirën një populli, udhëheqësinë e tij ua jep të urtëve, e pasurinë njerëzve bujar; por kur ia do Allahu një populli të keqen, udhëheqësinë e tij ua jep mendjelehtëve, e pasurinë koprracëve.” (Transmeton Ebu Davudi)

Ibën Tejmije thotë: “Allahu e mban një shtet të drejtë, edhe po të jetë jobesimtar, e nuk e mban një shtet tiran, edhe po të jetë musliman.”

Morali, në burimet parësore të Islamit, Kur’an dhe Sunet, është e tërë feja, e po ashtu edhe e tërë bota. Nëse një popull ka hise të mangët në lartësinë e lidhjes së tij me Allahun, apo në pozitën e tij në mes njerëzve, kjo është në sajë të mungesës së vlerave të tij dhe rënies së moralit.

KORREKTËSIA.

Allahu i Madhërishëm i ka krijuar qiejt dhe tokën me drejtësi, e po ashtu kërkoi prej njerëzve që ta ndërtojnë jetën e tyre mbi drejtësi, ashtu që të flasin vetëm drejtë dhe të punojnë vetëm drejtë.

Shqetësimi dhe dëshpërimi i njerëzve është rezultat i mospërfilljes së tyre të këtij fundamenti të qartë, si dhe i dominimit të gënjeshtrave dhe paragjykimeve mbi shpirtrat dhe idetë e tyre, të cilat i larguan nga rruga e drejtë dhe i rrëmbyen nga të vërtetat të cilat patjetër duhet të ndiqen.

Korrektësia në çdo çështje, problematikë dhe gjykim, është shtyllë e fortë në karakterin e muslimanit dhe ngjyrë konstante në sjelljet e tij. Po ashtu, ndërtimi i shoqërisë në Islam ngritet mbi luftimin e paragjykimeve, flakjen e dezinformatave dhe braktisjen e dyshimit. Vetëm të vërtetat e qëndrueshme janë ato që duhet të jenë transparente, dominuese dhe mbështetje në konfirmimin e relacioneve të ndryshme.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Ruajuni paragjykimit, se paragjykimi është gënjeshtra më e madhe.” (Transmeton Buhariu), dhe “Lëre atë që të vë në dyshim dhe kapu për atë që nuk ke dyshim; korrektësia është qetësim, kurse gënjeshtra dyshim.” (Transmeton Tirmidhiu)

Kur’ani ua zuri për të madhe disa popujve që i pasuan paragjykimet, të cilat i mbushën mendjet e tyre me gënjeshtra, e me këtë ua shkatërruan të tashmen dhe të ardhshmen me trillime, dhe thotë: “…Po ata (idhujtarët), nuk ndjekin tjetër vetëm se paragjykime dhe çka duan vetë, megjithqë prej Zotit të tyre u pat ardhur udhëzimi.” (En-Nexhm: 23); “Ata nuk dinë asgjë për atë (emërtim), ata nuk ndjekin tjetër vetëm paragjykime, e paragjykimi nuk është asgjë ndaj së vërtetës.” (En-Nexhm: 28)

Islami, nisur nga respekti i tij i lartë ndaj të vërtetës, i braktisi gënjeshtarët dhe qe shumë injorues ndaj tyre.

Transmetohet prej Aishes (radijAllahu ‘anha), nënës së besimtarëve, e cila thotë: “Asnjë veti nuk ka qenë më e urrejtur për Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), sesa gënjeshtra; sa e merrte vesh se dikush posedon diç prej saj, e nxirrte prej zemre, derisa e merrte vesh se ishte penduar.” (Transmeton Ahmedi)

Në një transmetim tjetër qëndron: “Asnjë veti nuk ka qenë e urrejtur për Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), sikur rrena. Njeriu rrente tek ai ndonjë gënjeshtër, e kjo mbetej në shpirtin e tij, derisa ta merrte vesh se është penduar nga ajo.” (Transmeton Ibën Hibbani)

Nuk ka çudi në këtë, pasi që gjenerata e parë bashkoheshin në këto vlera të larta dhe njiheshin me to; nëse dikush fillonte të sillej keq dhe tentonte të ndahet me ndonjë rrugë të gabuar me veprën e tij, dukej si zhugani në mes të shëndoshëve, e ai nuk gjente vend në mes tyre derisa nuk shërohej nga sëmundja.

Shenjat e para të shoqërisë muslimane kanë qenë: korrektësia e fjalëve, preciziteti i shprehjes dhe verifikimi i bisedës.

Ndërkaq, gënjeshtra dhe trillimi, pështjellimi dhe shpifja janë simptoma të hipokrizisë dhe ndërprerje e lidhjes me fenë, apo janë lidhje me fenë në mënyrën e pështjelluesve dhe shipfësve! Gjegjësisht, në stilin e gënjeshtarëve në kundërshtimin e realitetit.

Gënjeshtra është fëlliqësirë ekskluzive që sinjalizon për depërtimin e ligësisë në shpirtin e bartësit të saj dhe për karakterin i cili menjëherë e pjell të keqen dhe shpie në mëkat pa nevojë shqetësuese apo natyrë imponuese.

Ka disa ligësi që e njollosin njeriun, të cilat u përngjajnë sëmundjeve që e godasin trupin dhe nuk mund të shërohet ai prej tyre vetëm se pas një terapie të gjatë, si frika e cila i zvarrit të frikësuarit apo lakmia e cila i shtrëngon duart.

Disa njerëzve, kur përgatiten për xhihadin e obliguar, u rrënqethet lëkura e po ashtu disa të tjerë, kur e nxjerrin zekatin e detyruar e numërojnë, ndërkaq gishtat e tyre dridhen; këto karaktere, që ndikohen nga frika dhe koprracia, nuk janë ato karaktere të cilat marshojnë drejt vdekjes me hov dhe e shpërndajnë pasurinë pa llogari.

Ndoshta ata të cilët i ndjejnë cytjet e frikës dhe lakmisë kanë arsye kur qëndrojnë në fushën e sakrifikimit!! Mirëpo, assesi nuk kanë arsye ata të cilët e marrin rrenën tipar të vetin dhe jetojnë me të në mashtrimin e njerëzve. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Njeriu është prirur për të gjitha tiparet, përveç tradhtisë dhe gënjeshtrës.” (Transmeton Ahmedi) Po ashtu, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) është pyetur: “A mund të jetë besimtari frikacak?” Tha: “Po!” I thanë: “A mund të jetë besimtari koprrac?” Tha: “Po!” I thanë: “A mund të jetë besimtari gënjeshtar?” Tha: “Jo!” (Transmeton Maliku)

Këto përgjigje tregojnë për atë që e sqaruam më parë për tendencat e dobësisë dhe vlerës së ulët, të cilat i mashtrojnë disa njerëz e pastaj dominojnë mbi ta për çdo gjë, kur këta ballafaqohen me një obligim të përkryer apo tatim definitiv. Kjo assesi nuk do të thotë legjitimim i koprracisë apo lehtësim i frikës; si të mendohet kjo, kur ndalimi i zekatit dhe lënia e xhihadit janë dyer për në kufër (mosbesim)?

Sa më tepër që zgjerohet rrethi i dëmit pas gënjeshtrës së një rrenacaku të vrazhdë, mëkati tek Allahu është më i madh. Kështu, gazetari i cili ua shpërndan mijëra njerëzve një lajm të rrejshëm, politikani i cili u paraqet njerëzve një pasqyrë të shtrembëruar për çështjet madhore dhe njeriu me prapavijë, i cili me qëllim u ngjet etiketa njerëzve të mëdhenj, qofshin burra ose gra, bëjnë krime më të rënda ndaj njerëzve përkatës dhe me pasoja më të këqija.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Natën pashë dy njerëz të cilët më erdhën dhe më thanë: “Atë që e pe duke i copëtuar buzët e veta është gënjeshtar i cili e lëshon një rrenë, që transmetohet prej tij, derisa të mbushet krejt bota; me të veprohet kështu deri në Ditën e Gjykimit…” (Transmeton Buhariu)

Të kësaj kategorie janë gënjeshtrat e pushtetarëve ndaj popullatës, sepse gënjeshtra e folësve është e larmishme dhe e njohur. Në hadith përmendet: “Tre lloj njerëzish nuk do të hyjnë në Xhenet: plaku i cili bën amoralitet, udhëheqësi gënjeshtar dhe varfanjaku mendjemadh.” (Transmeton Bezzari)

Gënjeshtra në fenë e Allahut është prej të këqijave më të shëmtuara, kurse e para prej tyre është që t’i mveshet diçka Allahut ose Pejgamberit të Tij pa e thënë. Kjo lloj shpifje, në esencë është e ligë dhe me rezultate katastrofale. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Gënjeshtra ndaj meje nuk është sikur gënjeshtra ndaj ndonjërit prej jush. Andaj, kush trillon me qëllim diçka ndaj meje, le ta përgatitë një ulëse prej zjarri.” (Transmeton Buhariu)

Në këtë fushë hyjnë edhe gjërat e tjera të cilat i kanë shpikur injorantët dhe ia imponuan fesë së Allahut risitë që nuk kanë bazë, ndërkaq masa e gjerë i konsideroi ato se janë prej fesë, kurse ato nuk i takojnë fesë, por janë tallje dhe lojë!

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ia tërhoqi vërejtjen umetit të vet për burimet e këtyre risive irituese dhe që të mos i nënshtrohen rrymës së tyre, por i përqendroi fortë në ajetet e Kur’anit dhe rrugën e të parëve, dhe tha: “Në fund të umetit tim do të ketë njerëz të djallëzuar, gënjeshtar të mëdhenj; do t’u flasin për atë që nuk e keni dëgjuar as ju e as prindërit tuaj! Ruajuni prej tyre që mos t’ju mashtrojnë dhe sprovojnë.” (Transmeton Maliku(

Islami porosit që të mbjillet korrektësia në shpirtin e fëmijëve, ashtu që të rriten me të e ta bëjnë shprehi në të gjitha fjalët dhe gjendjet e tyre.

Transmetohet prej Abdull-llah Ibën Amirit, i cili thotë: “Më thirri një ditë nëna ime, ndërkaq Pejgamberi ishte ulur në shtëpinë tonë, dhe më tha: “Eja të të jap diçka.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha: “Çka deshe t’i japësh?” Tha: “Desha t’i jap hurme.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha: “Sikur mos ti kishe dhënë asgjë, do të shkruhej një gënjeshtër!” (Transmeton Ebu Davudi) Transmeton Ebu Hurejre prej Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), se ka thënë: “Kush i thotë një fëmije: “eja, merre këtë e pastaj nuk ia jep, kjo është gënjeshtër.” (Transmeton Ahmedi)

Shih pra, se si i mëson Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) prindërit që t’i edukojnë fëmijët e vet në atë mënyrë që ta shenjtërojnë korrektësinë dhe të pastrohen nga gënjeshtra. E sikur ai t’i kishte tejkaluar këto gjëra dhe t’i kishte konsideruar prej imtësive të lehta, kanoset rreziku që fëmijët të rriten e ta konsiderojnë gënjeshtrën mëkat të vogël, ndërkaq tek Allahu është mëkat i madh. Ai ka qenë i vendosur në kërkimin e të vërtetës dhe kultivimin e korrektësisë, saqë i ka përfshirë edhe çështjet e vogla shtëpiake.

Transmetohet prej Esma binti Jezidit, e cila ka thënë: “O Pejgamber i Allahut, nëse ndonjëra prej nesh i thotë ndonjë sendi që e ka qejf, nuk e kam qejf, a konsiderohet kjo rrenë?” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Gënjeshtra shkruhet gënjeshtër, bile edhe gënjeshtra e vogël shkruhet gënjeshtër e vogël.” (Transmeton Muslimi)

Ligjdhënësi i ka treguar rreziqet e gënjeshtrës dhe i ka sqaruar pasojat e saj të liga, ashtu që mos t’i mbetet askujt ndonjë vrimë që të ikë nga realiteti, apo ta minimizojë miratimin e saj.

Ndoshta njeriut i duket e lehtë gënjeshtra kur bën shaka! Duke menduar kështu se në shaka nuk ka rrezik për lajmërim apo shpifje. Mirëpo, Islami, i cili e lejoi relaksimin e zemrave, nuk e ka paraparë asnjë mënyrë jashtë kufijve të korrektësisë së pastër, ngase në hallall ka alternativë në vend të haramit, dhe me të vërtetën nuk ke nevojë për të pavërtetën. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Mjerë për atë i cili flet diçka që i bën për të qeshur njerëzit dhe gënjen, mjerë për atë, mjerë për atë!” (Transmeton Tirmidhiu) “Unë ia garantoj një shtëpi në mes të Xhenetit atij që edhe në shaka e lë rrenën.” (Transmeton Bejhekiu) “Nuk do ta ketë njeriu besimin e plotë, derisa nuk e lë rrenën në shaka dhe në zënka, edhe nëse është korrekt.” (Transmeton Ahmedi)

Mirëpo, sot është realitet se njerëzit ia lëshojnë frenat fantazisë në shpikjen e gjërave qesharake dhe nuk e zënë për të madhe trillimin e fjalëve për armiqtë apo shokët e tyre, me qëllim që të dëfrehen apo t’i nënçmojnë ata ndërkaq feja e ka ndaluar plotësisht këtë mënyrë, sepse është realitet se loja me gënjeshtra shumë herë mbaron në pikëllime dhe armiqësi.

Lavdërimi i tepërt i njerëzve është rrugë për në gënjeshtër. Muslimani duhet të ketë kujdes kur i lavdëron të tjerët, duhet ta përmendë vetëm atë mirësi që e di, e nuk duhet të jepet në teprim duke i stërzmadhuar anët pozitive i duke fshehur anët negative. Sado që të jetë i lavdëruari meritor për këtë, teprimi në ngritjen e tij është një lloj i gënjeshtrës së ndaluar. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u ka thënë lavdëruesve të vet: “Mos e teproni (në lavdërata) me mua, siç e tepruan të krishterët me birin e Merjemës! Sepse unë jam njeri; dhe thoni, robi i Allahut dhe Pejgamberi i Tij.” (Transmeton Rezini)

Ka disa njerëz të cilët i marrin lëvdatat e zbrazëta, artikuj me të cilët i miklojnë të mëdhenjtë, dhe për ta thurrin poezi të gjata e fjalime të rrjedhshme. Kështu, lavdimin e masin në mënyrë jo të drejtë dhe trumbetojnë atë që nuk e dinë, e ndoshta ua atribuojnë drejtësinë edhe prijësve tiranë dhe trimërinë të marrëve frikacakë duke dashur të arrijnë ndonjë interes të kësaj bote te të dy palët.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) na ka porositur që t’i braktisim këta lloj servilash gënjeshtarë, derisa të kthehen nga trillimet e tyre me fytyra të cilat ua ka shëmtuar turpi dhe privimi. Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thotë: “Na ka urdhëruar Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), që në fytyrat e lavdëruesve që e teprojnë të hedhim pluhur.” (Transmeton Tirmidhiu)

Komentuesit e hadithit përmendin se këtu janë për qëllim ata lavdërues të cilët e kanë bërë traditë lavdërimin e njerëzve, me të cilin e shkatërrojnë të lavdëruarin. Ndërkaq, ai i cili lavdëron për një punë të mirë dhe vepër të lavdëruar, me qëllim që të nxisë për to, dhe të stimulojë njerëzit që ta pasojnë atë nuk është lavdërues i tepërt.

Kufijtë në të cilët ndalet muslimani dhe me të cilat del nga barra e miklimit dhe teprimit, e i ndihmon të lavdëruarit duke mos e shpjerë në vetëmahnitje dhe mendjemadhësi, i ka treguar Pejgamberi i urtë.

Transmetohet prej Ebu Bekrit, i cili thotë: “Një njeri e lavdëroi një tjetër te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), e ai i tha: “Mjerë për ty, e çove kot mikun tend!” E përsëriti këtë tri herë, pastaj tha: “Kush e ka patjetër ta lavdërojë vëllain e vet, le të thotë: “Mendoj se filani, e Allahu është llogaritës i tij dhe nuk idealizohet asnjë tek Allahu, është kështu e kështu, nëse e di se me të vërtetë është ashtu.” (Transmeton Buhariu)

Tregtari mund të gënjejë në prezantimin e mallit të vet dhe çmimit të tij; tregtitë te ne ngrihen mbi lakmi të larta. Shitësi dëshiron çmim të lartë, ndërkaq konsumatori do çmim të ulët, pra egoizmi është ai i cili dominon mbi transaksionet në tregje. Islami e urren këtë transaksion të etshëm,si dhe gënjeshtrat e dyshimet që e karakterizojnë.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shitësi dhe blerësi kanë të drejtë të zgjedhin derisa nuk janë ndarë, nëse ata të dy janë korrektë dhe ia sqarojnë njëri-tjetrit, u bekohet shitblerja, e nëse gënjejnë dhe fshehin, ndoshta mund të arrijnë ndonjë profit material, por fshihet bereketi i shitblerjes së tyre.” Në një transmetim tjetër qëndron: “Është fshirë bereketi i shitblerjes së tyre… Betimet e rrejshme shpejt e shesin mallin, por e fshijnë fitimin.” (Transmeton Ahmedi)

Ka blerës të cilët e marrin mallin, ndërkaq kanë pak përvojë, dhe shpejt e besojnë atë që u thuhet atyre; andaj, prej besimit është që mos të shfrytëzohet dobësia e tyre në profit të shtuar apo kamuflim të ndonjë mangësie. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Tradhti e madhe është që t’i tregosh diçka vëllait tënd, ai të beson, e ti e gënjen.” (Transmeton Buhariu) “Nuk i lejohet një muslimani ta shesë një artikull i cili ka ndonjë mangësi, pa lajmëruar për të.” (Transmeton Buhariu)

Transmetohet prej Ibën Ebu Eufas, se një njeri e nxori një mall në treg dhe u betua në Allahun, që ta mashtrojë me të një musliman, me çka arriti çmim sa me asnjë tjetër, andaj zbriti ajeti: “Ata që për një vlerë të paktë e shesin besën e dhënë Allahut, ndryshojnë edhe zotimet e tyre, të tillët nuk kanë pjesë (mëshirë) në botën tjetër, dhe në Ditën e Kijametit Allahu nuk u flet atyre, nuk i shikon ata dhe nuk i pastron (prej barrës së gabimeve), ata kanë një dënim të dhembshëm.” (Ali Imran: 77)

Shtrembërimi i dëshmisë është prej gënjeshtrave më flagrante. Muslimani nuk brengoset kur jep ndonjë dëshmi që ta konfirmojë të vërtetën, edhe po të jetë ajo në disfavor të njeriut më të afërt dhe më të dashur të tij; atë nuk e luhat afërsia, e as farefisnia dhe nuk mund ta devijojë ndonjë dëshirë apo frikë.

Karakteristikat e mira të kandidatëve për në këshillin konsultativ apo funksionet publike janë një lloj dëshmie, andaj, kush zgjedh njeri jokompetent profesionalisht dhe jobesnik, ai ka gënjyer, ka falsifikuar dhe nuk ka punuar me drejtësi. Allahu i Madhërishëm thotë: “O ju që besuat, vazhdimisht të jeni dëshmues të drejtë për hir të Allahut edhe nëse është kundër (interesit) vetvetes suaj, kundër prindërve ose kundër të afërmve, le të jetë ai (për të cilin dëshmohet) pasanik ose varfanjak, pse Allahu di më mirë për ta. Mos ndiqni pra emocionin e t’i shmangeni drejtësisë. Nëse shtrembëroni ose tërhiqeni, Allahu hollësisht di çka punoni.” (En-Nisa: 135)

Transmetohet prej Ebi Bekrete, se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “A t’ju lajmëroj për më të mëdhenjtë e mëkateve të mëdha?” Këtë e tha tri herë. Thamë: “Gjithsesi.” Tha: “Të bërit Zotit shok, mosrespektimi i prindërve, vrasja e njeriut…” Ishte i mbështetur, pastaj u drejtua, dhe tha: “Po, edhe fjala e rrejshme dhe dëshmia e rrejshme.” Dhe vazhdimisht e përsëriste këtë, saqë ne thamë; “A thua, kur do të heshtë?” (Transmeton Buhariu)

Falsifikimi është gënjeshtër me errësirë të dendur. Ai jo vetëm që e mbulon të vërtetën, por edhe e fshin krejtësisht, që në vend të saj të qëndrojë e pavërteta. Po ashtu, edhe rreziku i tij për individët, në çështjet e veçanta, dhe për popujt, në çështjet e përgjithshme, është i madh dhe shkatërrues. Për këtë edhe frika e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) prej tij qe në këtë formë të zëshme.

Zejtarët dhe prodhuesit duhet që prej fjalës së tyre të bëjnë ligj i cili do të respektohet, do të ndalen në të dhe do të kapen për të; është tragjike që të jenë premtimet e shkelura dhe vendimet rrjedhëse traditë e trashëguar nga shumë muslimanë, edhe pse feja e tyre i ka bërë premtimet e rrejshme si shenja të hipokrizisë.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e shenjtëronte fjalën e thënë, e respektonte fjalën që e dëgjonte. Kjo ka qenë simbol i burrërisë së plotë të tij, qysh para se të dërgohet Pejgamber te njerëzit.

Transmetohet prej Abdull-llah Ibën Ebil-Hamsaa, i cili thotë: “I premtova Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) para pejgamberisë, se do t’i shes diçka, dhe ai mbeti pa marrë edhe diçka, premtova që t’ia sjell në vendin ku qëndronte, por harrova. Pastaj pas tri ditësh, mu kujtua dhe shkova, kur ai qëndronte te vendi i vet. Ai tha: “O djalosh, më mundove! Unë që tri ditë jam duke pritur këtu.” Ai paraqitej në kohën e caktuar.” (Transmeton Ebu Davudi)

Njëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i premtoi Xhabir Ibën Abdil-lahit se do t’i jepte diçka prej pasurisë së Bahreinit, por vdiq para se ta realizojë atë që kishte premtuar. E kur arriti pasuria e Bahreinit, halifja i tij, Ebu Bekri, e dërgoi një njeri të thërrasë në popull duke thënë: “Cilit i ka premtuar Pejgamberi diçka apo ka ndonjë borxh, le të vijë.” (Transmeton Buhariu)

Shih si peshohet fjala dhe obligohet realizimi i saj, ashtu që mos të shkojë kot, si rrena e humbur. Duhet ditur se premtimet e rrejshme nuk janë vetëm fjalë të cilat shkojnë kot, por ato janë shkelje e interesave, dëmtim i njerëzve, humbje e kohës. Korrektësia e premtimit nuk është karakteristikë pa peshë, por është veti e lavdëruar të cilën e përmendi Allahu i Madhërishëm në vetitë e pejgamberisë: “Përkujtoju në këtë Libër Ismailin! Ai ka qenë shumë besnik në premtim (premtoi të bëhej kurban) dhe i Dërguar, Pejgamber. Ai urdhëronte familjen e vet me faljen e namazit dhe me zekat, dhe ishte shumë i pranishëm te Zoti i tij.” (Merjem: 54-55)

Renditja e vetive të vyeshme në këtë mënyrë tregon se çfarë pozite ka besnikëria në premtim. Ismaili (‘alejhis–selam) ka qenë njeriu më besnik në premtim, kur i tha babait të vet: “…e ti do të më gjesh mua, nëse do Allahu, prej të durueshmëve!” (Es-Safat: 102), kur i tha atij babai i vet: “…O djali im, unë kam parë (jam urdhëruar) në ëndërr të pres ty. Shiko pra, çka mendon ti?…” (Es-Safat: 102)

Ndoshta njeriu shpejton të gënjejë, kur dëshiron të arsyetohet nga ndonjë gabim që ka bërë dhe kur tenton të ikë prej pasojave. Kjo është marri dhe diskreditim, kjo është ikje nga e liga, në të ngjashme me të, apo më të keqe. Është obligim i njeriut që ta pranojë gabimin e vet, e ndoshta korrektësia e tij në përkujtimin e realitetit dhe keqardhja e tij për atë që ka vepruar në të kaluarën do ta fshijnë gabimin dhe do t’ia falin mëkatin.

Kushedi sa të pëshpëritë në shpirt frika kur thuhet e vërteta; për muslimanin është më mirë që të jetë guximtar dhe të mbrohet nga mashtrimet e gënjeshtrës. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Jini korrekt, po edhe në qoftë se e shihni se në të është shkatërrimi, sepse në të është shpëtimi.” (Transmeton Ibën Ebi Dunja), si dhe “Rrena e njeriut e largon nga ai melekun një milje, nga qelbësia e asaj që ka bërë.” (Transmeton Tirmidhiu)

Korrektësia në fjalë e shpie njeriun në vepra korrekte dhe konsolidim të gjendjes, sepse kureshtja e njeriut për korrektësi në atë që e publikon, bën që drita e të vërtetës të shkëlqejë mbi zemrën dhe mendimin e tij. Për këtë edhe Allahu i Madhërishëm thotë: “O ju besimtarë, përmbajuni mësimeve të Allahut dhe thuani fjalë të drejta. Ai (Allahu) iu mundëson të bëni vepra të mira, ju shlyen juve mëkatet tuaja, e kush respekton Allahun dhe të dërguarin e Tij, ai ka arritur një sukses të madh.” (El-Ahzab: 70-71)

Vepra korrekte është ajo vepër në të cilën nuk ka dyshim, sepse ajo është rezultat i bindjes; me të nuk mund të ketë epshe, sepse ajo është simotër e sinqeritetit; ajo nuk ka asnjë shtrembërim, sepse ka buruar nga e vërteta.

Suksesi i popujve në kryerjen e misionit të tyre është rezultat i asaj që kanë bërë bijtë e tyre prej veprave korrekte. Nëse potenciali i veprave korrekte është i madh, atëherë ata do të shkojnë shumë para, e përndryshe do të bien në rrugë, sepse hoket dhe devijimet, dezinformatat dhe talljet askujt nuk i ndihmojnë kurrgjë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Ju duhet të jeni korrektë, sepse korrektësia udhëzon në punë të mira, e punët e mira udhëzojnë në Xhenet; dhe njeriu vazhdimisht do të jetë korrekt dhe do ta favorizojë korrektësinë, derisa të shkruhet tek Allahu korrekt… Dhe ruajuni gënjeshtrës! Sepse gënjeshtra shpie në ligësi e ligësia shpie në zjarr. Te njeriu vazhdimisht do të gënjejë dhe do ta favorizojë rrenën, derisa të shkruhet tek Allahu gënjeshtar.” (Transmeton Buhariu)

Ligësia, në të cilën udhëzoi konsumimi i gënjeshtrës, është shkalla e fundit e dobësisë shpirtërore dhe humbjes së besimit.

Maliku transmeton prej Ibën Mesudit, i cili thotë: “Njeriu vazhdimisht do të gënjejë dhe do ta favorizojë gënjeshtrën, ashtu që do t’i vëhet në zemrën e tij një pikë e zezë, derisa të nxihet e tërë zemra, dhe kështu do të shkruhet tek Allahu prej gënjeshtarëve.” Për të vlen fjala e Allahut në librin e Tij: “Gënjeshtrën e trillojnë vetëm ata që nuk i besojnë argumentet e Allahut; të tillët janë ata gënjeshtarët.” (En-Nahl: 105)

Ndërkaq, mirësia në të cilën udhëzoi korrektësia, është kulminacioni i së mirës, në të cilën mund të ngjiten vetëm njerëzit e dalluar. Për këtë mjafton të përmendet ky ajet gjithëpërfshirës: “Nuk është e tërë e mira (e kufizuar) të ktheni fytyrat tuaja kah lindja ose perëndimi, por mirësi e vërtetë është ajo e atij që i beson Allahut, Ditës së Gjykimit, engjëjve, librit, pejgamberëve, dhe pasurinë që e do ua jep të afërmëve, bonjakëve, të varfërve, udhëtarëve, lypësve dhe për lirimin e robërve, dhe ai që e fal namazin, e jep zekatin, dhe ata që kur premtojnë e zbatojnë, dhe të durueshmit në skamje, në sëmundje dhe në flakën e luftës. Të tillët janë ata të sinqertët dhe të tillët janë ata të devotshmit.” (El-Bekare: 177)

BESNIKËRIA.

Islami kërkon prej ithtarit të vet që ai të ketë ndërgjegje të zgjuar me të cilën do t’i mbrojë të drejtat ndaj Allahut dhe do t’i ruajë veprat nga motivet e skajshmërive të teprimit dhe neglizhencës. Prej këtu, edhe e obligoi muslimanin të jetë besnik.

Besnikëria, në këndvështrimin e Ligjdhënësit, ka domethënie të gjerë. Ajo simbolizon shumë kuptime, kurse rezultati i gjithë kësaj është që njeriu të ndjehet se është përgjegjës për gjithë atë që i besohet, si dhe të jetë I vetëdijshëm plotësisht se ai do të përgjigjet për të para Zotit të vet, në mënyrën të cilën e ka sqaruar hadithi fisnik: “Çdonjëri prej jush është bari, dhe çdonjëri do të përgjigjet për kopenë e vet; prijësi është bari dhe përgjegjës për kopenë e vet, burri është bari në familjen e vet dhe është përgjegjës për kopenë e vet, po ashtu edhe gruaja në shtëpinë e burrit të vet është bareshë dhe ajo është përgjegjëse për kopenë e saj, robi është bari në pasurinë e zotëriut të vet dhe ai është përgjegjës për kopenë e vet.” (Transmeton Buhariu)

Ibën Omeri, transmentuesi i hadithit, thotë: Këtë që përmenda, e dëgjova prej Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Mendoj se e tha edhe këtë: “Njeriu është bari në pasurinë e babait të vet, dhe ai është përgjegjës për kopenë e vet.”

Njerëzit e thjeshtë e kufizojnë besnikërinë në kuptimet e saja më të ngushta dhe të fundit në tabelë, e kjo është ruajtja e gjërave të lëna në mbrojtje, edhe pse esenca e saj është më grandioze dhe më e rëndë në fenë e Allahut.

Besnikëria është obligimi për kultivimin e së cilës porositen muslimanët dhe kërkojnë ndihmë prej Allahut për ruajtjen e saj, saqë kur është dikush në prag të udhëtimit, vëllai i vet i thotë: “Allahu ta mbrojtë fenë, besën dhe përfundimin e punëve tuaja.” (Transmeton Tirmidhiu)

Transmetohet prej Enesit, se ka thënë: “Sa herë që na është drejtuar Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), na ka thënë: “Nuk ka besim (të plotë sh.p.), ai i cili nuk ka besë, dhe nuk ka fe, ai që nuk e mban premtimin.” (Transmeton Ahmedi)

Pasi lumturia kulminante është që njeriu të mbrohet nga jetesa e rëndë në këtë botë dhe fundi i ligë në botën tjetër, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në kërkimin e mbrojtjes i ka bashkuar të dy rastet, kur thotë: “O Zot, unë kërkoj mbrojtje nga uria, sepse ajo është shoqëruese e keqe, dhe më ruaj nga tradhtia, se kjo është këshilltare e ligë.” (Transmeton Ebu Davudi) Uria është humbje e kësaj bote, e tradhtia është humbje e fesë.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), në rininë e tij, para pejgamberisë, në mesin e popullit të vet njihej me pseudonimin Emin Besniku.

Po ashtu, u panë shenjat e besnikërisë në Musain (‘alejhis–selam), kur ua mundësoi dy vajzave të njeriut të devotshëm t’i japin ujë kopesë së tyre dhe i shoqëroi ato, i respektoi se ishin femra dhe ishte me to i ndershëm dhe fisnik: “Atëherë ai u dha ujë (kafshëve) të atyre, pastaj u largua anash nën një hije, e tha: O Zoti im, unë kam nevojë për çkado që të më japësh! E njëra prej tyre erdhi tek ai, ecte e turpërueshme, e tha: Babai im të thërret që të të paguajë shpërblimin për atë që na u dhe (bagëtisë) ujë! E kur shkoi (Musai) tek ai dhe ia tregoi atij ngjarjen, ai i tha: Mos ke frikë, paske shpëtuar nga populli zullumqar! Njëra prej atyre dyjave tha: O babai im, merre këtë në shërbim me pagë, pse më i miri i atij që do ta marrësh në shërbim është ai i fuqishmi, e besniku!” (El-Kasas: 24-26) Kjo ndodhi para se t’i vijë pejgamberia Musait (‘alejhis–selam) dhe të dërgohet te Faraoni.

Kjo nuk duhet të habisë, sepse për Pejgamberë të Zotit zgjidhen njerëzit që kanë karakter më të lartë, gjenezë më të pastër; shpirti i cili është i kapur për vlerat, krahas varfërisë së rëndë dhe pezmit të kurbetit, është i njeriut të fortë besnik. Respektimi i obligimeve ndaj Allahut dhe ndaj njerëzve kërkon karakter i cili nuk ndryshon me ndryshimin e ditëve në mes bollëkut dhe skamjes; kjo, pra, është thelbi i besnikërisë.

Prej kuptimeve të besnikërisë është vënia e çdo sendi në vendin meritor dhe adekuat. Kështu, nuk i jepet post dikujt thetër por vetëm se njeriut i cili është kompetent për të, dhe nuk i besohet një funksion dikujt, por vetëm se njeriut të cilin aftësia e tij e lartëson deri tek ai.

Konsiderimi i funksioneve dhe punëve publike, gjëra të besueshme me përgjegjësi konfirmohet nga shumë aspekte:

Transmetohet prej Ebu Dherrit, i cili thotë: “I thashë Pejgamberit: “O Pejgamber i Allahut, a nuk më jep ndonjë funksion?” Më ra me dorë shpatullave, pastaj tha: “O Ebu Dherr, ti je i dobët, e funksioni është amanet, ndërkaq Ditën e Gjykimit do të jetë turpërim dhe pendim, përveç atij i cili e meriton dhe e kryen obligimin e vet që ka në të.” (Transmeton Muslimi(

Përgatitja profesionale apo praktike nuk është e domosdoshme për konsolidimin shpirtëror. Një njeri mund të ketë sjellje solide dhe besim të mirë, mirëpo mos të ketë aftësi të duhura të cilat e bëjnë produktiv në një funksion të caktuar.

A nuk e sheh Jusufin e sinqertë? Ai nuk e propozoi veten për udhëheqjen e çështjeve ekonomike vetëm me pejgamberinë dhe devotshmërinë e vet, por, gjithashtu edhe me besnikërinë dhe diturinë e tij: “…Më cakto mua përgjegjës të depove të vendit, unë jam besnik i dijshëm.” (Jusuf: 55) Po ashtu, edhe Ebu Dherri, kur kërkoi funksion, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk e pa të aftë për të dhe i tha të tërhiqet.

Besueshmëria kërkon që për funksione t’i zgjedhim njerëzit të cilët më së miri e kryejnë atë, e nëse zgjedhim njeri tjetër, për shkak të epshit, korrupcionit apo afërsisë, atëherë, me eliminimin e të aftit dhe zgjedhjen e të paaftit, kemi bërë tradhti flagrante.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush e cakton një njeri udhëheqës të një grupi, e në mesin e tyre ka njeri me të cilin është më i kënaqur Allahu, ai e ka tradhtuar Allahun, Pejgamberin e Tij dhe besimtarët.” (Transmeton Hakimi)

Transmetohet prej Jezid Ibën Ebi Sufjanit, i cili thotë: “Ebu Bekri (radijAllahu ‘anhu), kur më dërgoi në Sham, më tha: “O Jezid, ti ke të afërt, ndoshta mund t’u japësh përparësi në udhëheqje, kjo është gjëja për të cilën më së shumti frikohem për ty, pasi ka thënë Pejgamberi i Allahut: “Kujt i jepet ndonjë kompetencë në çështjet e muslimanëve, e ai e cakton udhëheqës të tyre ndonjë nga simpatia, mbi të do të jetë mallkimi i Allahut. Allahu prej tij nuk pranon kthim e as kompensim, derisa ta fusë në Xhehenem.” (Transmeton Hakimi)

Populli në të cilin nuk ka besë është populli në të cilin nëpërkëmben ndërmjetësimet me interesat e miratuara. Aty ngulfaten aftësitë e njerëzve të aftë, me qëllim që mos t’i përfillin ata dhe t’u japin përparësi atyre që janë nën ta. Suneti na ka treguar qartë se kjo është prej simptomave të plangprishësisë që do të ndodh në fund të botës.

Erdhi një njeri dhe e pyeti Pejgamberin e Allahut: “Kur do të bëhet Kijameti?” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha: “Kur do të humbet besa, prite Kijametin!” (Pyetësi) Tha: “Si do të humbet?” (Pejgamberi) Tha: “Kur do t’u besohen çështjet njerëzve jokompetentë, prite Kijametin.” (Transmeton Buhariu)

Prej kuptimeve të besueshmërisë është edhe ajo që të përpiqet seriozisht njeriu ta kryejë plotësisht obligimin e vet në punën e cila i besohet dhe ta japë mundin maksimal në perfeksionin e plotë të tij. Gjithsesi, kjo është besueshmëria të cilën e lavdëron Islami: që të jetë i sinqertë njeriu në punën e vet dhe të interesohet në perfeksionimin e saj, t’i mbrojë të drejtat e njerëzve të cilat i ka para vetes, sepse moskujdesi i njeriut ndaj asaj me të cilën është ngarkuar, edhe nëse është jo e rëndësishme, shkakton përhapjen e mospërfilljes në tërë jetën e bashkësisë, pastaj përhapjen e anarkisë dhe sfidave të saj në tërë qenien e umetit.

Shkelja e këtyre detyrave dallon në madhësinë e mëkatit dhe urrejtjes, e më e rënda e tyre është ajo e cila e prek fenë, bashkësinë e muslimanëve dhe kur shteti i nënshtrohet dëmit të tij.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kur do t’i tubojë Allahu njerëzit e parë dhe të fundit në Ditën e Gjykimit, çdo mashtruesi do t’i ngrihet një flamur me të cilin do të njihet! Dhe do të thuhet: “Ky është mashtrimi i filanit…” (Transmeton Buhariu)

Sipas një versioni tjetër: “Çdo mashtrues do të ketë nga një flamur në prapanicë, do t’i ngrihet në bazë të mashtrimit të tij. Por, nuk ka mashtrues më të madh se udhëheqësi i njerëzve të thjeshtë.” (Transmeton Muslimi)

Gjegjësisht, nuk ka tradhtar më të madh dhe me epilog më të zi se njeriu i cili u prin njerëzve, por nga mospërfillja i ka humbur të gjithë.

Prej besueshmërisë është që njeriu mos ta shfrytëzojë funksionin, i cili i është besuar, me qëllim të interesit personal apo të të afërmve të tij, sepse keqpërdorimi i pronës shoqërore është krim.

Dihet se qeveritë dhe kompanitë u japin shfrytëzuesve të tyre paga të caktuara, andaj orvatja e shtimit të saj përmes manipulimeve të ndryshme është fitim i fëlliqur.

Pejgamberi i Allahut thotë: “Cilit ia besojmë ndonjë punë dhe i japim kompensim për atë, e çka merr përskaj këtij kompensimi, ajo është e pandershme.” (Transmeton Ebu Davudi) Sepse kjo atëherë është manipulim me pasurinë shoqërore, e cila jepet për nevojat e të dobtëve dhe të varfërve dhe u dedikohet interesave të mëdha: “…dhe kush bën hile (në ndarjen e plaçkës së luftës), ai në Ditën e Kijametit vjen i ngarkuar me atë që ka bërë, pastaj secilit njeri i jepet ajo që e ka fituar, duke mos iu bërë e padrejtë.” (Ali Imran: 161)

Ai i cili u përmbahet urdhrave të Allahut në funksionin e tij dhe ndjen neveri nga tradhtia ndaj obligimit që i është ngarkuar, ai tek Allahu është prej muxhahidëve për ndihmimin e fesë së Tij dhe lartësimin e Fjalës së Tij.

Pejgamberi i Allahut thotë: “Kur i jepet udhëheqësia ndonjë njeriu dhe e mbron të drejtën e ua jep edhe të tjerëve të drejtën, ai është sikur muxhahidi në rrugë të Allahut derisa të kthehet në shtëpinë e tij.” (Transmeton Taberaniu)

Islami me të madhe është përqendruar në domosdoshmërinë e përmbajtjes nga shfrytëzimi i pushtetit, e po ashtu është mjaft i ashpër edhe në refuzimin e përfitimeve të dyshimta.

Transmetohet prej Adij Ibën Umejres, i cili thotë: e kam dëgjuar Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë: “Cilit prej jush ia besojmë një detyrë dhe ai e fsheh prej nesh një pjesë e më tepër, kjo është hile me të cilën do të vijë në Ditën e Gjykimit.” Atëherë u ngrit një njeri i zi prej ensarëve (medinasve), dhe më bëhet sikur e shoh tash atë, dhe tha: “O Pejgamber i Allahut, largoje prej mua punën që ma ke dhënë!” Tha: “E ti, çka pate?” Tha: “Të dëgjova duke thënë kështu e kështu.” Tha: “Po, unë e them edhe tash: “Cilit ia besojmë ndonjë detyrë, le të na sjellë çdo gjë, qoftë e madhe apo e vogël, ajo që do t’i jepet, do ta marrë, e ajo që do t’i ndalohet, do t’i largohet.” (Transmeton Muslimi)

Njëherë, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e caktoi një person prej fisit Ezd, i quajtur Ibën El-Lutbijje, përgjegjës për zekatin. Kur e solli atë, ai tha: “Kjo është për ju, e kjo më është dhuruar mua!” Transmetuesi i hadithit thotë: Pejgamberi i Allahut u ngrit, e falënderoi Allahun e lavdëroi Atë, pastaj tha: “Unë i caktoj njerëzit për punët të cilat mi la në përgjegjësi Allahu, e ai vjen e më thotë: Kjo është për ju, e kjo është dhuratë për mua. Po mirë, sikur të kishte qëndruar në shtëpinë e vet, a do t’i vinin dhuratat, nëse është i sinqertë? Për Allahun, ai i cili prej jush do të marrë diçka pa të drejtë, do ta takojë Allahun duke e bartur atë send në Ditën e Gjykimit! Assesi nuk dua ta shoh ndonjë prej jush ta takojë Allahun duke bartur mbi vete deve që ulërin, apo lopë që pëllet, apo dele që blegëron.” Pastaj i ngriti duart, derisa iu panë nënsqetullat, dhe tha: “O Allah, a e çova në vend obligimin?” (Transmeton Muslimi)

Prej kuptimeve të besueshmërisë është edhe ajo që të shikosh në shqisat me të cilat të begatoi Allahu i Madhërishëm, në aftësitë me të cilat të veçoi Allahu i Madhërishëm, dhe në pasurinë dhe fëmijët të cilët të janë dhuruar dhe të kuptosh se këto janë gjëra të shtrenjta të cilat t’i la në besë Allahu i Madhërishëm, andaj duhet t’ua nënshtrosh ato bamirësive dhe t’i shfrytëzosh në atë me të cilën është i kënaqur Allahu. Nëse sprovohesh me pakësimin e ndonjërës prej tyre, atëherë le mos të mashtrojë dëshpërimi duke të indoktrinuar se pasuria jote personale të është rrëmbyer. Allahu të do ty, më tepër sesa ti e do vetveten, dhe Ai është më meritor për atë që ta fali ty; Atij i takon ajo që ta ka marrë dhe Atij i takon ajo që ta ka falur. Nëse sprovohesh me ekzistimin e këtyre të mirave, atëherë nuk duhet t’i ikësh xhihadit për shkak tyre, apo të të dalldisin e të largojnë ato nga adhurimet, apo t’i konsiderosh forcë ndihmëse për mëkate.

Allahu i Madhërishëm thotë: “O ju që besuat, mos e tradhtoni Allahun dhe të dërguarin, e ashtu të tradhtoni amanetet tuaja, derisa e dini sa e keqe është kjo. Dhe, dijeni mirë se pasuria e juaj dhe fëmijët tuaj janë vetëm një sprovë, dhe se te Allahu është shpërblimi i madh.” (El-Enfal: 27-28)

Po ashtu, prej domethënieve të besueshmërisë është edhe ruajtja e obligimeve ndaj tubimeve në të cilat ti je i pranishëm, andaj, mos e lejo gojën tënde t’i zbulojë sekretet dhe t’i kumtojë lajmet e tyre.

Sa raporte janë keqësuar dhe sa interese janë prishur për shkak të mospërfilljes së disa njerëzve ndaj besueshmërisë së tubimit dhe nga përmendja e bisedave të cilat janë bërë në të duke ua atribuar folësve ose jo. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur ia thotë ndonjë njeri ndonjë fjalë tjetrit dhe shkon, ajo është amanet.” (Transmeton Ebu Davudi)

Amanetet e tubimeve duhet të ruhen, derisa ajo që ndodh në të është e normuar me ligjet e etikës dhe parimeve fetare, e përndryshe nuk ka paprekshmëri.

Çdo musliman, i cili shkon në një tubim në të cilin kriminelët bëjnë lajka me të tjerët që ta dëmtojnë atë, duhet të shpejtojë në ndërprerjen e trazirave sa të ketë mundësi. Pejgamberi i Allahut thotë: “Tubimi është me amanet, përveç tre tubimeve: tubimi ku derdhet një gjak i ndaluar, ku preket një nder i ndaluar, apo ku rrëmbehet një pasuri pa të drejtë.” (Transmeton Ebu Davudi)

Marrëdhëniet bashkëshortore, sipas Islamit, janë të shenjta: të gjitha gjërat që ndodhin në shtëpi, ndërmjet burrit dhe gruas, duhet të mbështillen mirë dhe mos t’i shohë askush, po sado që të jetë i afërt. Njerëzit e thjeshtë e mendjelehtë sorrollaten për atë që ndodh në mes tyre dhe familjes së tyre, ndërkaq kjo është paturpësi të cilën e ka ndaluar Allahu i Madhërishëm.

Transmetohet prej Esma bint Jezidit, se ajo ka qenë te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), e tek ai ishin ulur edhe burra edhe gra, dhe tha: “Ndoshta ndonjë burrë tregon çka ka bërë me bashkëshorten e tij, e ndoshta edhe ndonjë grua tregon se çka ka bërë me burrin e vet!” Njerëzit u mblodhën, heshtën të rrëqethur, kurse Esma tha: “Po, për Allahun, o Pejgamber i Allahut, të dy palët e bëjnë këtë!!” Tha: “Mos veproni kështu, sepse shembulli i kësaj është si shembulli i një shejtani i cili takon një shejtan dhe e mbulon duke e shikuar njerëzit.” (Transmeton Ahmedi)

Po ashtu, Pejgamberi i Allahut thotë: “Prej tradhtive më të mëdha të amanetit (besës,) tek Allahu Ditën e Gjykimit, është një burrë i cili ka kontakt me bashkëshorten e vet e pastaj përhapet ky sekret.” (Transmeton Ahmedi)

Po ashtu, edhe gjërat të cilat neve na lihen në besim dhe pastaj ua kthejmë pronarëve të tyre, kur ata i kërkojnë, janë prej amaneteve për të cilat do të pyetemi.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), me rastin e shpërnguljes së tij në vend të vet, e la Aliun (radijAllahu ‘anhu), djalin e axhës së tij, që t’ua kthejë idhujtarëve gjërat të cilat ia kishin lënë në mbrojtje. Edhe pse ata idhujtarë ishin disa anëtarë të popullit i cili e persekutonte dhe e detyroi ta lërë vendlindjen e vet për hir të besimit. Mejmun Ibën Mehrani thotë: “Tre gjëra duhet të respektohen edhe me të mirin edhe me të keqin: besa, premtimi dhe respekti farefisnor.”

Konsiderimi i gjësë së lënë në besim si plaçkë e ftohtë lufte është një formë e vjedhjes flagrante.

Transmetohet prej Abdull-llah Ibën Mes’udit (radijAllahu ‘anhu), i cili thotë: “Vdekja në rrugë të Allahut i fshin të gjitha mëkatet, përveç amanetit.” Tha: “Do të sillet njeriu në Ditën e Gjykimit, edhe nëse ka vdekur në rrugë të Allahut, dhe do t’i thuhet: “Kryeje amanetin tënd!” Ai do të thotë: “Si ta bëj këtë, kur kaloi dunjaja!” Do t’i thuhet: “Dërgojeni këtë në Xhehenem, dhe amaneti do t’i shndërrohet në formën e tij në momentin kur i është dorëzuar, e ai do ta shohë dhe do ta njohë, do të vrapojë pas tij, derisa ta arrijë, do ta vë mbi supet e veta, dhe kur do të mendojë se do të dalë prej atje, ai do t’i ikë prej supeve, e ai do të vrapojë pas tij përgjithmonë.” Pastaj tha: “Namazi është amanet, abdesti është amanet, peshoja është amanet, matja është amanet, si dhe shumë gjëra të tjera të cilat i numëroi. Më të rënda prej tyre ishin gjërat e lëna në besim, për mbrojtje.” (Transmeton Ahmedi)

Transmentuesi i hadithit thotë: “Shkova te Bera Ibën Azib, dhe i thashë: “A nuk e ke dëgjuar atë që e tha Ibën Mes’udi?” Tha: “Kështu!” (Bera’ja) Tha: “E ka thënë të vërtetën, a nuk e ke dëgjuar Fjalën e Allahut: “Allahu ju urdhëron që t’u jepni amanetin të zotëve të tyre dhe kur të gjykoni, ju urdhëron të gjykoni me të drejtë mes njerëzve. Sa e mirë është kjo që ju këshillon. Allahu dëgjon dhe sheh si veproni.” (En-Nisa: 58)

Amaneti, i cili thërret në mbikëqyrjen e obligimeve dhe të mbron nga të ligat, nuk mund ta ketë këtë pozitë pa u ngulitur në shpirtin e njeriut dhe pa u thelluar në brendësitë e tij e të dominojë mbi të gjitha ndjenjat e tij, të larta dhe të ulëta! Ky është kuptimi i hadithit të Hudhejfe Ibën Jemanit, të përcjellur prej Pejgamberit të Allahut: “Amaneti ka zbritur në thelbin e zemrave të burrave, pastaj zbriti Kur’ani, për atë mësuan prej Kur’anit dhe mësuan prej Sunetit.” (Transmeton Muslimi)

Të njohurit e fesë nuk justifikon mosaplikimin e dispozitave të saj, e amaneti është ndërgjegje e gjallë pranë kuptimit objektiv të Kur’anit dhe Sunetit. Nëse vdes ndërgjegja, atëherë hiqet amaneti, dhe njeriut atëherë nuk i bën dobi leximi i ajeteve e as studimi i Sunetit. Pretedentët e Islamit ua besojnë njerëzve, madje edhe vetes mund t’ia atribuojnë, se janë të besueshëm, por shumë larg është të përqendrohet besa në një zemër e cila e injoron të vërtetën.

Për këtë edhe vazhdoi Hudhejfe me përshkrimin e vet, për shkak të tërheqjes së amanetit nga zemrat në të cilat u luhat bindja, dhe transmeton prej Pejgamberit: “Pastaj na tregoi për ngritjen e amanetit dhe tha: “Njeriu do të bie të flejë, e nga zemra e tij do të ngrihet amaneti, por do të mbetet vetëm gjurma e tij, sikur pikat; pastaj përsëri do të flejë njeriu dhe do të ngritet amaneti prej zemrës së tij, e gjurma e tij do të mbetet sikur gjurma e kallos.” Pastaj tha: “Njerëzit do të japin besë në mes vete, e asnjëri prej tyre nuk do ta çojë në vend këtë, derisa do të thuhet: “Te filan familje ka një njeri besnik.” Bile derisa do t’i thuhet njeriut: “Sa i qëndrueshëm që është! Sa mendjemprehtë që është! Sa i mençur që është! Ndërkaq në zemrën e tij nuk ka as sa një kokërr gruri besim.” Hadithi e përshkruan ngritjen e amanetit nga zemrat tradhtare në mënyrë trishtuese; këto janë si memoare të mirësisë në shpirtrat e ligë, kalojnë pranë tyre, por nuk u takojnë atyre, bile mund të lënë në kalimin e tyre gjurmë të flaktë, edhe pse ato nuk ngjallin ndërgjegje të vdekura dhe njeriu i tillë ka filluar t’i peshojë njerëzit në bazë të egoizmit dhe emocioneve, duke qenë indiferent ndaj mosbesimit ose besimit!

Besnikëria është virtyt grandioz të cilin nuk mund ta mbajnë njerëzit e plogësht. Allahu i Madhërishëm e ka ilustruar madhështinë e saj me shembull dhe tregoi se ajo e rëndon tërë mbështetjen e ekzistencës, që do të thotë se njeriu nuk duhet ta përbuzë atë apo të mos e kryejë si duhet. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ne u ofruam amanetin (obligimet) qiejve, tokës dhe maleve, e ata nuk deshën ta marrin përsipër atë dhe u frikësuan prej tij, ndërsa njeriu atë e mori mbi vete, vërtetë ai i bëri padrejtë vetes, dhe ishte i padijshëm.” (El-Ahzab: 72)

Padrejtësia dhe injoranca janë dy mangësi, të cilat iu paraqitën natyrës së parë, e njeriu u sprovua me luftimin e tyre; sepse nuk mund të ketë besim të sinqertë pa e pastruar atë prej padrejtësisë: “Ata që besuan dhe besimin e tyre nuk e ngatërruan me besim të kotë, atyre u takon të jenë të sigurt…” (El-En’am: 82) Njeriu, po ashtu, nuk mund të ketë devotshmëri të sinqertë pa e pastruar prej injorancës: “…Po Allahut ia kanë frikën nga robërit e Tij, vetëm dijetarët…” (Fatir: 28)

Për këtë, pasi ta lexosh ajetin që ia ngarkoi njeriut amanetin, do ta shohësh se ata të cilët i mundi padrejtësia dhe injoranca kanë tradhtuar, kanë bërë hipokrizi dhe kanë bërë idhujtari; për këtë edhe e merituan dënimin, ndërkaq shpëtimi u takon vetëm besimtarëve dhe besnikëve: “(Njeriu e mori përsipër) Ashtu që Allahu të ndëshkojë hipokritët, idhujtarët dhe idhujtaret, e t’u falë besimtarëve dhe besimtareve. Allahu është Ai që fal shumë dhe është Mëshirues.” (El-ahzab: 73)

ZBATIMI I PREMTIMIT.

Muslimani, kur e lidh një kontratë, duhet ta respektojë atë; kur e jep premtimin, duhet ta zbatojë atë. Prej besimit është, të qëndrojë njeriu në fjalën të cilën e ka thënë dhe të mbarojë në të, ashtu siç mbaron uji në bregun e vet; kështu në mes njerëzve do të njihet se fjala e tij është besë e fortë, dhe nuk duhet patur frikë nga shkelja e saj, e as aspirata në gjuajtjen e saj.

Premtimi patjetër duhet të plotësohet, e, po ashtu, edhe betimi patjetër duhet të zbatohet. Plotësimi dhe zbatimi e meritojnë këtë vetëm atëherë kur kanë të bëjnë me realitetin dhe mirësinë, sepse, në të kundërtën, nuk duhet dhënë premtim për çështje që janë mëkat dhe nuk duhet dhënë betim për punë të pahijshme.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush betohet për diçka, por pastaj sheh se gjërat e tjera janë më të mira se ajo, le ta kompensojë betimin e vet dhe le ta bëjë atë që është më mirë.” (Transmeton Muslimi)

Nuk lejohet që njeriu të jetë këmbëngulës në zbatimin e një betimi, kur moszbatimi i tij është më i preferuar. Në një hadith përmendet: “Më e rëndë tek Allahu i Madhërishëm është që të hyjë dikush prej jush me betimin e vet në familje, sesa ta japë kompensimin të cilin ia obligoi Allahu i Madhërishëm.” (Transmeton Buhariu)

Andaj, nuk bën të jepet premtim për diç tjetër por vetëm se për punë të mbara; e kur e jep njeriu fjalën, dhe premton seriozisht për një punë të mbarë, atëherë le t’i përkushtohet plotësisht realizimit të asaj që ka premtuar derisa t’i lëvizë edhe një qerpik, dhe le ta dijë se logjika e burrërisë dhe udhëzimi i bindjes nuk i lënë atij terren për dilemë dhe zmbrapsje.

Enes Ibën Maliku transmeton duke thënë: “Xhaxhai im, Enes Ibën En-Nedri, nuk mori pjesë në luftën e Bedrit dhe tha: “O Pejgamber i Allahut, nuk mora pjesë në luftën e parë që u ballafaqove me idhujtarët! Nëse ma mundëson Allahu të marrë pjesë me Pejgamberin në luftimin e idhujtarëve, gjithsesi do ta shohësh se çka do të bëj!!!”

Në luftën e Uhudit, muslimanët u zmbrapsën, e ai tha: “O Zot, unë kërkoj falje prej Teje për atë që bënë këta (për qëllim ka shokët e vet), dhe jam larg asaj që bënë ata (për qëllim ka idhujtarët)”, - pastaj marshoi. E takoi Sead Ibën Muadhin, dhe tha: “O Sead Ibën Muadh, e dua Xhenetin, për Allahun e Nedrit! Unë e nuhat erën e tij afër Uhudit!!!”

Seadi tha: “O Pejgamber i Allahut, nuk munda ta bëja atë që bëri ai, pastaj marshoi..”

Enesi thotë: “Në trupin e tij gjetëm mbi tetëdhjetë plagë të shkaktuara nga shpatat, shtizat dhe shigjetat; atë e kishin masakruar idhujtarët. Atë arriti ta identifikojë vetëm motra e vet, përmes një njolle që kishte, apo përmes majave të gishtave.”

Po ashtu, Enesi thotë: “Mendonim se ajeti vijues i është dedikuar atij, dhe të ngjashmëve me të: “Prej besimtarëve kishte burra që vërtetuan besën e dhënë Allahut, e disa prej tyre e realizuan premtimin duke dhënë jetën, dhe ka prej tyre që janë duke pritur (ta zbatojnë) dhe ashtu nuk bënë kurrfarë ndryshimi.” (El-Ahzab: 23) (Transmeton Buhariu)

Zbatimi i fjalës së dhënë ka nevojë për dy sende të cilat, kur plotësohen te njeriu, ai e ka më lehtë ta realizojë atë me të cilën është ngarkuar. Allahu i Madhërishëm mori prej Ademit, babait të njerëzimit, premtim të fortë se nuk do t’i afrohet pemës së ndaluar, por Ademi pas pak harroi dhe u dobësua, dhe e shkeli premtimin e dhënë: “Na i patëm urdhëruar edhe Ademit (të mos i afrohej pemës), po ai harroi, pra tek ai nuk gjetëm vendosmëri.” (Ta Ha: 115)

Memoria e dobët dhe vendosmëria e dobët, janë dy pengesa serioze të kryerjes së obligimit. Njeriu, për shkak të risisë së ndodhive para vetes dhe preokupimeve të shumta që e ndjekin atë, i nënshtrohet ndikimit të kohës, e cila çuditshëm reflektohet tek ai; kështu, i fshin shenjat e qarta, dhe ajo që ka qenë transparente në të humb gati sa nuk shihet.

Për këtë, njeriu ka nevojë për përkujtues të përhershëm, i cili do të dominojë mbi valët e harresës dhe do ta mbajë para vetes atë që ka mundësi t’i ikë. Shumë ajete kur’anore janë përmendur për ta mbrojtur këtë memorizim:

“Përvetësoni atë që ju është zbritur nga Zoti juaj, e mos zini miq (përkrahës) pos Tij. Pak është ajo që po merrni përvojë.” (El-A’raf: 3)

“Kjo është rruga e Zotit tënd, është e drejtë, Ne shpjeguam argumentet për njerëz që përkujtojnë.” (El-En’am: 126)

“…Po petku i devotshmërisë, ai është më i miri. Këto janë nga argumentet e Allahut, ashtu që ata të përkujtojnë.” (El-A’raf: 26)

“…Kështu i nxjerrim (i ngjallim) të vdekurit, ashtu që të përkujtoni (fuqinë e Zotit).” (El-A’raf: 57)

Përkujtimi aktiv dhe i vazhdueshëm është domosdoshmëri e patjetërsueshme e zbatimit, sepse si mundet ai që e ka harruar premtimin ta zbatojë atë? Për këtë, ajeti i premtimit përfundoi me elementin e përkujtimit: “…dhe zotimin e dhënë Allahut plotësojeni. Këto janë me çka Ai ju porosit kështu që të përkujtoni.” (El-En’am: 152)

Pasi njeriut t’i kujtohet zotimi që e ka dhënë, këtij përkujtimi duhet t’ia bashkangjesë edhe vendosmërinë e fortë për zbatimin e tij, vendosmëri e cila do t’i nënshtrojë pasionet e përdhosura, dhe do t’i thyejë pengesat që i dalin para, vendosmëri e cila do të marshojë në rrugën e zbatimit, sado që t’u ekspozohet vështirësive dhe sado sakrifica t’i kushtojnë.

Mundësitë e njerëzve ndryshojnë shumë mes vete në këtë plan. Çmimi i zbatimit mund të jetë i kobshëm, mund të kushtojë pasuri, jetë ose shoqëri. Edhe pse duhet ditur se këto janë çmimet e lavdisë së dëshiruar në këtë botë dhe në tjetrën.

Po mos të ishte vështirësia, të gjithë njerëzit do të dominonin

Bujaria varfëron, e guximi është vdekjeprurës.

Kur’ani i ka përgënjeshtruar disa mendime sipas të cilave njeriu mund të kërkojë ngritje me rehati dhe të presë të mira të shumta me pak mund: “Po ju menduat se do të hyni në Xhenet pa u provuar edhe ju me shembullin e atyre që ishin para jush, të cilët i patën goditur skamjet e vuajtjet, dhe qenë tronditur, saqë i Dërguari thoshte, e me të edhe ata që kishin besuar: Kur do të jetë ndihma e Allahut?! Ja (u erdhi ndihma) vërtetë ndihma e Allahut është afër!” (El-Bekare: 214)

Kur ta bashkojë njeriu në vetvete vetëdijen e lartë dhe zemrën e madhe, atëherë do të jetë i aftë për ta zbatuar premtimin.

Zotimet, me të cilat obligohet muslimani, janë shkallëshkallë. Më i larti dhe më i shenjti prej tyre është zotimi më i madh, i cili është në mes njeriut dhe Zotit të botëve.

Allahu e krijoi njeriun me fuqinë e Tij dhe e mbikëqyri me begatinë e Tij, andaj kërkoi prej njeriut që ta njohë këtë të vërtetë dhe të jetë mirënjohës për të, ashtu që mos ta rrëmbejnë atë të ligat: “O bijtë e Ademit (kriminelë), po a nuk u dërgova porosinë që të mos e dëgjoni djallin, se me të vërtetë ai është armiku juaj i hapët!? (Ju porosita) Të më adhuroni Mua, se kjo është rruga e sigurt!” (Ja Sin: 60-61)

Nëse ekzistojnë njerëz të cilët nuk i kanë dëgjuar të Dërguarit e Zotit dhe nuk kanë patur rast ta njohin misionin me të cilin ata u dërguan, ata në natyrën e vet kanë prijës, që i udhëheq ata te Zoti i tyre, dhe i njofton ata me Krijuesin e tyre, sado që të jetë i kapluar ambienti me lloj-lloj dukurish negative e marrëzi të ndryshme.

Kjo është domethënia e zotimit, të cilin e mori Allahu prej të gjithë njerëzve. “Përkujto kur Zoti Yt nxori nga shipna e bijve të Ademit pasardhësit e tyre dhe i bëri dëshmues të vetes së tyre (duke u thënë): A nuk jam Zoti juaj? Ata thanë: Po, dëshmuam! Të mos thoni në Ditën e Kijametit: Ne nga ky (dëshmim) ishim të panjohur. Ose të mos thoni: Prindërit tanë më parë ishin idhujtarë, e ne ishim pasardhës të tyre. A do të na shkatërrosh ne për atë që bënë ata asgjësues të së vërtetës? Po kështu u sqarojmë argumentet, që ata të kthehen nga e gabuarja në të vërtetën.” (El-A’raf: 172-174)

Këtu nuk ka dialog, siç mund të kuptohet nga konteksti i shprehjeve, por është ilustrim i udhëzimit të natyrës së shëndoshë kah Allahu dhe njohjes së Tij, e po ashtu, shfrytëzimi i argumenteve të shpërndara në galaktikë për ta besuar njëshmërinë e Tij dhe për ta madhëruar Atë si dhe lirimi nga botëkuptimet prapanike, të cilat e largojnë nga Zoti apo e shtyjnë të bëjë idhujtari ndaj Tij. Kjo mënyrë e shprehjes është e njohur në gjuhën arabe. Në këtë kontekst është edhe proverbi: “Muri i tha pykës: ‘Pse më shpon?’ Tha: ‘Pyete atë i cili më godet mua!’ Sepse ai që është pas meje, nuk më la të lirë të mendoj vetë!”

Zbatimi i premtimit, për njeriun, është thelbi i dinjitetit të tij në këtë botë dhe lumturia e tij në botën tjetër. Bindja e keqe për Zotin është që të jesh i denjë ndaj Tij, e pastaj të presësh ndonjë të keqe nga Ai: “…kujtoni (jini mirënjohës për) të mirat e Mia, të cilat ua dhurova juve dhe zbatoni premtimin që më keni dhënë Mua. Unë zbatoj atë që u premtova dhe të më keni frikë vetëm Mua.” (El-Bekare: 40)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), duke i thirrur njerëzit në Islam, delegacioneve që vinin tek ai u merrte besë për ato norma fetare, të cilat i zgjidhte nga normat e shumta fetare që i përfshin kjo fe, për të cilat mendonte se ata kanë aftësi shpirtërore dhe intelektuale.

Transmetohet prej Auf Ibën Malikut, i cili thotë: “Ishim te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nëntë, tetë, ose shtatë vetë dhe ai tha: “A nuk i jepni besë Pejgamberit të Allahut?” Ne i shtrimë duart dhe thamë: “Ta japim besën, o Pejgamber i Allahut!” Tha: “Të më zotoheni se do ta adhuroni Allahun dhe nuk do t’i bëni Atij shok, se do t’i falni pesë namazet, se do të dëgjoni dhe respektoni.” Dhe tha: “Dhe mos lypni kurrgjë prej njerëzve.”

Auf Ibën Maliku thotë: “I pashë disa prej atyre personave, tek u binte barra, e nuk e lusnin asnjërin t’ua vendosë atë në krah.” (Transmeton Muslimi)

Shih si e kanë zbatuar premtimin dhe si e kanë realizuar me precizitet. E kjo nuk është tjetër, vetëm se këshillë drejtuar çdo pale, për atë që konsiderohet se i është më se e nevojshme. Udhëheqësi këshillohet të mos bëjë padrejtësi, tregtari mos të mashtrojë, funksionari të mos korruptohet… etj. Sepse, përndryshe, çdo musliman është i obliguar t’i zbatojë të gjitha normat fetare. Në botën islame janë paraqitur disa grupe, të cilat japin zotime të veçanta të cilave nuk u duhet vënë veshin. Ata janë si pretenduesit e mjekësisë, të cilët japin medikamente të falsifikuara të cilat edhe më tepër ua shtojnë sëmundjet të sëmurëve.

Mësimet islame janë një tërësi e pandarë. Zbatimi i tyre është detyrë obligative në çdo kohë dhe vend.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e mori zotimin e ensarëve (medinasve), se do t’i përgatisin veten dhe pasurinë e tyre për mbrojtjen e thirrjes dhe përkrahjen e misionit të tij, ashtu që të mund t’ua kumtojë atë arabëve dhe tjerëve.

Zotimi që dhanë ensarët (medinasit) konsiderohet prej zotimeve më të shkëlqyeshme në historinë e besimeve dhe dëshmitar më i madh për përkushtimin e tyre ndaj Allahut dhe shndërrimin e tyre në kandil të së vërtetës.

E gjithë kjo u realizua në një natë magjepëse të ceremonialit të haxhit, e pas saj njerëzit filluan t’i shqyrtojnë çështjet e tyre të ndryshme; mirëpo barra e këtij zotimi ra mbi protagonistët e tij, e ata e pranuan me zemërgjerësi dhe me vullnet të mirë.

Nisur nga kjo, ata i ofruan gjaqet e tyre pa ngurim në luftën e Bedrit dhe në luftërat e tjera pasuese në mes Islamit dhe idhujtarisë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në krizat e thella bazohej në këtë zotim për mbrojtjen e fesë dhe lartësimin e Fjalës së Allahut. Me rastin e zmbrapsjes së muslimanëve në sulmin e parë të betejës së Hunejnit, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i la grupet e mëdha të cilat hynë më vonë në Islam, por i thirri me zë të lartë ata të cilët i dhanë zotim në Akabe atë natë haxhi që ta shpëtojnë situatën. Transmetohet prej Enesit, i cili thotë: Në betejën e Hunejnit arritën fisi Hevazin dhe Gatafan, si dhe disa tjerë me fëmijët dhe bagëtinë e tyre. Atëbotë, me Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ishin dhjetë mijë njerëz, e me vete i kishte edhe pengjët idhujtarë mekas, të liruar. Mirëpo, të gjithë u kthyen dhe e lanë atë vetëm. Atëherë, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thirri dy herë, pa futur ndërmjet tyre kurrgjë. U kthye në të djathtë dhe tha: “O ju ensarë.” Ata iu përgjigjën: “Urdhëro, o Pejgamber i Allahut, ne jemi me ty, përgëzo.” Pastaj u kthye në anën e majtë dhe tha: “O ju ensarë.” Ata i thanë: “Urdhëro, o Pejgamber i Allahut, përgëzo, ne jemi me ty…” Gjatë kësaj kohe ishte i hipur në një mushkë të bardhë, pastaj zbriti dhe tha: “Unë jam rob i Allahut dhe Pejgamber i Tij.”

Idhujtarët pësuan disfatë, e muslimanët triumfuan dhe fituan plaçkë të madhe lufte. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) këtë e ndau në mes muhaxhirëve (mekasve muslimanë të shpërngulur) dhe pengjeve mekas të liruar, ndërkaq ensarëve nuk u dha asgjë prej kësaj plaçke të fituar. Ata thanë: “Në ashpërsinë e luftës, ne u thirrëm, kurse tash, si mund t’u jepet plaçka të tjerëve?” Kjo fjalë i arritën Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), dhe ai menjëherë i tuboi, e u tha: “O ju ensarë, ç’është ajo që po dëgjoj prej jush?” Ata të gjithë heshtën. Atëherë tha: “O ju ensarë, a nuk jeni të kënaqur të shkojnë njerëzit tjerë me të mirat materiale të kësaj bote, ndërkaq të shkoni ju me Muhammedin, ta merrni me vete në shtëpitë tuaja?” Ata thanë: “Gjithsesi, o Pejgamber i Allahut, pajtohemi.” Atëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Sikur të gjithë njerëzit tjerë të shkonin në një rrugë të gjerë, ndërkaq ensarët të shkonin në një grykë mali, unë do të shkoja në grykën e ensarëve.” (Transmeton Buhariu)

Është e vërtetë e pakontestueshme se misionet e mëdha kanë shumë nevojë për njerëz të kalibrit të ensarëve, të cilët e mbrojnë fjalën e vet me shpirtrat e tyre dhe me tërë atë që e posedojnë; ata nuk i preokupon një interes i vogël, dhe ata asnjëherë nuk ndjekin hije të cilat humben (përfitime afatshkurtra sh. p.)

Metoda e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) lidhur me ta, me rastin e ndarjes së plaçkës, ishte vlerësimi i besimit dhe i sinqeritetit të tyre. Edhe beduinët u përfituan me pasurinë, të cilën e kishin lakmi, që mos t’i hidhnin obligimet e fesë të cilën e përqafuan, ndërkaq me ensarët veproi në bazë të bindjes së thellë që e njihte prej tyre. Për raste të këtilla, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Unë u jap disa njerëzve nga pasuria, nga frika se mos e meritoj nga Allahu dënimin me zjarr.” (Transmeton Buhariu(

Prej zbatimit të lavdëruar të premtimit është që ta përkujtojë njeriu të kaluarën e tij, me qëllim që ta shfrytëzojë atë për të tashmen dhe ardhmërinë e vet. Nëse ka qenë i varfër, e Allahu pastaj i ka dhënë pasuri, apo ka qenë i sëmurë, e Allahu e ka shëruar, nuk është e hijshme për atë që ta ndajë të djeshmen prej të sotmes me një mur të madh, e pastaj të mendojë se asnjëherë nuk ka qenë me skamje, e as me sëmundje. Kështu, do të ndërtojë mbi iluzionet e veta, me aktualitetin e vet, një filozofi, që në tërësi do të jetë ashpërsi dhe injorim. Ky është një lloj mashtrimi, që e shpie njeriun në hipokrizi, e ndoshta me këtë edhe largohet prej mëshirës së Allahut dhe pas kësaj më nuk është i disponuar për të.

Kanë thënë se një medinas, i cili quhej Tha’lebe, një ditë erdhi në një tubim të ensarëve dhe kërkoi t’i bëhen dëshmitarë për atë që thotë: “Nëse Allahu më jep të mira, do t’ia jap çdo njeriu atë që e meriton; po ashtu, do të jap lëmoshë dhe do t’i ndihmoj farefisit.” Kur vdiq një djalë i axhës së tij, ky trashëgoi nga ai pasuri, por nuk plotësoi kurrgjë nga ajo që premtoi; andaj edhe zbriti ajeti: “E prej tyre (hipokritëve) pati sish që i patën dhënë besën Allahut që: Nëse na jep (Allahu) nga mirësia e Tij, ne do të ndajmë lëmoshë dhe do të bëhemi prej punëmirëve. Kur ju dha (Allahu) nga të mirat e Veta, ata bënë koprraci me atë (që u dha), e thyen besën dhe u zmbrapsën nga respekti ndaj Allahut. Dhe për shkak se e thyen besën që i patën dhënë Allahut, dhe për shkak të asaj se gënjenin, Allahu u ngjeshi hipokrizinë në zemrat e tyre deri në ditën që e takojnë Atë. A nuk e dinë ata se Allahu e di fshehtësinë e tyre (në zemra), bisedën e tyre, dhe se Ai (Allahu) i di të gjitha të fshehtat.” (Et-Teube: 75-78)

Prej rrëfimeve të cilat e konfirmojnë fatkeqësinë e tradhtisë dhe mosrespektimit të begatisë është ai që e transmeton Ebu Hurejra prej Pejgamberit të Allahut, se ka thënë: “Allahu i Madhërishëm deshi t’i sprovojë tre persona prej Beni Israilëve: njëri ishte i sëmurë prej leprozës, njërit i kishin rënë flokët, ndërkaq i treti ishte i verbër; andaj atyre u dërgoi një melek. Meleku shkoi tek ai që ishte i sëmurë prej leprozës dhe i tha: “Çka dëshiron ti më shumë?” Ai tha: “Ngjyrë të bukur, lëkurë të bukur dhe të shërohem prej asaj që më bën të neveritshëm te njerëzit.” Meleku e preku, e prej tij shkoi fëlliqësia dhe iu dha atij ngjyrë e lëkurë e bukur! Meleku i tha: “Cilën pasuri e do më tepër?” Tha: “Devetë.” E meleku i dha një deve me barrë në muajin e dhjetë dhe i tha: “Allahu të dhëntë begati në të.”

Pastaj meleku shkoi te personi pa flokë dhe i tha: “Çka dëshiron më tepër?” Tha: “Flokë të mira dhe të më mënjanohet kjo që më bëri të neveritshëm te njerëzit.” Meleku e preku, e ai u shërua, dhe atij iu dhanë flokë të mira. Tha: “Cilën pasuri do më së tepërmi?” Tha: “Lopët.” Dhe iu dha atij një lopë me barrë dhe i tha: “Allahu të dhëntë begati në të.”

Pastaj shkoi tek i verbëri dhe i tha: “Çka dëshiron më tepër?” Tha: “Të ma kthejë Allahu shikimin.” Meleku e preku, dhe Allahu ia ktheu shikimin. Tha: “Cilën pasuri e do më tepër?” Tha: “Dhentë.” E iu dha një dele me barrë.

Të gjitha këto kafshë pastaj u shtuan. Kështu, i pari bëri një kope me deve, i dyti një kope me lopë, e i treti një kope me dele.

Pastaj meleku i shkoi të sëmurit prej leprozës, në pamjen dhe formën e tij, dhe i tha: “Unë jam njeri i ngratë, mbeta i vetëm në udhëtim, sot nuk kam tjetër mbështetje, përveç në Allahun e pastaj në ty. Të betohem në emër të Atij i Cili ta dha ngjyrën e bukur dhe lëkurën e bukur, ma jep një deve ta vazhdoj udhëtimin tim.” Ai tha: “Kam shumë obligime.” Pastaj ky ia ktheu: “Sikur unë të njoh ty. A nuk vuaje prej leprozës e ishe i neveritshëm te njerëzit dhe ishe i varfër, e të begatoi Allahu?” Tha: “Assesi, po këtë pasuri e kam trashëguar nga stërgjyshërit e mi, brez pas brezi!!” Meleku tha: “Nëse gënjen, Allahu të ktheftë në gjendjen tënde të parë.”

Po ashtu, i shkoi edhe personit pa flokë, në formën e tij, dhe ia tha të njëjtat gjëra, e edhe ky ia ktheu sikur i pari. Atëherë meleku i tha: “Nëse gënjen, Allahu të ktheftë në gjendjen e parë.”

Pastaj shkoi edhe te njeriu i verbër, në formën dhe pamjen e tij, edhe atij ia tha gjërat e njëjta. Ky iu përgjigj: “Po, kam qenë i verbër, e Allahu ma ktheu shikimin, prandaj, merr çka të duash, e lë çka të duash. Për Allahun, sot nuk të rëndoj për kurrgjë që e mer me urdhrin e Allahut!!” Meleku i tha: “Mbaje pasurinë tënde, sepse ju u sprovuat. Zoti është i kënaqur me ty, e i hidhëruar me shokët e tu!” (Transmeton Buhariu)

Islami porosit që të respektohen kontratat në të cilat regjistrohen obligimet financiare dhe të ngjashme; po ashtu, Islami urdhëron në mënyrë imperative të zbatohen kushtet të cilat i përmban kontrata përkatëse. Në hadith përmendet: “Muslimanët duhet t’u përmbahen kushteve.” (Transmeton Buhariu)

Nuk ka dyshim se thelbi i formimit të besimit në fushën e tregtisë dhe në transaksionet e ndryshme ekonomike është kushtëzimi i zbatimit të çdo marrëveshjeje, duke pasur parasysh atë që kushtet e shkruara duhet të jenë kompatibile me normat e sheriatit islam, sepse, përndryshe, ato janë të pavlefshme dhe muslimani nuk obligohet t’u përmbahet atyre.

Islami pak më tepër kujdes i kushtoi kontratës së martesës, andaj edhe Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kushtet më meritore për t’iu përmbajtur, janë ato që ua bënë të lejuara bashkëshortet tuaja.”

Duke u nisur nga kjo, nuk i lejohet një personi, i cili është martuar me një grua, të bëjë hile në ndonjë pjesë të pasurisë që është e drejtë e saj apo ta nënçmojë lidhjen e cila i bashkoi ata të dy. Në hadith qëndron: “Ai njeri, i cili martohet me një grua, sado që të jetë dhurata e kurorës, pak ose shumë, dhe nuk dëshiron t’ia japë asaj hakun që i takon, e ka tradhtuar, dhe nëse vdes pa ia dhënë asaj atë që i takon, në Ditën e Gjykimit do ta takojë Allahun si njeri i cili ka bërë prostitucion! Po ashtu, ai person, i cili merr borxh prej dikujt dhe nuk dëshiron t’ia kthejë pronarit borxhin e marrë, duke e mashtruar derisa t’ia marrë të hollat, e vdes pa ia kthyer atij borxhin, do ta takojë Allahun si vjedhës!” (Transmeton Taberaniu)

Nuk është çudi, sepse ka shumë ajete kur’anore të cilat nxisin në zbatimin e premtimeve dhe frikësojnë nga mashtrimi: “…Premtimin zbatojeni, pse për premtim ka përgjegjësi.” (El-Isra: 34); “Meqë keni premtuar, pra zbatojeni premtimin e dhënë ndaj Allahut, e mos i prishni betimet pasi i keni vërtetuar ato, duke qenë se Allahun e bëtë garant tuajin. Vërtet, Allahu e di se çka punoni.” (En-Nahl: 91)

Allahu i Madhërishëm qartë ka sqaruar se mashtrimi e humb besimin, shkakton trazira, i prish raportet e mira, e të fortit i bën të dobët dhe të plogësht, për këtë edhe thotë: “Mos u bëni (në çështjet e betimit) si ajo (grua) që e prish tjerrin e saj pasi ta ketë dredhur fort, e t’i bëni betimet tuaja dredhi (mashtrim) mes jush, për shkak se një popull është më i madh se tjetri. Allahu vetëm ju sprovon me këtë, e në Ditën e Gjykimit Ai gjithsesi do t’ju sqarojë atë gjë rreth të cilës kundërshtoheshit.” (En-Nahl: 92)

Njeriu mund ta prishë një kontratë që ka lidhur me dikë duke menduar se prej një kontrate tjetër do të ketë profit më të madh; po ashtu, edhe një popull mund ta prishë një marrëveshje që ka me një popull tjetër duke synuar me këtë një interes më të madh për vete; ndërkaq, feja urren që të nëpërkëmben vlerat në tregun e interesave të përkohshme, e po ashtu urren të mbyllet ndërgjegjja e njerëzve në këto qëllime të errëta dhe, njëkohësisht, ia obligon ndershmërinë individit dhe bashkësisë, me qëllim që të mbrohen kontratat në skamje dhe bollëk, fitore dhe disfatë.

Për këtë, pas imperativit për respektimin e premtimeve, Allahu i Madhërishëm thotë: “Mos i përdorni betimet tuaja për dredhi mes jush, e të rrëshqitni pas forcimit, e të shijoni të keqen (e dredhisë) për shkak se penguat (të tjerët) nga rruga e Allahut, e ju do të keni dënim të madh. Mos e shitni besën e dhënë Allahut për një vlerë të paktë, pse atë që do ta keni tek Allahu është shumë më e dobishme për ju nëse jeni që e dini.” (En-Nahl: 94-95)

Zbatimi i premtimeve është obligim, edhe kur është në pyetje besimtari edhe jobesimtari, sepse vlerat nuk copëzohen, ashtu që njeriu të jetë i ulët me disa njerëz, kurse fisnik me disa tjerë. Pra, punët sillen krejt rreth mbajtjes së premtimit; nëse përmbajtja e tij është për të mirë, atëherë miratimi i tij është akt i kryer për çdo individ dhe në çdo kohë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), për paktin e të vyeshmëve (që u realizua në xhahilijet - para Islamit), deklaroi: “Sikur të më thirrte dikush në emër të tij në Islam, do t’i përgjigjesha.”

Transmetohet prej Amr Ibën Hamikas, i cili thotë: “E kam dëgjuar Pejgamberin e Allahut duke thënë: “Cilido njeri që i jep garanci dikujt, se nuk do ta vrasë, e pastaj kthehet dhe e vret, unë jam larg vrasësit, edhe po të jetë i vrari mosbesimtar.” (Transmeton Ibën Hibbani)

Kjo deklaratë shpalos natyrën e Islamit në trajtimin e atyre të cilët nuk i përkasin atij. Ndërkaq, nga ana tjetër, çifutët e mohojnë domosdoshmërinë e zbatimit të premtimit ndaj joçifutëve dhe ua ndërpresin atyre sjelljen njerëzore, duke supozuar se vetëm ata janë “bijtë e Zotit dhe të dashurit e Tij”, dhe se Allahu mëshirën dhe sigurinë e Vet ua fali vetëm izraelitëve. Kurse, Islami, me këmbëngulje të madhe i mbron ata të cilëve u ka dhënë mbrojtje dhe të cilët i ka futur nën ombrellën e vet, andaj edhe u flet muslimanëve për mosbesimtarët me fjalë të cilat kanë qëllimin e vet.

“O ju që besuat! Mos i shkelni simbolet e Allahut, e as muajin e shenjtë (mos lejoni luftën), as kurbanin (mos e pengoni), e as atë me qafore (të caktuar për kurban), as (mos pengoni) ata që duke kërkuar begati nga Zoti i tyre dhe kënaqësinë e Tij, kanë mësyrë (për vizitë) shtëpinë e shenjtë (Qaben). E kur të hiqni ihramin, atëherë gjahtoni. Urrejtja ndaj një populli, që iu pat penguar nga xhamia e shenjtë, të mos ju shtyjë të silleni në mënyrë të padrejtë kundër tyre. Ndihmohuni mes vete me të mira dhe në të mbara, e mosni në mëkate e në armiqësi. Kini dro dënimit të Allahut, se me të vërtetë Allahu është ndëshkues i fortë.” (El-Maide: 2)

Shih pra, si e ilustroi ajeti kur’anor pikëpamjen e idhujtarëve; ai eci me iluzionet e tyre, edhe pse ishin idhujtarë, dhe i konsideroi kërkues të begatisë nga Zoti dhe kënaqësisë së Tij dhe po ashtu, kërkoi prej muslimanëve që, sado që të forcohen, të ndihmohen mes vete me të mira dhe në të mbara e jo në mëkate e në armiqësi.

Në disa vende të tjera  kemi folur për marrëveshjet ndërmjet muslimanëve dhe të tjerëve, e po ashtu edhe për rregullat të cilat i zbriti Allahu përkitazi me këtë; andaj, kush dëshiron, le t’i konsultojë.

Prej çështjeve të cilave Islami u kushtoi kujdes të duhur dhe ia lartësoi vlerën e zbatimit janë borxhet, sepse pastrimi i tyre është prej obligimeve më të forta tek Allahu. Në këtë aspekt feja kategorikisht i ka mposhtur cytjet e shpresës, të cilat e zvarrisin borxhliun dhe e mashtrojnë me zvarritje në pagimin e borxhit apo shtimin e afatit të kthimit.

Masa e parë të cilën e mori Islami në këtë drejtim është ajo se e ndaloi marrjen e borxhit, me përjashtim të nevojës së patjetërsueshme. Ndërkaq, prej situatave kritike është që njeriu të marrë borxh për çështje të panevojshme; bile është transmetuar se kjo është prej mëkateve të cilat meritojnë masë ndëshkuese: “Borxhi do t’ia shqiptojë dënimin huamarrësit, kur do të vdesë në Ditën e Gjykimit, me përjashtim të atij i cili merr borxh për tre raste: Personi i cili dobësohet në rrugë të Allahut dhe merr borxh me qëllim që të forcohet për t’i bërë ballë armikut të Allahut dhe armikut të tij; personi tek i cili vdes një musliman, e ky nuk ka mundësi ta mbështjellë me qefin dhe ta varrosë ndryshe, por vetëm se me borxh; dhe një person i cili nuk është sigurtë të mbetet si beqar, andaj martohet me qëllim që mos t’i shkelë normat fetare. Allahu do t’ua heqë barrën e tyre Ditën e Gjykimit.” (Transmeton Ibën Maxhe)

Në një transmetim tjetër qëndron: Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Allahu do ta thërrasë borxhliun në Ditën e Gjykimit dhe kur do të qëndrojë ai para Tij, do t’i thuhet: ‘O bir i Ademit, për çka e more këtë borxh? Për çka ua ha njerëzve hakun e tyre?’ Ai do të thotë: ‘O Zot, Ti e di se unë e mora borxhin, por nuk hëngra, nuk piva, nuk vesha, dhe nuk mora nëpër këmbë kurrgjë prej tij, por mua më goditi, ose djegia, ose vjedhja, ose konfiskimi!’ Allahu do të thotë: ‘Ishte korrekt në fjalë robi Im, Unë jam më meritori që ta laj borxhin ty.’ Allahu do të urdhërojë t’i sillet një gjë dhe do ta ven në njërën anë të peshojës, kur ajo do ta bëjë që veprat e mira t’i rëndojnë veprat e këqija. Me këtë do të hyjë në Xhenet, falë mëshirës së Allahut.” (Transmeton Ahmedi)

Prej kësaj shihet qartë se Allahu e pranon arsyetimin e atij i cili detyrohet të marrë borxh për kriza të rënda dhe nuk mund ta kthejë për shkak të katastrofave të papritura që e godasin.

Ndërkaq ai të cilin e përshkojnë lloj-lloj pasionesh, dhe është i pafuqishëm që me mjete personale t’i kënaqë ato, andaj nxiton të marrë borxh prej tjerëve, pa shikuar në pasojat e tij dhe pa u interesuar për mënyrën e larjes së borxhit të marrë, ky, siç e karakterizojnë transmetimet, është vjedhës i tërbuar. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush u merr njerëzve pasuri, me qëllim që t’ua kthejë, këtë në vend të tij e kryen Allahu, ndërkaq, kush ua merr këtë, me qëllim të shkatërimit të saj, atë do ta shkatërrojë Allahu.” (Transmeton Buhariu)

Islami orvatet që borxheve t’u jepen garanca të ndryshme, të trajtohen ato si pasuri të gjalla, ashtu që larja e tyre të shihet si grusht i rëndë dhe të mos tentojë asnjëri që t’i ikë kryerjes së obligimit të marrë, bile edhe me pretekst të kryerjes së ritualeve të tjera me shpërblim të madh.

Transmetohet prej Ebu Katades (radijAllahu ‘anhu), se një njeri ka thënë: “O Pejgamber i Allahut, nëse vritem në rrugë të Allahut, a do të më falen gabimet e bëra?” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Po, gjithsesi, nëse vritesh duke qenë durimtar dhe duke shpresuar në shpërblimin e Zotit, duke marshuar përpara e jo duke u zmbrapsur pas!” Pastaj tha: “Si the?” E ai e përsëriti, dhe vazhdoi: “Veç borxhit, sepse këtë ma tregoi Xhibrili.” (Transmeton Muslimi)

Në një transmetim tjetër qëndron: “Shehidit i falet çdo mëkat, përveç borxhit.” (Transmeton Muslimi)

Posa e kuptuan njerëzit e mençur rrezikun e borxhit për përgjegjësinë e muslimanit në botën tjetër dhe peshën e tij, këshillonin që njeriu të pastrohet prej tij para se t’i ekspozohet ndonjë rreziku që mund ta rrëmbejë jetën e tij.

Transmetohet prej Ebu Derdasë, se ai qëndronte në rrugën në të cilën kalonin njerëzit për të shkuar në xhihad dhe bërtiste me zë të lartë që ta dëgjojnë: “O ju njerëz, cili prej jush ka ndonjë borxh dhe mendon se nëse goditet në fytyrë kjo nuk do t’ia lërë obligimin e pagesës së tij, le të kthehet e le të mos më pasojë, sepse ai nuk kthehet i pastër.” (Transmeton Rezini)

Disa prej muslimanëve janë treguar shumë të pakujdesshëm ndaj borxheve, i kanë huazuar për t’i kënaqur epshet e liga në barqe dhe organe gjenitale; po ashtu, borxhet i kanë marrë prej çifutëve dhe krishterëve me kamatë, të cilën në mënyrë decide e ka ndaluar Allahu, prej gjurmëve të së cilës qenë katastrofat tragjike që ua sollën vendeve dhe pasurive të tyre.

Larja e borxheve ende po ngec dhe, po të mos ishte fuqia e ligjit, do të nëpërkëmbeshin shumë obligime.

Allahu i do robërit e Tij të cilët i zbatojnë premtimet, ndërsa popujt tiranë i shkatërroi vetëm pasi tha për ta: “Ne te shumica e tyre nuk gjetëm zbatimin e premtimit, e gjetëm shumicën e tyre jashtë bindjes (respektit).” (El-A’raf: 102)

SINQERITETI.

Motivet të cilat e tërheqin njeriun në punë, të cilat e shtyjnë që ta kryejë atë në mënyrë të përkryer dhe e stimulojnë t’i përballojë mundimit në të apo të investojë shumë për të, janë të shumta dhe të ndryshme. Disa prej atyre motiveve janë të afërta, gati mund të shihen edhe me punën, ndërkaq disa të tjera janë të mbyllura, të cilat fshihen në thellësitë e shpirtit. Ndoshta njeriu mund të mos e vërejë faktorin nga i cili është ndikuar, edhe pse ai, në fakt, është sekreti i shtytjes për veprimin e asaj që e ka bërë apo që nuk e ka bërë.

Instinktet e njohura njerëzore janë kriteret e sjelljes së përgjithshme. Lehtë është ta identifikosh, në lëvizjet e njeriut para teje, dashurinë e tij ndaj vetes, kërkimin e shpëtimit, lakminë e tij ndaj pasurisë, animin e tij kah mburrja, apo oreksin e tij për dominim.

Në të shumtën e rasteve ndjenjat e pëlqimit, urrejtjes, imitimit apo menjemadhësisë janë burim i bisedave që zhvillohen në mes njerëzve dhe veprimeve që ndodhin në mes tyre.

Islami me vëmendje të madhe i ndjek qëllimet të cilat i përcjellin veprat e njerëzve, si dhe ndjenjat e reagimet të cilat i shoqërojnë ato.

Vlera e punës në Islam, para së gjithash, kthehet në natyrën e motiveve të cilat e nxitën atë.

Njeriu mund të japë dhuratë të mrekullueshme sepse ai dëshiron me artin e bamirësisë t’i përfitojë zemrat, ndërsa disa herë mund të japë sepse dëshiron t’ua kthejë me mirësi atyre që i paraprinë dhe i bënë të mira.

Të dy metodat janë nder për të cilin stimulon ndjenja e njeriut, pozitive apo negative, në veten e vet, siç e shprehin këtë psikologët. Mirëpo, Islami e merr parasysh sadakanë (lëmoshën) vetëm nëse ajo është e pastër nga njollat e pasioneve, dhe nëse është e sinqertë, vetëm për hir të Allahut, siç e përshkruan këtë Kur’ani fisnik: “Ne po ju ushqejmë vetëm për hir të Allahut dhe prej jush nuk kërkojmë ndonjë shpërblim e as falënderim.” (El-Insan: 9)

“Ai që jep pasurinë e vet e pastrohet. E jo për ta shpërblyer ndokë që i ka bërë mirë më parë. Por vetëm për të fituar kënaqësinë e Zotit të vet, më të lartit. Për Zotin, ai do të gëzojë atë kënaqësi!” (El-Lejl: 18-21)

Me qëllim të konsolidimit të orientimeve të zemrës dhe sigurimit të zhveshjes së saj nga pasionet e ulëta, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Veprat shpërblehen sipas qëllimeve, dhe çdokujt i takon ajo që e ka për qëllim. Prandaj, kush shpërngulet për hir të Allahut dhe të Dërguarit të Tij, shpërngulja e tij mbetet tek Allahu dhe i Dërguari i Tij. Ndërsa shpërngulja për disa të mira të kësaj bote, ose që të martohet me ndonjë femër mbetet për atë çka ka pasur për qëllim.” (Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi)

Mijëra udhëtarë e kalojnë rrugën prej Mekkes në Medine për aspirata të ndryshme, mirëpo qëllimi i ngadhnjimit të fesë dhe jetësimi i saj është ajo që e dallon muhaxhirin (atë që shpërngulet me motive fetare sh.p.) nga udhëtari i thjeshtë, edhe pse forma e veprimit është e njëjtë për të dytë.

Për atë, kush e lë Mekken dhe shkon në Medine duke ikur e ruajtur besimin e vet nga sprovimet dhe me qëllim të ngritjes së kalasë së shtetit të ri në truallin e vet të ri, personi i këtillë është muhaxhir; ndërkaq ai që udhëton për çështje të tjera ai nuk ka asgjë të përbashkët me hixhretin (shpërnguljen).

Qëllimi i shëndoshë dhe zemra e sinqertë për Zotin e botëve e lartësonë pozitën e një pune të thjeshtë të kësaj bote dhe e shndërron në adhurim të pranuar.

Në të kundërtën, i shkatërron edhe qëllimet e errta dhe adhurimet ekskluzive dhe i shndërron në mëkate të shëmtuara, ashtu që njeriu nuk fiton prej tyre asgjë përveç lodhjes në kryerjen e tyre veç dështimit dhe humbjes.

Njeriu ndodh që të ndërtojë një pallat me mure të larta e të gjera; po ashtu, mund të mbjellë një kopsht me degë të kthyera dhe fryte të lëshuara. Ai ndërmjet pallatit të tij të lartë dhe kopshtit të rregulluar bukur konsiderohet prej mbretërve të botës; mirëpo, nëse ai, përmes pallatit dhe mbjelljes, ka patur për qëllim të ndihmojë njerëzit, ai prej tyre do të ketë sevap të pandalshëm.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush e ndërton një ndërtesë, pa i bërë tjetrit padrejtësi dhe armiqësi, apo, kush mbjell diçka, pa i bërë tjetrit padrejtësi dhe armiqësi, atij do t’i vazhdojë shpërblimi derisa atë do ta shfrytëzojë ndonjë prej krijesave të Allahut të Lartësuar.” (Transmeton Ahmedi)

“Çdo musliman, që mbjell ndonjë pemë apo bimë, dhe prej saj ha ndonjë shpezë apo njeri, ajo do të jetë për atë sadaka.” (Transmeton Muslimi(

Bile edhe kënaqësitë të cilat i ka lakmi njeriu, nëse janë me qëllim të mirë dhe cak fisnik, marrin karakter adhurimi fetar. Kështu, kur njeriu ka marrëdhënie intime me bashkëshorten e vet, e me këtë ka për qëllim që ta mbrojë nderin dhe mos t’i shkelë normat fetare, ai në këtë ka shpërblim; “edhe në marrëdhëniet tuaja legjitime ka lëmoshë.”

Po ashtu, ajo me të cilën e ushqen veten, si dhe fëmijët e bashkëshorten e tij, ka shpërblim në bazë të qëllimit të mirë i cili e shoqëron.

Transmetohet nga Sa’d Ibën Ebi Vekasi, se Pejgamberi i Allahut i ka thënë atij: “Çdo gjë që e jep lëmoshë, duke e kërkuar me të kënaqësinë e Allahut, shpërblehesh për të, bile edhe për atë me të cilën e ushqen gruan.” (Transmeton Buhariu)

Pejgamberi i Allahut thotë: “Ajo me të cilën e ushqen veten është lëmoshë për ty, ajo me të cilën e ushqen fëmijën tënd është lëmoshë për ty, ajo me të cilën e ushqen gruan tënde është lëmoshë për ty, ajo me të cilën e ushqen robin tënd është lëmoshë për ty.” (Transmeton Buhariu)

Është realitet se, pasi njeriu i është nënshtruar Allahut dhe e ka pastruar qëllimin e tij, lëvizjet dhe qëndrimet e tij, gjumi dhe zgjuarja e tij konsiderohen hapa për të arritur te kënaqësia e Allahut. Dikush ndoshta mund të mos ketë mundësi ta kryejë një vepër të mirë të cilën e dëshiron, për shkak të mungesës së pasurisë apo dobësisë së shëndetit, mirëpo Allahu i di fshehtësitë e shpirtrave dhe, atë që e dëshiron reformën, e ngren në pozitat e reformatorëve, atë që lakmon xhihadin, e ngre në gradat e muxhahidëve (luftëtarëve), sepse karakteri i dëshirës së tyre tek Allahu i Madhërishëm rëndon më tepër sesa pamundësia e mjeteve.

Në betejën e Tebukut, te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) erdhën disa burra të cilët dëshironin t’i luftojnë mosbesimtarët bashkë me të dhe ta sakrifikojnë veten në rrugë të Allahut, mirëpo Pejgamberi i Allahut nuk mundi t’i pajisë me armë. Ata u kthyen, por u ishte tharrë pështyma nga brengosja pse nuk morën pjesë në betejë. Për këta ka zbritur ajeti kur’anor: “(nuk ka qortim) Dhe as për ata që kur erdhën te ti për t’i bartur me kafshë, u the: Nuk kam me çka t’ju bartë. Ata u kthyen, e prej pikëllimit pse nuk kishin me çka te përgatiteshin nga sytë e tyre rridhnin lotë.” (Et-Teube: 92)

A mendon se Allahu do ta çojë kotë këtë bindje të fortë dhe këtë dëshirë të madhe për sakrifikim? Assesi! Për këtë edhe Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e çmoi lartë besimin dhe sinqeritetin e atyre njerëzve. Për këtë i tha ushtrisë marshuese: “Në Medine lamë disa njerëz të cilët ishin me ne gjatë tërë udhëtimit, ata u ndaluan me shkak.” (Transmeton Buhariu) Qëllimi i sinqertë ua regjistroi atyre shpërblimin e muxhahidëve, sepse ata u ndalën përkundër dëshirës së tyre. Nëse qëllimi i shëndoshë ia atribuon bartësit të saj këtë pranim të gjerë, edhe qëllimi jo i sinqertë i bashkangjitet punës së mirë në formën e saj dhe bashkë me të shndërrohet në mëkat që meriton shkatërrim: “Pra shkatërrim është për ata që falen. Të cilët ndaj namazit të tyre janë të pakujdesshëm. Ata që vetëm shtiren (sa për sy e faqe). Dhe nuk japin as sendin më të vogël (as hua).” (El-Maun: 4-7)

Namazi me hipokrizi është krim dhe, pasi e ka humbur shpirtin e sinqeritetit, është shndërruar në formë të vdekur në të cilën nuk ka dobi. Po ashtu, edhe zekati nëse ai jepet me zemër bujare, për hir të Allahut, do të pranohet tek Ai, përndryshe është vepër e pavlerë “O ju që besuat, mos i prishni lëmoshat tuaja me të krenuar e me ofendim, siç bën ai që jep pasurinë e vet sa për sy e faqe të njerëzve, e nuk e beson Allahun as botën tjetër. Shembulli i tij është si një guri i madh e i lëmuar që mbi të ka pak dhë, e kur e godet atë një shi i madh e lë të zhveshur (lakuriq). Ata (formalistët) nuk arrijnë asgjë nga ajo që punuan. Allahu nuk e udhëzon popullin jobesimtarë.” (El-Bekare: 264)

Zemra e zbrazët nga sinqeriteti nuk mbin pranim, ashtu siç nuk nxjerr fryte guri i mbuluar me dhë. Lëvoret mashtruese nuk i sjellin asnjë dobi thelbit të prishur.

Sa i shkëlqyeshëm është sinqeriteti dhe sa i madh është bereketi i tij! Kur gjendet te një punë, sado që të jetë ajo e vogël, e zhvillon dhe e rrit, derisa të peshojë sa mali; ndërkaq, ka punë të mëdha në dukje, por që janë të zbrazëta nga sinqeriteti, e të cilat tek Allahu nuk peshojnë asgjë. Për këtë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Bëhu i sinqertë në fenë tënde, do të të mjaftojë edhe puna e vogël.” (Transmeton Hakimi)

Nga kjo shihet se ndryshimi i shpërblimeve, që janë paraparë për punët e mira, prej dhjetë fish deri në shtatëdhjetë fish e më tepër, është i lidhur me sekretin e sinqeritetit, i fshehur në brendinë e shpirtit, e të cilin nuk mund ta dijë askush tjetër, përveç Njohësit të së padukshmes (gajbit) dhe të dukshmes. Pra, në bazë të kthjelltësisë së ndërgjegjes dhe gjerësisë së dobisë shkruhen shumëfishimet.    

Nuk është ana e jashtme e njeriut dhe ana e jashtme e jetës së kësaj bote ajo të cilës Allahu i Madhërishëm ia dhuron Kënaqësinë e Vet, sepse Allahu i Madhërishëm përkujdeset për robërit e Vet të qetë dhe të sinqertë, dhe e pranon prej tyre atë me të cilën ata i afrohen Atij, ndërkaq, për sa u përket gjërave të tjera prej luksit të kësaj bote dhe lakmive të tepërta të njerëzve, kjo nuk ka vlerë dhe kësaj nuk i kushtohet vëmendje. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Me të vërtetë Allahu nuk shikon në trupat dhe format tuaja, por shikon në zemrat dhe veprat tuaja.” (Transmeton Muslimi)

Po ashtu, në hadith përmendet: “Ditën e Gjykimit do të sillet dunjaja, e prej saj do të veçohet ajo që ka qenë për hir të Allahut, ndërkaq ajo që nuk ka qenë për hir të Allahut, do të hidhet në zjarr të Xhehenemit.” (Transmeton Bejhekiu)

Kush e lidh jetën e vet me këto të vërteta, ai do të jetë i qetë në jetesën e vet, nuk do ta dëmtojë ajo që ka humbur e as që do ta dëshpërojë ajo që ka ofruar.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush ndahet nga kjo botë me sinqeritet ndaj Allahut të Vetëm e të Pashoq, e fal namazin dhe e jep zekatin, e lë këtë botë e Allahu me të është i kënaqur.” (Transmeton Ibën Maxhe)

Kjo është në pajtim me Fjalën e Allahut të Madhërishëm: “E duke qenë se ata nuk ishin të urdhëruar me tjetër, pos që ta adhuronin Allahun me një adhurim të sinqertë ndaj Tij, që të largohen prej çdo besimi të kotë, ta falin namazin, të japin zekatin, se ajo është feja e drejtë.” (El-Bejjine: 5)

Rrezet e sinqeritetit ndriçojnë në shpirt, kurse më tepër shkëlqejnë në vështirësitë e rënda; në rastet e tilla njeriu zhveshet nga epshet e veta, distancohet nga mëkatet e veta dhe qëndron në oborrin e Allahut i penduar, shpreson në mëshirën e Tij dhe frikohet prej dënimit të Tij.

Kur’ani Famëlartë e ka ilustruar trishtimin e njeriut në huti dhe strehimin e tij te Zoti duke i kërkuar Atij ndihmë, që ta nxjerrë nga kurthi në të cilën ka rënë: “Thuaj: “Kush ju shpëton prej errësirave (trishtuese) të tokës e të detit e (nga trishtimi) ju e lutni atë haptas e fshehtas (duke thënë), nëse Ai na shpëton prej kësaj, ne do të jemi (besimtarë) mirenjohës? Thuaj: “Allahu ju shpëton nga ajo dhe nga çdo brengosje. Megjithëkëtë ju Atij i përshkruani shok.” (El-En’am: 63-64)

Ky sinqeritet është i rastësishëm, ndërkaq ngjarjet të cilat e godasin dhe largohen nga njeriu nuk janë karakter konstante, kurse Allahu i Madhërishëm dëshiron që njerëzit ta njohin drejt Atë, ta respektojnë si duhet, çdo herë, edhe në gëzim edhe në vështirësi, ta bëjnë sinqeritetin konstant në sjelljen e tyre, ashtu që të mos përfundojë lidhja e tyre me të dhe mos të kenë për qëllim me punën e tyre dikë tjetër, përveç Allahut.

Por zjarri i sinqeritetit shuhet dalëngadalë, saherë që në shpirt zgjohen tendencat e egoizmit dhe dëshira për lavdërim, arritja e autoritetit dhe e famës, aspiratat për ngritje dhe krenari, sepse Allahu e do punën e kulluar nga njollat ndytëse: “Vini re! Adhurim i sinqertë është vetëm ai për Allahun!” (Ez-Zumer: 3)

Natyra e vlerës është sikur natyra e frytit të pjekur me qëllim të mbrojtjes së tij dhe pastërtisë e ëmbëlsisë së tij, ai duhet të jetë i pa prishur dhe pa sëmundje.

Islami e proklamoi urrejtjen e tij të ashpër ndaj formalizmit në veprat e mira, dhe e konsideroi përshkruarje shok Zotit, Mbikëqyrësit të botëve.

Nuk ka dyshim se formalizmi është prej sëmundjeve më të rrezikshme për veprat. Nëse i plotëson ciklet e veta dhe e përfundon ciklin e vet në shpirt, ashtu siç i plotësojnë viruset e kolerës periudhat dhe ciklet e veta, bëhet një prej formave të idhujtarisë, e cila e hedh bartësin e saj në zjarrin më të keq.

Pejgamberi i Allahut thotë: “Formalizmi i lehtë është idhujtari (shirk). Ai i cili i kundërshton miqtë e Allahut (njerëzit e devotshëm sh.p.), i ka shpallur luftë Allahut. Me të vërtetë, Allahu i do njerëzit e mirë, të devotshëm dhe të fshehtë të cilët, nëse mungojnë, nuk humben, e nëse prezantojnë, nuk njihen; zemrat e tyre janë kandila të udhëzimit.” (Transmeton Hakimi)

Transmetohet prej Ibën Abbasit, se një njeri tha: “O Pejgamber i Allahut, unë kryej një punë duke pasur për qëllim kënaqësinë e Allahut, e po ashtu dëshiroj të shihet edhe mundi im.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk ia ktheu atij, derisa zbriti ajeti: “…e kush është që shpreson takimin e Zotit të vet, le të bëjë vepër të mirë, e në adhurimin ndaj Zotit të tij të mos e përziejë askë.” (El-Kehf: 110)

Fushatat e Islamit ishin kaq të ashpra ndaj formalizmit dhe sëmundjeve të tjera, të cilat rezultojnë nga humbja e sinqeritetit, për shkak se ato janë plangprishësi e ndërlikuar dhe metodë e kamufluar në spastrimin e epsheve të ngulfatura.

E keqja e hapur lind krim, dhe kështu në shoqëri bëhet krim. Ajo, pra, është e urryer dhe e përbuzur, e ndoshta kryesi i saj, për shkak të ndjenjës së irritimit të saj, do të pendohet herët a vonë.

Ndërkaq, vepra e shëmtuar, e cila paraqitet në petkun e një rituali fetar obligativ, është e keqe e llahtarshme për kryesin e saj dhe për shoqërinë. Ngase kryesi i saj e kryen atë duke i plotësuar dëshirat e veta, e njëkohësisht mendon se me të e ka kënaqur Allahun. Si do ta vërejë ai se ka bërë një mëkat? Dhe si të pendohet nga ajo që pohon se është për të mirë?

Ndërkaq, të këqijat që e godasin shoqërinë e përgjithshme nga autoritativët hipokrit janë më të dhembshme se të këqijat të cilat e godasin atë nga krimet e rëndomta të huliganëve.

Sinqeriteti i dobët te shumë të talentuar e bëri popullin të vuajë dhe nga talenti i tyre edhe të zmbrapset.

Po ashtu, ndotja e vlerave fisnike me ndytësitë e epshit, është agresion ndaj pozitës së tyre dhe orvatje sistematike për rrënimin e prestigjit të tyre; ndërkaq, ky është një mëkat tjetër i cili lind nga humbja e sinqeritetit. Andaj, njeriu që me punët e veta ka për qëllim ekspozimin para njerëzve dhe e lë pas shpine kënaqësinë e Zotit, është njeri i cili nuk di se çka bën nga mendjelehtësia. Ai e braktis të Plotfuqishmin, të Pasurin, të Lartësuarin, e të Nderuarin dhe u drejtohet varfanjakëve të dobët, të cilët nuk kanë fuqi dhe mbështetje. Për këtë edhe Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur do t’i tubojë Allahu të gjithë njerëzit për Ditën e Kijametit, për ditën në të cilën nuk ka dyshim, një thirrës do të thërrasë: “Kush ka shoqëruar me Zotin edhe dikë tjetër në punën e tij, le ta kërkojë shpërblimin e vet tek ai, sepse Allahu nuk ka aspak nevojë që t’i shoqërohet dikush.” (Transmeton Tirmidhiu)

Luftëtarët, qofshin ushtarë apo komandantë, e kanë për detyrë që xhihadin e vet ta pastrojnë nga njollat, sepse ata jetën dhe vdekjen e tyre e kanë lidhur për një obligim të shenjtë; pranë tij minimizohen ofiqet, gradat dhe simbolet, dhe le t’i japin përparësi asaj që për ta ka përgatitur Allahu, e le t’i ndalin aspiratat e tyre në sakrificën e pritur dhe të çmuar.

Transmetohet nga Abdull-llah Ibën Amr Ibën El-Asi, i cili thotë: Thashë: “O Pejgamber i Allahut, më lajmëro për xhihadin dhe luftën”, ai tha: “O Abdull-llah Ibën Amr, nëse lufton me durim dhe duke llogaritur në shpërblimin e Zotit, t’i do të ringjallesh durimtar dhe duke llogaritur në shpërblimin e Zotit. E nëse lufton për sy e faqe, e për mburrje, Allahu do të të ringjallë formalist dhe kryelartë. O Abdull-llah Ibën Amr, në çfarë gjendje di të luftosh apo të vritesh, Allahu do të ringjallë në atë gjendje!” (Transmeton Ebu Davudi)

Po ashtu, edhe funksionari në punën e tij duhet ta konsiderojë atë që e shkruan, atë që e llogarit, atë të cilën e mendon, dhe atë në të cilën i lodhet dora e tij vepër me të cilën ka për synim interesin e popullatës dhe kënaqësinë e Allahut.

Shtaza mund të lodhet gjatë tërë ditës për ta arritur ushqimin e vet, ndërkaq njeriu mund të bjerë me vlerën e mundit të vet në pozitën e kafshës, e të jetë puna e tij vetëm për të marrë pagë. Mirëpo, njeriu i mençur e konsideron të shtrenjtë të menduarit dhe aktivitetin e vet dhe i përgatit ato për një gjë më të lartë.

Por, për fat të keq, ka shumë funksionarë të cilët nuk kuptojnë gjë tjetër përveç logjikës së pasurisë, gradës dhe ngritjes, andaj edhe e vlerësojnë fenë dhe këtë botë vetëm brenda këtyre kornizave dhe e lidhin kënaqësinë e hidhërimin, lodhjen dhe aktivitetin e tyre, me këto standarde të deformuara.

Pejgamberi i Allahut ka thënë: “Në fund të botës populli im do të ndahet në tre grupe: Një grup sinqerisht do ta adhurojnë Allahun, një grup do ta adhurojnë Allahun formalisht (për sy e faqe), ndërkaq grupi i tretë do ta adhurojnë Allahun me qëllim që t’i plaçkisin njerëzit. Kur Allahu do t’i tubojë në Ditën e Gjykimit, do t’i thotë atij që i ka plaçkitur njerëzit: ‘Të betohem në Fuqinë dhe Madhërinë Time, çka ke patur për qëllim me adhurimin ndaj Meje?’ Ai do të thotë: ‘Pasha Fuqinë dhe Madhërinë Tënde, me atë adhurim i plaçkita njerëzit.’ (Zoti) Thotë: “Nuk do të bëjë dobi ajo që e ke tubuar, hidheni atë në zjarr!’ Pastaj do t’i thotë atij i cili ka adhuruar formalisht (për sy e faqe): “Të betohem në Fuqinë dhe Madhërinë Time, çka ke patur për qëllim me adhurimin ndaj Meje?” Do të thotë: “Pasha Fuqinë dhe Madhërinë Tënde, e bëra që të më shohin njerëzit!” Do të thotë: “Tek Unë nuk ka arritur asgjë prej tij, hidheni në zjarr!” Pastaj do t’i thotë atij i cili ka qenë i sinqertë në adhurimin e vet: “Të betohem në Fuqinë dhe Madhërinë Time, çka ke patur për qëllim me adhurimin ndaj Meje?” Do të thotë: “Pasha Fuqinë dhe Madhërinë Tënde, Ti e di më mirë se çka kam patur për qëllim me adhurimin tim; me të pata për qëllim përmendjen dhe kënaqësinë Tënde.” (Zoti) Do të thotë: “Ishte korrekt robi Im, dërgojeni në Xhenet këtë.” (Transmeton Taberaniu)

Sinqeriteti i thellë më së shumti u duhet fushave të shkencës dhe kulturës, sepse dituria është gjëja më e lartë me të cilën i dalloi Allahu të ndershmit prej krijesave të Veta, andaj edhe është nënçmim i turpshëm për të që t’u nënshtrohet faktorëve destruktiv, si dhe të përzihen me të epshet dhe trazirat. Botën nuk e kanë goditur plagët vdekjeprurëse të tjetërkujt, përveçse nga dijetarët të cilët i kanë humbur virtytet e vyeshme dhe objektivitetin e lavdëruar…

Islami ua ka bërë obligim, sikur mësuesit ashtu edhe nxënësit, që t’u qasen sinqerisht shkencës dhe para së gjithash t’i kenë parasysh shembujt magjepsës dhe interesin e përgjithshëm. Arsimimi i njerëzve dhe kërkimi i diturisë vetëm për hir të pasurisë, duke synuar interesin personal, siç është kjo shprehi e mijëra njerëzve në kohën tonë, në fakt është nëpërkëmbje e vlerës së diturisë dhe humbje e misionit madhështor. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush mëson diçka me të cilën synohet kënaqësia e Allahut, e ai këtë e bën vetëm që të arrijë ndonjë interes të kësaj bote, në Ditën e Gjykimit nuk do ta nuhasë erën e Xhenetit.” (Transmeton Ebu Davudi)

Islami, po ashtu, e urren që një njeri të kërkojë dituri dhe, kur të arrijë në shkencë ndonjë gradë, t’u tregohet me të njerëzve mendjemadh dhe ta përdorë atë si mjet për aventurë dhe ekspozim.

Në hadith qëndron: “Mos mësoni dituri që t’u konkuroni dijetarëve, e as t’u shiteni mendjelehtëve, si dhe as t’i zgjidhni tubimet. E kush e bën këtë, dijeni se e pret zjarri, zjarri!” (Transmeton Ibën Maxhe)

Shkenca, me të gjitha degët e saj të kësaj bote dhe botës tjetër, nuk ka lulëzuar e as që ka arritur në këtë shkallë ndryshe por vetëm se me qasje të sinqertë dhe me lartësim nga qëllimet e ulëta.

Mirëpo, kjo assesi nuk do të thotë që të ngarkohen dijetarët dhe kërkuesit e diturisë që të jetojnë jetë të vështirë dhe t’u ekspozohen krizave të mëdha, sepse qëllimi i sinqertë nuk kushtëzon vuajtjen e të sinqertit dhe dëmtimin e tij.

Mangësitë e lindura nga humbja e sinqeritetit janë të shumta dhe nëse shumohen, e zhdukin besimin, e nëse janë të pakta, atëherë lënë në të boshllëqe nga të cilat depërton djalli.

Allahu i Madhërishëm hidhërohet me ata që kanë qëllime personale, me ata që ekspozohen dhe me robërit e pasurisë dhe autoritetit, sepse muslimani duhet t’i sakrifikojë interesat, raportet dhe epshet për hir të Allahut, e jo t’ia kthejë shpinën Zotit për shkak të tyre.

Magjistarët e faraonit ishin dëshmi e bindjes së vërtetë dhe e sinqeritetit të lartë kur i refuzuan ofertat, e përbuzën kanosjen e ashpër, dhe e hodhën poshtë dëshirën e pasurisë dhe autoritetit kur i thanë mbretit tiran: “…e ti bëje atë që mendon ta bësh, dhe mund të zbatosh vetëm atë që i takon jetës së kësaj bote! Ne i besuam Zotit tonë që Ai të na i fal gabimet tona dhe magjinë, me të cilën ti na detyrove. Allahu është më i miri (në të shpërblyerit) dhe më i përjetshmi (në të dënuar)!” (Ta Ha: 72-73)

Nuk mund të krahasohen ata të cilët e bëjnë kurban këtë botë për hir të Zotit dhe ata të cilët e përdorin fenë si mjet për t’u afruar te ndonjë njeri i madh apo të arrijnë ndonjë interes të vogël.

KULTURA E TË BISEDUARIT.

Begatia e të shprehurit është prej dhuntive më të mëdha që ia fali Allahu njeriut, dhe e dalloi me këtë nga krijesat e tjera: “Rrahmani - Mëshiruesi (Zoti ynë). Ai ia mësoi Kur’anin. E krijoi njeriun. Ia mësoi atij të folurit (të shprehurit, të shqiptuarit).” (Er-Rrahman: 1-4)

Në bazë të vlerës së dhuntisë madhërohet edhe obligimi ndaj saj, kërkohet falënderimi i saj dhe mohohet injorimi i saj.

Islami shumë bukur ka sqaruar se si duhet ta shfrytëzojnë njerëzit këtë dhunti të çmuar dhe si t’i bëjnë fjalët e tyre, të cilat i flasin gjatë ditës, rrugë që shpie në mirësinë e dëshiruar; sepse, pjesës dërrmuese të njerëzve u ndalen bisedat dhe nuk u pushon gjuha. E nëse e llogarit atë që e kanë thënë, do ta shohësh se pjesa më e madhe janë fjalë boshe, apo llomotitje të dëmshme, ndërkaq Allahu i Madhërishëm nuk i ka krijuar gjuhët e njerëzve për këtë, dhe as që vlerësohet me këtë dhuntia e shfrytëzuar: “Në shumë biseda të tyre të fshehta nuk ka kurrfarë dobie, përveç (bisedës) kush këshillon për lëmoshë, për ndonjë të mirë ose pajtim mes njerëzve. E kush i bën këto duke pasur për qëllim vetëm kënaqësinë e Allahut, Ne do t’i japim më vonë (në botën tjetër) shpërblim të madh.” (En-Nisa: 114)

Islami i ka kushtuar kujdes të madh çështjes së fjalës dhe mënyrës së artikulimit të tyre, sepse fjalët që dalin nga një person tregojnë esencën e mendjes së tij dhe natyrën e karakterit të tij. Po ashtu, edhe për atë se, metodat e të biseduarit në një bashkësi flasin për shkallën e ngritjes së saj të përgjithshme dhe nivelin e depërtimit të vlerave në mjedisin e asaj bashkësie.

Njeriu, para se të flasë, duhet ta pyesë veten: “A ka shkak që të flas?” Nëse gjen shkak për këtë, le të flasë, përndryshe, heshtja është më e preferuar dhe largimi i tij nga fjalët, ku nuk ka nevojë, është vepër e mirë,që ka shpërblim të madh. Abdull-llah Ibën Mes’udi thotë: “Pasha Atë, përveç të Cilit nuk ka zot tjetër, nuk ka mbi sipërfaqe të tokës gjë më të nevojshme për burgim të gjatë se sa gjuha!” (Transmeton Taberaniu)

Abdull-llah Ibën Abbasi (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Pesë sende janë më të vlefshme sesa një turrmë kafshësh të shtrenjta: Mos fol për atë që nuk të intereson, sepse kjo është e tepërt dhe nuk je i sigurtë nga mosbërja e mëkatit!

Po ashtu, mos fol për atë që të intereson pa ia gjetur fjalës vendin, sepse është turp të flasësh për një çështje që të intereson nëse nuk ia gjen asaj vendin e vet!

Mos u fjalos as me një njeri të urtë e as me një mendjelehtë, sepse i urti nuk do të të çmojë, ndërkaq mendjelehti do të të ofendojë!

Në mosprani të vëllait tënd, përmende atë për atë gjë për të cilën ti dëshiron që ai të të përmendë ty, dhe mbuloja atij ato, të cilat ti dëshiron që ai të t’i mbulojë ty..!

Bëje punën e atij, që shihet se shpërblehet për mirësi e dënohet për mëkat.” (Transmeton Ibën Ebi Dunja)

Muslimani këtë mund ta arrijë vetëm nëse e zotëron gjuhën e vet dhe dominon mbi frenat e saj me fuqi. Kështu, do ta ndalë atë atje ku duhet të heshtet dhe do ta korrigjojë atje ku duhet folur. Ndërkaq, ata të cilëve u prijnë gjuhët e tyre, ato i çojnë në vendshkatërrimin e tyre.

Njëmend, llomotitja e tepërt ka një zhurmë e cila e largon pjekurinë. Pjesa më e madhe e atyre që u prinë tubimeve, prej të cilëve dalin fjalët pa u ndalur, e bindin dëgjuesin se fjalët e tyre nuk i mbështesin në vetëdije të zgjuar apo ide të thellë, madje dëgjuesi edhe mund të mendojë se nuk ka kurrfarë lidhje në mes mendjes dhe këtij vargu fjalësh.

Njeriu që dëshiron t’i tubojë idetë e veta dhe t’i kontrollojë punët e veta anon kah heshtja, bile, kur ai dëshiron ta njoftojë veten dhe t’i koordinojë idetë, largohet nga ambienti i zhurmshëm në një vend të heshtur apo anë të qetë. Për atë, edhe nuk është e rastit që Islami e preferon heshtjen dhe e konsideron atë metodë efikase të edukimit të suksesshëm.

Prej këshillave të Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) drejtuar Ebu Dherrit është edhe kjo: “Duhet që më tepër të heshtësh, sepse kjo e largon shejtanin dhe të ndihmon në fe.” (Transmeton Ahmedi)

Po, gjuha e pa masë është litar i lëshuar në dorën e shejtanit, i cili e kthen njeriun kah të dojë. Andaj, nëse njeriu nuk mund ta kontrollojë veten, goja e tij do të jetë derë për depërtimin e hedhurinave, të cilat do ta ndotin zemrën e tij dhe do të hedhin mbi të perden e letargjisë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk do të jetë si duhet besimi i njeriut, derisa nuk është si duhet zemra e tij; e nuk do të jetë si duhet zemra e tij, derisa nuk është si duhet gjuha e tij.” (Transmeton Ahmedi)

Periudha e parë e këtij rregullimi është që t’i largojë njeriu duart e veta nga ajo që nuk është punë e tij, si dhe mos ta involvojë veten në atë për të cilën nuk pyetet: “Prej shenjave të besimtarit të mirë është që të mos merret me atë që nuk i hyn në punë.” (Transmeton Tirmidhiu)

Largimi nga gjërat e kota është prej konditave të shpëtimit dhe fakteve të përkryeshmërisë. Këtë (largimin nga gjërat e kota) Kur’ani e ka përmendur në mes dy detyrave obligative islame; namazit dhe zekatit: “Është e sigurt se kanë shpëtuar besimtarët: Ata të cilët janë të përulur dhe të kujdesshëm gjatë faljes së namazit. Dhe ata të cilët i shmangen të kotës (fjalë a punë). Dhe ata të cilët rregullisht e japin zekatin.” (El-Mu’minun: 1-4)

Nëse e tërë bota do t’i llogariste gjërat e kota, të cilat e preokupojnë kohën e tyre të lirë, qofshin fjalë apo punë, do të befasohej nëse aty i gjen pjesën më të madhe të rrëfimeve të publikuara, revistave të njohura, fjalimeve e radiotelevizioneve, gënjeshtrave sistematike në të cilat janë ngjitur sytë dhe kah të cilat anojnë veshët, ndërkaq ato nuk i sjellin asnjë dobi njeriut. Islami e urren gjënë e kotë, sepse ai i urren çështjet boshe dhe të pakuptimta. Pastaj, po ashtu, këto ta humbin jetën në gjëra të kota, për të cilat nuk është krijuar njeriu, e jo në seriozitet dhe prodhim. Në bazë të pastrimit të njeriut nga gjërat e kota, do të jetë grada e tij tek Allahu.

Transmetohet prej Enes Ibën Malikut, i cili thotë: “Vdiq një njeri, ndërkaq një njeri tjetër, përderisa Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dëgjonte, tha: “Përgëzo me Xhenet.” Atëherë Pejgamberi i Allahut i tha: “Apo nuk e di? Ndoshta ai ka folur për gjërat që nuk i hyjnë në punë, apo ka qenë koprrac për gjërat që s’i kanë munguar!” (Transmeton Tirmidhiu)

Ai i cili flet kot, për shkak të lidhjes së dobët në mes të menduarit dhe shprehjes, i lëshon fjalët pa frena. Ndoshta mund ta thotë ndonjë fjalë, që do ta vërë në sprovë të rëndë dhe do t’ia shkatërrojë ardhmërinë. Është thënë: “Kush flet shumë, edhe gabon shumë.”

Poeti thotë:

I riu vdes nga vuajtja në gjuhë

E nuk vdes njeriu nga vuajtja në këmbë

Në hadith përmendet: “Njeriu e thotë një fjalë, me qëllim që t’i bëjë të qeshin njerëzit, e me të rrëmbehet më larg se në mes qiellit dhe tokës! Njeriu rrëshqet me gjuhën e vet më keq sesa me këmbët e veta!” (Transmeton Bejhekiu)

Kur të flasë njeriu, le të flasë për të mirë dhe le t’ia bëjë shprehi gjuhës së vet fjalët e bukura, sepse të shprehurit e mirë, për atë që bren në shpirt, është kulturë e lartë të cilën Allahu ua bëri obligim të gjithë pjesëtarëve të feve. Kur’ani Famëlartë tregon qartë se fjala e bukur është prej esencës së besës së marrë nga Beni Israilët në kohën e Musait. “(përkujtoni) Kur ne morëm zotimin e bijve të israilit; mos adhuroni tjetërkë, përveç Allahun, të silleni mirë ndaj prindërve, ndaj të afërmve, ndaj jetimëve, ndaj të varfërve dhe njerëzve u thuani fjalë të mira; faleni namazin dhe jepni zekatin…” (El-Bekare: 83)

Fjalët e mira dhe të matura u përshtaten të gjithëve, edhe miqve edhe armiqve, dhe japin fryte të këndshme.

Për sa u përket miqve, fjalët e mira e ruajnë dashurinë e tyre dhe e zgjasin miqësinë e tyre, si dhe e pengojnë shejtanin që t’i shkatërrojë lidhjet e tyre dhe t’ua prishë moralin: “E ti robve të Mi thuaju: Le ta thonë atë që është më e mira, pse djalli ndërsen mes tyre, e është e ditur se djalli është armik i hapët i njeriut.” (El-Isra: 53)

Djalli u rri njerëzve në pusi; ai dëshiron të fusë në mes tyre armiqësi dhe urrejtje, dhe prej një problemi të vogël të bëjë konflikt të përgjakshëm; nuk do ta ndalte rrugën përpara tij asgjë, sikurse fjala e mirë.

Ndërkaq, fjalët e mira me armiqtë e shuajnë armiqësinë e tyre, e thyejnë mllefin e tyre, apo më së paku, fjalët e mira e ndalin zhvillimin e së keqes dhe rritjen e pasojave të saj: “Nuk është e barabartë e mira dhe e keqja. Andaj, (të keqen) ktheje në mënyrën më të mirë, se atëherë ai, me të cilin kishit njëfarë armiqësie, do të bëhet mik i afërt.” (Fussilet: 34)

Lidhur me të bërit shprehi njerëzve fjalët e buta, sado që të ndryshojë situata e tyre, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Ju nuk mund t’i përfshini të gjithë njerëzit me pasurinë tuaj, andaj, le të jetë ajo që do t’i përfshijë prej jush buzëqeshja dhe sjellja e mirë.” (Transmeton Bezzari) Madje Islami më tepër e preferon sjelljen e mirë ndaj njeriut, edhe nëse nuk i jep asgjë, sesa t’i japësh diçka, por në të njëjtën kohë ta ofendosh. “Një fjalë e mirë dhe një lehtësim (që i bëhet lypësit) është më e dobishme se një lëmoshë që përcillet me të keqe. Allahu nuk ka nevojë për askë, është i butë.” (El-Bekare: 263)

Fjala e mirë është veti e cila shkon bashkërisht me mirësinë dhe vlerat e larta, të cilat e propozojnë njeriun e pajisur me to, për kënaqësinë e Allahut dhe ia caktojnë atij begatinë e përhershme.

Transmetohet prej Enesit, i cili thotë: “Një njeri i tha Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Ma mëso një punë, e cila do të më fusë në Xhenet!” (Pejgamberi) Tha: “Ushqe njerëzit, përhap selamin, falu natën kur njerëzit flejnë, do të hysh në Xhenet i shpëtuar.” (Transmeton Bezzari)

Allahu i Madhërishëm urdhëron që dialogu ynë me pjesëtarët e feve të tjera të jetë në këta kufij të qetësisë fisnike, ku nuk do të ketë dhunë e injorim, me përjashtim, nëse ndonjë njeri i keq na sulmon, atëherë ai duhet të pengohet dhe të ndalet armiqësia e tij: “Ithtarët e librit mos i polemizoni ndryshe (kur i thirrni në fenë tuaj) vetëm ashtu si është më së miri, përveç atyre që janë mizorë…” (El-Ankebut: 46)

Njerëzit e mëdhenj kanë kujdes në çdo situatë; ata ruhen që mos të lëshojnë ndonjë fjalë të keqe dhe të mos jenë mendjelehtë apo arrogantë.

Maliku transmeton, se i është përcjellë atij prej Jahja Ibën Seidit, se Isai (‘alejhis–selam) kaloi pranë një derri në rrugë dhe i tha: “Shko i qetë!” I thanë Isait: “I thua kështu derrit?” Ai tha: “Unë frikohem mos e mësoj gjuhën time të flas fjalë të ndyra!”

Disa njerëz jetojnë pa fije turpi dhe janë arrogantë; nga shprehitë e tyre nuk i ndalojnë bindjet; virtytet e tyre nuk i bëjnë të njerëzishëm dhe nuk brengosen fare se i dëmtojnë të tjerët. Kur gjejnë fushë të përshtatshme për ta ngopur natyrën e tyre arrogante e injorante, ata veprojnë si të tërbuar nuk dëgjojnë asnjë thirrje dhe nuk mund t’i ndalin të ligat e tyre.

Njeriu fisnik nuk duhet të ngatërrohet në fjalë me tipat e tillë, sepse nxitja e arrogancës së tyre është e keqe e madhe, ndërkaq pengimi i saj është i domosdoshëm. Andaj Islami e legjitimoi izolimin e mendjelehtëve.

Njëherë, një njeri prej injorantëve të përmendur, u ndal para shtëpisë së Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe dëshironte të hynte brenda. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u tregua i mirë ndaj tij, derisa e largoi. Kjo ishte e domosdoshme, ngase butësia është fren për mendjelehtin, e sikur ta lënte ta derdhte tërë atë që kishte ai në natyrën e tij arrogante, do të dëgjonte atë që nuk e dëshironin veshët e tij!!

Transmetohet prej Aishes (radijAllahu ‘anha), e cila thotë: “Një njeri kërkoi leje të hyjë te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe tha: “Ky është njeri i keq.” Mirëpo, kur ai hyri te Pejgamberi, ky e priti me zemërgjerësi dhe i foli me butësi, e kur doli, i thashë: “O Pejgamber i Allahut, kur dëgjove se vjen ky njeri, the kështu e kështu, e pastaj iu tregove mikpritës dhe zemërgjerë!!” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Oj Aishe, kur më ke parë mua të lig? Njeriu me pozitë më të keqe tek Allahu, Ditën e Gjykimit, është ai të cilin e braktisin njerëzit duke u frikuar nga arroganca e tij.” (Transmeton Buhariu)

Këtë metodë e verifikojnë përvojat. Njeriu nuk bën ta humbë karakterin e vet me ata të cilët nuk kanë karakter njerëzor. Sikur njeriu të merrej me edukimin e çdo injoranti që e takon, atë do ta lodhnin kurthet e shumta në të cilat do të haste. Andaj, prej vetive të para me të cilat karakterizohen robërit e devotshëm të Allahut, numërohet kjo masë mbrojtëse: “E robërit e Zotit janë ata që ecin nëpër tokë të qetë, e kur atyre me fjalë u drejtohen injorantët, ata thonë: Paqe!” (El-Furkan: 63)

“Dhe kur e dëgjojnë ndonjë llomotitje marrëzie, i kthejnë shpinën dhe thonë: Ne kemi veprat tona e ju tuajat, qofshi larg nesh, ne nuk na duhen injorantët!” (El-Kasas: 55)

Njeriu mund ta shuajë mllefin e vet njëherë, e pastaj di të shpërthejë! Por duhet ditur se prej muslimanit të vyeshëm kërkohet që ta zhagisë të keqen më tepër se aq, ashtu që mos ta lërë plangprishësinë që të dominojë me të në fund.

Transmetohet prej Seid Ibën Mussejibit, i cili thotë: “Derisa ishte Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i ulur me shokët e vet, një njeri i ra në qafë Ebu Bekrit dhe e ofendoi, ndërkaq Ebu Bekri nuk ia ktheu; pastaj përsëri e ofendoi, e ai heshti; pastaj për së treti e ofendoi, e Ebu Bekri ngadhnjeu, ndërsa Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u ngrit. Ebu Bekri (radijAllahu ‘anhu) i tha: “O Pejgamber i Allahut, a u hidhërove me mua?” Tha: “Jo, por zbriti një melek nga qielli, duke e përgënjeshtruar atë që ai tha. Kur t’i ngadhnjeve, meleku shkoi, e djalli u ul, e unë nuk ulem kur ulet djalli.” (Transmeton Ebu Davudi)

Braktisja e mendjelehtëve nuk nënkupton pranimin e nënçmimit; dallimi në mes këtyre dy rasteve është shumë i madh. E para është kontrollimi i vetes para faktorëve shqetësues, si dhe ndalimi i vetes, me çdo kusht, që mos ta provokojnë cytjet e mllefit dhe të hakmarrjes. Ndërkaq e dyta është inercion i shpirtit dhe nënshtrim i vetë përbuzjes, si dhe pranimi i asaj të cilën nuk pajtohet një njeri i mençur apo i njerëzishëm.

Kur’ani e ka proklamuar simpatinë e tij ndaj braktisjes së mendjelehtëve dhe urrejtjen e tij ndaj pranimit të nënçmimit: “Allahu nuk e do publikimin e shprehjeve të këqija, përveç (publikimit) të atij që i është bërë e padrejtë. Allahu është dëgjues, i dijshëm. Nëse publikoni ndonjë të mirë ose e fshihni atë, ose i falni ndonjë të keqe (dikujt), Allahu i plotfuqishëm fal shumë.” (En-Nisa: 148-149)

Prej garancive, të cilat i ka paraparë Islami për mbrojtjen e fjalëve nga arroganca dhe epshi, është ndalimi i polemizimit dhe mbyllja e dyerve të tij, pa marrë parasysh se a është me të drejtë apo jo, për shkak se ka situata të cilat e zotërojnë njeriun dhe e shtyjnë të dominojë, e bëjnë njeriun t’i provokojë të tjerët me fjalë dhe t’i gjuajë dilemat të cilat e ndihmojnë anën e tij dhe shprehjet të cilat e favorizojnë argumentin e tij. Kështu, dëshira për të triumfuar do të jetë më e rëndësishme tek ai se ngadhnjimi i të vërtetës, e, po ashtu, i paraqet veset e kokëfortësisë dhe egoizmit në një formë të shëmtuar, kurse pranë tyre nuk ka vend për sqarim apo qetësi!!

Islami i injoron këto situata dhe i konsideron të dëmshme për fenë dhe moralin. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush i lë polemizimet, duke qenë fajtor, do t’i ndërtohet një shtëpi në oborr të Xhenetit; kush i le polemizimet duke qenë në të drejtë, do t’i ndërtohet një shtëpi në mes të Xhenetit; e kush ka moral të vyeshëm, do t’i ndërtohet në pjesën më të lartë të tij.” (Transmeton Ebu Davudi)

Disa njerëz janë shumë llafazanë, gjë që i nxit të ngatërrohen edhe me dijetarin edhe me injorantin, dhe e bëjnë fjalosjen epsh dominues te ta, e ata asnjëherë nuk mund ta kontrollojnë atë.

Nëse retorika e tyre dominon mbi çështjet e njerëzve, e prish krejt, e nëse dominon mbi të vërtetat e fesë, e njollos bukurinë e tyre dhe e humb prestigjin e tyre. Allahu është shumë i zemëruar me këtë grup llomotitës njerëzish. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Njerëzit të cilët më së tepërmi i urren Allahu janë polemizuesit e ashpër.” (Transmeton Buhariu); “Çdo popull që ka devijuar pas udhëzimit i është dhënë polemizimit.” (Transmeton Tirmidhiu)

Ky grup nuk ndalet me aftësinë e të shprehurit te kufijt e paraparë; ai dëshiron vetëm fjalë, dëshiron që me këtë të tregojë superioritet dhe zhagitje; tek ai në rend të parë vijnë termat,e në rend të dytë kuptimet, ndërkaq qëllimeve fisnike ndoshta u ka takuar vendi i fundit, e ndoshta edhe nuk gjejnë vend në mes të kësaj zhurme.

Njëherë ndodhi që një njeri, prej atyre të papjekurve, erdhi te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe, sa herë që Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) fliste diçka, ai e mundonte veten që të fliste diçka që do të ishte mbi fjalët e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem)!! Kur shkoi, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Allahu nuk e do këtë dhe të ngjashmit me të. Ata i hutojnë (mbështjellin) njerëzit me gjuhët e tyre, siç e mbështjell lopa me gjuhën e saj barin; kështu do t’i mbështjellë Allahu gjuhët dhe fytyrat e tyre në zjarr.” (Transmeton Taberaniu)

Polemikat në fe, politikë, shkencë dhe arte, kur zhvillohen nga këta pseudointelektualë, e prishin fenë, politikën, shkencën dhe artet; ndoshta shkaku i rënies sociale, ndarjeve juridike, grupimeve sipas sekteve, si dhe shumë gjërave të tjera që e kanë goditur umetin islam, është kjo polemikë e mallkuar në të vërtetat fetare dhe çështjet jetësore. Polemika është gjëja më e largët nga studimi objektiv dhe argumentimi i qëlluar.

Transmetohet nga disa sahabë, se kanë thënë: “Një ditë, derisa ishim duke polemizuar për një çështje fetare, arriti Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe, kur na pa ashtu, u hidhërua aq tepër, sa që nuk e kemi parë të hidhërohet në atë mënyrë, pastaj na qortoi dhe tha: “Ngadalë, o populli i Muhammedit! Ata që ishin para jush mu për këtë u shkatërruan; lëreni polemizimin, se nuk ka hajr në të; lëreni polemizimin, se besimtari nuk polemizon; lëreni polemizimin, se humbja e polemizuesit veç është kompletuar; lëreni polemizimin, se mjafton si mëkat të vazhdosh me polemikë; lëreni polemikën, se unë nuk ndërmjetësoj për polemizuesin në Ditën e Gjykimit; lëreni polemizimin, se unë jam garantues për tre pallate në Xhenet, një në oborr, një në mes të tij, dhe një në pjesën më të lartë të tij, për atë që e lë polemizimin, duke qenë korrekt; lëreni polemizimin, se gjëja e parë nga e cila më ndaloi Zoti im, pas adhurimit të idhujve, është polemizimi (dyshimi).” (Transmeton Taberaniu)

Njerëzit, nëpër tubime të ndryshme, bisedojnë, ndërkaq Islami i urren tubimet e parazitëve, të cilët e kalojnë kohën e tyre në injorimin e lajmeve dhe gjurmimin e të metave, sepse ata kanë pasuri të tepërt, nën hijen e së cilës rehatohen dhe nuk kanë punë tjetër vetëm se të merren me çështjet e të therëve: “Mjerë për secilin që ofendon e përqesh (njerëzit). Që ka tubuar pasuri dhe që atë e ruan të mos i pakësohet. E mendon se pasuria e tij do ta bëjë të përjetshëm. Jo, të mos mendojë ashtu! Se ai pa tjetër do të hidhet në Hutame.” (El-Humeze: 1-4)

Në kohën tonë mjaft janë përhapur qëndrimet e njerëzve nëpër klube dhe kafene. Ndërkaq, kjo është një e metë e cila e goditi shoqërinë me sëmundje të ndryshme, dhe nëpër fshatra dhe qytete këto janë shumuar pa asnjë nevojë.

Në hadith përmendet: “Ruajuni nga qëndrimet nëpër rrugë.” Thanë (shokët): “Ne nuk kemi qare pa qëndruar aty, sepse bisedojmë.” (Pejgamberi) Tha: “Nëse keni vendosur patjetër të qëndroni, jepjani rrugës hakun e vet.” Thanë: “Cili është haku i rrugës?” Tha: “Ruajtja e shikimit, largimi i pengesave, kthimi i selamit, urdhërimi në të mirë dhe ndalimi nga e keqja.” (Transmeton Muslimi)

SIGURIA NGA SHPIRTLIGËSIA (URREJTJA)

Nuk ka qetësi më të madhe për njeriun, mënyrë më të mirë që t’i largojë brengat e tij dhe gëzim më të madh për të se sa të jetojë me zemër të shëndoshë, të pastër prej cytjeve të shpirtligësisë dhe shpërthimit të urrejtjes. Kur e sheh se dikujt i është dhënë ndonjë begati, ai duhet të jetë i kënaqur me të, dhe e sheh mirësinë e Allahut në të, e po ashtu, e sheh nevojën e robërve të Allahut për Të, dhe e përkujton fjalën e Pejgamberit të Allahut: “O Allahu im, çdo e mirë që më jepet mua apo ndonjë prej krijesave të Tua, ajo është vetëm prej Teje, e Ti nuk ke shok; pra Ty të takon i tërë lavdërimi dhe falënderim.” (Transmeton Ebu Davudi)

E kur e sheh se një njeri e gjen ndonjë e keqe, i vjen keq për të, dhe i lutet Zotit t’ia largojë atë vështirësi dhe t’ia falë mëkatet, e përkujton atë me të cilën Pejgamberi iu drejtua Zotit:

O Zot, nëse fal, Ti ua fal të gjithëve

Dhe çdo robi Tënd që vuan

Me këtë muslimani jeton faqebardhë, i kënaqur me Zotin dhe jetën, me shpirt të qetë nga tendencat e urrejtjes së verbër, sepse prishja e zemrës me ligësi është sëmundje shkatërruese, e imani shumë shpejt del nga zemra labile, siç derdhet uji nga ena me vrima!!

Qëndrimi i Islamit ndaj zemrës së zezë është i rrezikshëm, sepse zemra e zezë i shkatërron punët e mira, e shemb shkëlqesinë e tyre dhe e errëson kthjelltësinë e tyre.

Ndërkaq te zemra e ndritshme, Allahu i Madhërishëm e bekon edhe atë që është pak prej saj; Ai është më i shpejtë te ajo, me çdo të mirë.

Transmetohet nga Abdull-llah Ibën Amri: I thanë: “O Pejgamber i Allahut, cilët janë njerëzit më të mirë?” Tha: “Çdonjëri i cili ka zemër të qetë dhe është korrekt.” I thanë: “Korrektin e dimë, e cili ka zemër të qetë?” Tha: “Ajo është zemra e devotshme dhe e pastër, në të cilën nuk ka mëkat dhe ligësi, nuk ka tradhti dhe zili!” (Transmeton Ibën Maxhe)

Nisur nga ky fakt, bashkësi e vërtetë muslimane është ajo e cila ngrihet mbi ndjenjat e dashurisë së përbashkët, afrimit unik, bashkëpunimit reciprok, sjelljes së butë, në të cilën nuk do të ketë vend për individualizmin dominues jomirënjohës, por ajo do të jetë ashtu siç e atribuon Kur’ani: “Edhe ata që kanë ardhur pas tyre e thonë: Zoti ynë, falna ne dhe vëllezërit tanë që para nesh u pajisën me besim dhe mos lejo në zemrat tona farë urrejtjeje ndaj tyre që besuan. Zoti ynë Ti je i Butë, Mëshirues!” (El-Hashr: 10)

Nëse zhvillohen dhe vërshojnë rrënjët e armiqësisë, dhe përhapen gjembat e saj, ajo i than lulet e besimit të freskët dhe e paralizon dashurinë e paqen që e pretendon. Në atë rast, në kryerjen e detyrave obligative nuk do të ketë dobi e as që shpirti do të mbrohet me to.

Armiqësia, në të shumtën e rasteve, i matufos mendjet e njerëzve dhe i shtyn ata në kryerjen e mëkateve të vogla, të cilat e dëmtojnë nivelin e njerëzisë dhe mëkateve të mëdha, të cilat meritojnë mallkim; syri i mllefosur shikon nga një kënd i errët, pra, ai është i verbër, dhe nuk i sheh vlerat; ai i stërzmadhon të ligat, e madje urrejtja mund ta çojë deri në atë masë, sa t’i imagjinojë dhe paragjykojë gënjeshtrat. Tërë këtë Islami e urren dhe ruhet reciprokisht që ato mos të ndodhin si dhe e konsideron ndalimin e tyre prej mirësive më të çmuara.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “A t’ju lajmëroj për diçka që është më e vlefshme se grada e agjërimit, namazit dhe lëmoshës?” Thanë: “Po!” Tha: “Pajtimi i njerëzve, sepse futja e zënkave mes njerëzve është eliminuese (që rruan); nuk them se i rruan flokët, por e rruan fenë!” (Transmeton Tirmidhiu) 

Ndoshta shejtanit nuk i shkon për dore që një njeri të mençur ta bëjë adhurues të putave, por ai - i cili vazhdimisht tenton ta mashtrojë njeriun dhe ta çojë në humnerë - nuk do të dështojë nga largimi i njeriut nga Zoti, ashtu që njeriu mos t’i dijë obligimet e veta ndaj Zotit; ai këtë mashtrim e arrin përmes ndezjes së zjarrit të armiqësisë në zemra, ashtu që, kur të ndizet ky zjarr, djalli kënaqet duke shikuar se si ai e djeg të tashmen dhe ardhmërinë e njerëzve dhe si i shkatërron marrëdhëniet dhe karakteret e tyre. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shejtani nuk ka shpresë se do ta adhurojnë namazxhinjtë në Gadishullin Arabik, por ai nuk i ka humbur shpresat nga futja e kacafytjeve në mes tyre.” (Transmeton Muslimi)

Kjo është për shkak se kur e keqja i sundon zemrat, atëherë ajo e largon dashurinë e tyre, e thyen vazon e tyre, i kthen njerëzit në gjendje ashpërsie dhe kokëfortësie, e këpusin atë për të cilën ka urdhëruar Allahu të bëhet lidhja, dhe bëjnë trazira në tokë.

Islami qe mjaft vigjilent ndaj simptomeve të mbrapshtisë, andaj edhe arriti t’i shërojë ato para se të zmadhohen dhe të shndërrohen në armiqësi të tepruar. Dihet mirë se njerëzit dallojnë në mes vete në temperament dhe kuptim, e, po ashtu, takimi i tyre në arenën jetësore mund të lindë ngushtim dhe devijim, nëse nuk ndodh edhe konfrontim e ftohje; për këtë Islami ka paraparë edhe norma të cilat do t’ua mënjanojnë muslimanëve praktikën e ndarjes dhe trazirave dhe do t’ua lidhin zemrat e tyre për ndjenjat e miqësisë dhe dashurisë; kështu ai ndaloi nga ndërprerja e marrëdhënieve reciproke dhe braktisja e njëri-tjetrit.

Po, mund të ndodh që ta ndjesh të keqen e cila të drejtohet ty, ashtu që të zemërohesh e të ngushtohesh për shkak të saj, dhe mendon seriozisht për t’u larguar nga protagonisti i kësaj të keqeje. Mirëpo, Allahu nuk është i kënaqur që të mbarojë lidhja në mes dy muslimanëve në këtë mënyrë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Mos i ndërpritni marrëdhëniet ndërmjet vete, mos ia ktheni shpinën njëri-tjetrit, mos e urreni njëri-tjetrin dhe mos keni zili për njëri-tjetrin; dhe bëhuni robër të Allahut, vëllezër. Nuk i lejohet muslimanit të mos flasë me vëllain e vet mbi tri ditë.” (Transmeton Buhariu)

Sipas një transmetimi tjetër: “Nuk i lejohet një besimtari të mos flasë me besimtarin mbi tri ditë; nëse kalojnë tri ditë, le ta takojë dhe le t’i japë selam, nëse ia kthen selamin, atëherë janë pjesëmarrës në shpërblim, e nëse nuk ia kthen selamin, atëherë ai është mëkatar, e ai që ka dhënë selam ka dalë prej hidhërimit.” (Transmeton Ebu Davudi)

Ky afat, tri ditë, është periudhë kur qetësohet njeriu dhe shuhet urrejtja, e pas saj muslimani duhet të vazhdojë të jetë komunikativ me vëllezërit e vet dhe të kthehet me ata ashtu siç kanë qenë para kësaj. Hidhërimi është sikur një mjegull: sa tubohet, fryn një erë e cila e shkapërderdh, e horizonti përsëri pastrohet pas asaj vranësire.

Njeriu, në çdo kacafytje që nxitet, është një prej dy personave: ose tiran, ose bëhet padrejtësi. Nëse ai i sulmon të tjerët dhe ua nëpërkëmb të drejtën, duhet të ndërpritet nga mbrapshtia që sjell dhe të përmirësohet sjellja e tij. Po ashtu, ai duhet të dijë se nuk do të mund ta shuajë urrejtjen nga zemra e armikut të vet ndryshe, por vetëm se nëse i siguron atij qetësi dhe kënaqësi. Islami, për këtë rast, e ka urdhëruar njeriun që ta përmirësojë shokun e vet dhe ta konsolidojë mendjen e tij.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush i ka ndonjë hak vëllait të vet, në nder apo diçka tjetër, le të kërkojë prej tij hallallëk sot, para se të humben dinarët e dirhemët, ashtu që, nëse ka vepra të mira, do t’i merren atij sipas padrejtësisë që ka bërë, e nëse ai vetë nuk ka vepra të mira, do të merren nga veprat e këqija të shokut të vet dhe do t’i hidhen atij.” (Transmeton Ibën Maxhe)

Islami kështu i preferon atij që ka ndonjë hak ndaj dikujt. Ndërkaq, atë, të cilit i kanë hak të tjerët, e stimulon që të jetë i butë dhe të falë,si dhe t’i fshijë gabimet e djeshme me pranimin e faljes së atij që i kërkon falje dhe mirëkuptim, ndërkaq refuzimi i faljes është gabim i madh. Në hadith përmendet: “Prej atij që kërkon falje vëllai i vet, për gabimin e bërë, e ai nuk ia pranon, ai bën mëkat sikur tagrambledhësi me dhunë.” (Transmeton Ibën Maxhe)

Në një transmetim qëndron: “Cilit i arsyetohet dikush, e ai nuk pranon, nuk do të kalojë në Haud.”

Me këtë udhëzim të qartë, për të dy palët bashkërisht, Islami e lufton urrejtjen dhe e mbyt virusin e saj që në djep, e ngren shoqërinë e besimtarëve në një piedestal të lartë të miqësisë reciproke dhe marrëdhënieve të drejta në çdo sferë.

Islami e konsideron prej argumenteve të poshtërimit dhe natyrës së ulët të vendoset urrejtja në thellësitë e shpirtit dhe të mos dalë prej tij, por të valëzojë brenda tij siç valëzon vullkani i fshehtë.

Shumë prej atyre, në zemrat e të cilëve është mbyllur urrejtja, presin ta zbrazin atë në fytyrën e atij me të cilin kacafyten; kështu ata nuk qetësohen pa u shkumbuar nga tërbimi, pa ofenduar e pa bërë tollovi. Transmetohet prej Ibën Abbasit, se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “A doni ta dini se cilët janë njerëzit e këqinj prej jush?” Thanë: “Gjithsesi, nëse do, o Pejgamber i Allahut.” Ai tha: “Të këqinj janë ata që ulen vetë, i rrahin me shkop robërit e vet dhe nuk japin përkrahje. A doni t’ju lajmëroj për diçka edhe më të keqe?” Thanë: “Gjithsesi, nëse do, o Pejgamber i Allahut.” Ai tha: “I këtillë është ai i cili i urren njerëzit dhe njerëzit e urrejnë atë. A doni t’ju lajmëroj edhe më keq se kjo?” Thanë: “Gjithsesi, nëse do, o Pejgamber i Allahut.” Tha: “Të këtillë janë ata të cilët nuk i pranojnë lëshimet, nuk kanë mirëkuptim për arsyetimet dhe nuk i falin gabimet. A doni t’ju tregoj edhe më keq se kjo?” Thanë: “Gjithsesi, o Pejgamber i Allahut.” Tha: “Ai, prej të cilit nuk ka shpresë të bëjë mirë, dhe nuk mund të jenë njerëzit të sigurtë nga të këqijat e tij.” (Transmeton Taberaniu)

Këto grupe, të cilat i përmendi hadithi në fjalë, janë shembuj të periudhave të urrejtjes, kur shkallëzohet sëmundja e saj dhe zbulohet turpi i saj. Por nuk është çudi, sepse që prej kohëve më të vjetra, madje edhe në injorancë, njerëzit e kanë kuptuar se shpirtligësia është atribut i shtresave të ulëta të njerëzimit! Ndërkaq, të njerëzishmit janë larg saj!

Antere thotë:

Nuk mbart urrejtje ai i cili është në gradë të lartë

E as që arrin lartësitë ai që nga natyra është nevrikosur

Ka disa ligësi nga të cilat Islami ua futi dronë njerëzve, e të cilat sikur t’i analizosh pak më afër, do ta vëresh burimin e tyre të fshehtë. Ato ligësi, krahas dallimit të manifestimeve të tyre, përsëri kthehen në një sëmundje, e ajo është shpirtligësia.

Shpifja ndaj njerëzve të pafajshëm është krim në të cilin shpie urrejtja e madhe, por, pasi ndikimi i saj në falsifikimin e të vërtetave është i madh, e po ashtu edhe në njollosjen e njerëzve të ndershëm, Islami e konsideron atë prej trillimeve më të shëmtuara.

Aishja (radijAllahu ‘anha) transmeton se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u ka thënë shokëve të vet: “A e dini cila është kamata më e madhe tek Allahu?” Thanë: “Këtë e dinë Allahu dhe Pejgamberi i Tij.” Tha: “Kamata më e madhe tek Allahu është shkelja e nderit të një muslimani.” Pastaj Pejgamberi i Allahut lexoi: “E ata që fyejnë besimtarët dhe besimtaret, për çka ata nuk janë fajtorë, ata kanë ngarkuar veten me një mëkat shumë të madh.” (El-Ahzab: 58) (Transmeton Ebu Ja’la)

Nuk ka dyshim se gjurmimi i të metave për njerëzit dhe atribuimi i negativiteteve ndaj atyre me qëllim flet për fëlliqësi dhe poshtërsi. Për disa krime të shpifjeve Islami ka caktuar masa ndëshkuese në këtë botë, ndërkaq ajo që është përgatitur në ahiret, për llojet e shpifjeve, është më e trishtueshme dhe më e dhimbshme.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush e përmend ndonjë njeri me diçka që ai në fakt nuk e ka, me qëllim që ta turpërojë, Allahu do ta mbyllë në zjarrin e Xhehenemit, derisa të sjellë atë që do ta zhdukë atë që e ka thënë për të.” (Transmeton Taberaniu)

Në një transmetim tjetër qëndron: “Çdo njeri,që e përhap për një musliman një fjalë nga e cila ai është i pastër, me qëllim që ta turpërojë me të në këtë botë, Allahu e ka borxh ta shkrijë në zjarr Ditën e Gjykimit, derisa nuk vjen me atë që do ta mohojë fjalën e tij.”

Pasi ajo që e thotë është gënjeshtër, atëherë si mund ta arsyetojë tek Allahu të pavërtetën? Dhe si do të mund ta largojë prej vete barrën e saj?

Zemra e qetë ia imponon besimtarit që t’ua dojë të mirën njerëzve, nëse nuk ka mundësi t’u bëjë mirë ai vetë. Ndërkaq, ai i cili nuk u gjen njerëzve të këqija, e këtë ua përshkruan atyre në mënyrë shumë perfide dhe ua falsifikon atyre me shumë dinakëri, ai pra është gënjeshtar i paturpshëm i llojit të vet. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ata, të cilët dëshirojnë që te besimtarët të përhapet imoraliteti, ata i pret dënim i dhembshëm në këtë dhe në botën tjetër. Allahu di (të fshehtat) e ju nuk dini.” (En-Nur: 19)

Prej mirësive të Allahut ndaj njerëzve është se Ai e preferoi mbulimin e të metave të tyre, edhe nëse janë korrekt në atribuimet e tyre ndaj njerëzve të tillë. Nuk i lejohet një muslimani që t’i hakmerret një muslimani tjetër me fyerje, edhe nëse ia thotë atë që e posedon; njeriu me shpirt të qetë zemërohet për vuajtjet e njerëzve dhe kënaqet kur ata janë të qetë. Ndërkaq, dëfrimi me renditjen e skandaleve ndaj moralit, zbulimi i të fshehtave dhe publikimi i turpeve nuk është rruga e muslimanit të vërtetë. Për këtë, Islami e ndaloi përgojimin, sepse është derdhje e mllefit të shuar dhe zemrës së nevojshme për mëshirë dhe pastërti.

Transmetohet prej Ebu Hurejres, se Pejgamberi i Allahut ka thënë: “A e dini çka është përgojimi?” Thanë: “Allahu dhe Pejgamberi i Tij e dinë më mirë!” Tha: “Ta përmendësh vëllain tënd me atë që ai e urren.” I thanë: “Po mirë, nëse vëllai ynë e posedon atë që ia themi?” Tha: “Nëse ai është ashtu siç i thua ti, atëherë e ke përgojuar, e nëse nuk është ashtu siç i thua ti, atëherë i ke shpifur atij.” (Transmeton Muslimi)

Prej rregullave, të cilat i ka miratuar Islami për mbrojtjen e dashurisë ndërvëllazërore dhe largimin nga përçarjet, është ndalimi i bartjes së fjalëve, sepse kjo është rrugë e cila shpie në njollosjen e pastërtisë dhe ndërrimin e zemrave.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ndalonte që t’i tregohet diç e pahijshme për shokët e vet dhe ka thënë “Asnjëri prej jush mos të më përcjellë për ndonjë prej shokëve të mi diçka, sepse unë dëshiroj të dal në mesin tuaj me zemër të qetë.” (Transmeton Ebu Davudi)

Çdo njeri, i cili dëgjon diçka të tillë, duhet që mos t’ia zgjerojë budallallëkun mendjelehtit, sepse, ndoshta një fjalë e keqe do të vdiste në vendin e saj nëse lihet atje ku është thënë! Po ashtu, ndoshta një fjalë e keqe mund t’i ndezë luftërat, sepse një njeri i papjekur e ka transmetuar dhe ka fryrë në të, e ajo shndërrohet në shkëndijë e cila transferohet me turpe dhe fatkeqësi. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk do të hyjë në Xhenet ai që i përcjell fjalët.” (Transmeton Buhariu) Në një version tjetër thuhet: “shpërndarësi kattatun.”

Dijetarët thonë se të dy termat e kanë të njëjtin kuptim. Por thuhet edhe ajo se Nemmam bartës i fjalëve, është personi i cili qëndron me një grup njerëzish, që bisedojnë dhe ai pastaj përcjell prej tyre. Ndërkaq, Kattatpërhapës, është ai që dëgjon ata, pa e vërejtur, e pastaj i bart ato fjalë.

Në hadith transmetohet: “Bartja e fjalëve dhe shpirtligësia janë në zjarr; ato nuk tubohen në zemrën e një muslimani.” (Transmeton Taberaniu)

Prej kushtëzimeve të mllefit shpirtligësisë janë: paragjykimet e këqija, pasimi i turpeve të njerëzve, përqeshja, turpërimi i njerëzve me negativitetet e tyre apo karakteristikat e tyre trupore dhe shpirtërore. Tërë këtë, Islami e urren ashpër. Pejgamberi i Allahut thotë: “Kush di diçka për vëllain e vet dhe e mbulon, Allahu do t’ia mbulojë atij (të metat) Ditën e Gjykimit.” (Transmeton Taberaniu)

Po ashtu thotë: “Kush ia mbulon një turp muslimanit, sikur e ka ngjallur një vajzë të varrosur për së gjalli.” (Transmeton Taberaniu)

Shumë herë pasuesit e gabimeve të njerëzve, me qëllim të zbulimit të tyre, janë më mëkatarë dhe më larg Zotit sesa njerëzit të cilët bëjnë të këqija haptazi, sepse gjurmimi i krimit, me qëllim të publikimit të tij, është më i shëmtuar se vetë bërja e krimit.

Ekziston dallim shumë i madh në mes dy emocioneve: emocionet e xhelozisë për normativat fetare dhe orvatja për mbrojtjen e tyre, si dhe emocionet e urrejtjes së njerëzve dhe orvatja për poshtërimin e tyre.

Emocionet e para mund të arrijnë në kulm te personi përkatës, por krahas kësaj ai do të jetë më larg hakmarrjes ndaj njerëzve, pritjes së lëshimeve të tyre dhe gëzimit në vuajtjet e tyre.

Zemra e shëndoshë është mirësi, e cila e bën muslimanin që mos ta lidhë hisen e tij prej kësaj jete me raportet e tij me njerëzit, sepse ai ndoshta ka dështuar atje ku kanë arritur sukses tjerët, e ndoshta ka çaluar atje ku kanë prirë të tjerët. Andaj, është marri, apo mjerim, që egoizmi ta mundë njeriun dhe ta bëjë që t’ia dëshirojë humbjen çdo njeriu, jo për diçka tjetër, por vetëm për atë se ai vetë personalisht nuk ka fituar gjë!

Pastaj, po ashtu, njeriu duhet të ketë diapazon më të gjerë dhe ndjenja më fisnike dhe sendet duhet t’i shikojë nga këndi i interesit të përgjithshëm, e jo nga këndi i epsheve të tij personale.

Zemërligëve u vlon kazani i urrejtjes në shpirtrat e tyre, sepse ata shikojnë interesin e kësaj bote, dhe kur shohin se ajo që e kanë dashur, u ka kaluar dhe është përqendruar në duart e të tjerëve, mu kjo është fatkeqësia që ata nuk i le të qetësohen!!!

Që në kohët e lashta, djalli e pa se hapi, të cilin ai e kishte lakmi, kaloi tek Ademi (‘alejhis–selam), andaj edhe u zotua se nuk do ta lënte askë që të kënaqet me të, pasi që ai u privua nga ajo: “(Iblisi) Tha: “Për shkak se më humbe mua, unë do t’u ulem atyre (do t’u zë pusi) në rrugën Tënde të drejtë. Mandej, do t’ju sillem atyre para, prapa, nga e djathta dhe nga e majta e tyre, e shumicën e tyre nuk do ta gjesh që të falënderohen (të besojnë)!” (El-A’raf: 16-17)

Ky vlim djallëzor është ai që digjet në shpirtrat e urrejtësve dhe i shkatërron zemrat e tyre. Islami i thirri njerëzit që të largohen nga kjo vepër e irituar dhe në jetën e tyre të ndjekin një rrugë më të lartë dhe më të qetë.

Transmetohet prej Enes Ibën Malikut, i cili thotë: “Ishim të ulur te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe tha: “Tash do ta shihni një njeri prej banorëve të Xhenetit.” Dhe, doli një njeri prej ensarëve (medinasve), mjekrra e të cilit kullonte pika uji nga abdesti, kurse këpucët e veta i kishte varur në dorën e majtë. Të nesërmen, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e tha të njëjtën gjë, e po ashtu e pamë njeriun e njëjtë, sikur herën e parë. Po ashtu, edhe në ditën e tretë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha të njëjtat fjalë, dhe e pamë atë njeri, sikur herën e parë. Kur u ngrit Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), Abdull-llah Ibën Amri e ndoqi këtë njeri dhe i tha: “Unë u fjalosa me babain tim dhe u betova që mos të hyj tek ai tri ditë. Nëse e sheh të arsyeshme të më strehosh te ti, derisa të kalojë afati, do të qëndroja!” Ai tha: “Po.”

Enesi thotë: “Abdull-llahu tregon se qëndroi me atë njeri ato tri netë, por nuk e pa të ngrihet natën, përveç asaj se, kur ai kthehej në krahun tjetër në shtrat, e përmendte Allahun e Madhërishëm, derisa ngrihej për namazin e sabahut. Abdull-lla-hu tha: “Mirëpo, nuk e dëgjova të fliste diç tjetër, por vetëm se mirë. Kur kaluan tri netë, e unë gati sa nuk e nënçmova punën e tij, andaj i thashë: “O rob i Allahut, unë as që jam hidhëruar, e as që jam qortuar me babain tim, por e kam dëgjuar Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë për ty tri herë: “Tash ju do ta shihni një njeri prej banorëve të Xhenetit”, dhe dole ti tri herë me radhë, andaj desha të strehohem te ti, që ta shoh se çka vepron ti, me qëllim që të të pasoj, por nuk pashë se bëje punë të mëdha!! Andaj, çfarë bën ti, që tha për ty ashtu Pejgamberi i Allahut?” Ai tha: “Unë bëj vetëm atë që e pe.” Abdull-llahu tha: “Kur u nisa, më thirri dhe tha: “Unë bëj vetëm atë që e pe, mirëpo unë nuk e mashtroj asnjë musliman dhe as që e xhelozoj dikë për të mirat që ia ka dhënë Allahu.” Abdull-llahu tha: “Kjo pra të ka sjellë deri këtu!!” (Transmeton Ahmedi)

Sipas një transmetimi qëndron: “O djali i vëllait tim, e gjitha është ajo që e pe, duke e shtuar atë se unë nuk e urrej asnjë musliman.” (Transmeton Bezzari)

Islami e ka ndaluar zilinë, e po ashtu, Allahu i Madhërishëm e ka urdhëruar Pejgamberin e Vet që të kërkojë mbrojtje tek Allahu prej të ligave të ziliqarëve, sepse zilia është një gacë e cila ndizet në gjoks dhe e dëmton njeriun përkatës dhe në të njëjtën kohë e shtyn atë që t’u sjell telashe njerëzve për shkak të saj.

Dëshira e njeriut për rrëmbimin e begative është dukuri negative e rrezikshme, pasojat e liga të së cilës, për shoqërinë, duhet të eliminohen dhe nuk duhet qenë të sigurtë në ndërgjegjen e njeriut të tillë për ndonjë punë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Në barkun e një robi (njeriu) nuk mund të bashkohet pluhuri në rrugë të Allahut dhe flaka e Xhehenemit, dhe as që mund të bashkohet në gjoksin e një robi besimi dhe zilia.” (Transmeton Bejhekiu) Po ashtu thotë: “Ruajuni zilisë, sepse zilia i djeg punët e mira siç i djeg zjarri drutë.” (Transmeton Ebu Davudi)

Njeriu, që i urren ata të cilëve Zoti u ka dhënë të mira dhe dëshiron që ata të privohen nga ato dhunti gjatë natës, e të zgjohen në mëngjes të falimentuar, është ai të cilin errësira të ndryshme e kanë devijuar nga realiteti i jetës.

Ai, së pari, është i bllokuar nga kjo botë dhe të mirat e saj materiale, andaj lufton për to dhe qan pas tyre dhe, po ashtu i përcjell me mllef ata të cilët arrijnë hise të mëdha prej saj. Ky është gabim i madh në vlerësimin e të dy botëve, e ndoshta kjo edhe është injorancë dhe mospërfillje e jetës së ahiretit dhe përgatitjeve që duhet bërë për të, ngase njeriu duhet të jetë i gatshëm për të dhe të zemërohet për humbjen e saj. Allahu i Madhërishëm thotë: “O ju njerëz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj këshilla (Kur’ani) dhe shërimi i asaj që gjendet në kraharorët tuaj (në zemra), edhe udhëzim e mëshirë për besimtarët. Thuaj: Vetëm mirësisë së Allahut dhe mëshirës së Tij le t’i gëzohen, se është shumë më e dobishme se ajo që grumbullojnë ata.” (Junus: 57-58)

Krahas kësaj, ziliqari po ashtu është njeri i pavendosur, i plogësht, injorant ndaj Zotit të vet dhe ligjeve të Tij në gjithësi, ngase ai, posa e humbi mirësinë për shkaqe të panjohura, u kthye t’u bëjë lajka njerëzve që patën sukses!!

E xhelozuan djaloshin, pasi nuk e arritën suksesin e tij

Të gjithë, pra, për të u bënë armiq dhe dushmanë

Më mirë për të do të ishte që ai t’i kthehej Zotit dhe ta lusë Atë t’i falë prej mirësive të Tij, sepse begatitë e tij nuk janë monopol i ndonjë personi të caktuar, e pas kësaj përsëri le ta fillojë aktivitetin e vet jetësor.

Ndoshta atë që nuk e ka arritur në fillim mund ta arrijë në tentimin e dytë. Nuk ka dyshim se kjo është më e ndershme se sa mllefi ndaj tjerëve.

Dallimi është shumë i madh ndërmjet zilisë dhe aspiratave, zilisë dhe lakmisë për mirëqenie, zilisë dhe injorimit të gjendjes së rëndë dhe përzierjes në privim dhe begatim.

Kështu, aspiratat janë dëshirë për t’u ngritur dhe tentim për realizimin e saj, e kjo është praktika e njerëzve të devotshëm. Sulejmani (‘alejhis–selam) tha: “Zoti im, më fal (gabimin), më dhuro asi pushteti që askush pas meje nuk do ta ketë; vërtet, Ti je dhuruesi më i madh.” (Sad: 35)

Robërit e të Gjithëmëshirshmit thanë: “…Zoti ynë, na bë që të jemi të gëzuar me (punën) e grave tona dhe pasardhësve tanë, e neve na bën shembull për të devotshmit.” (El-Furkan: 74)

Përgjimi i mirësive të Allahut, duke i pasur parasysh shkaqet e fitimit të tyre, është diçka që nuk ka të bëjë me përbuzjen e mirësive të Zotit, kur i jepen një njeriu të caktuar.

Ndërkaq, lakmia është dëshira e njeriut për të pasur mirësi të njëjta me ato që ua fali Allahu të tjerëve.

Pasi arritja e të tjerëve ka gjasa të jetë hapje e dyerve të trazirave, kapje për dëshira të mbrapshta dhe lakmi e asaj që njeriu ndoshta mendon se është e mirë për të, ndërkaq ajo në fakt është e dëmshme, Islami na orientoi në atë që duhet lypur dhe në atë ku duhet garuar. Për këtë, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk ka zili, vetëm se në dy gjëra: një njeri të cilit i ka dhënë Allahu pasuri, e ai e çon këtë në vend të qëlluar, dhe një njeri të cilit Allahu i ka dhënë urtësi, e ai gjykon sipas saj dhe ua mëson të tjerëve.” (Transmeton Buhariu)

Zilia e përmendur në hadith ka për qëllim lakminë e mirësisë së njëjtë, e jo dëshirën për largimin e saj.

Qëllimi është që ideali i njeriut, të cilin e synon njeriu, të jetë i shkëlqyeshëm dhe i lartë, sepse rënie e aspiratave është të lidhen shpresat me situata të pavlera. Po ashtu, ka disa çështje, këmbëngulësia në kërkimin e të cilave konsiderohet marri që rezulton vetëm se humbje. Ndoshta mund të ketë mllef ndaj njerëzve, jo për diçka tjetër, por për atë se Allahu i ka dalluar me aftësi të lindura apo me rezultate pozitive të dala nga këto aftësi. Për këto çështje, dhe të ngjashme, Allahu i Madhërishë thotë: “Mos lakmoni në atë, që Allahu gradoi disa nga ju mbi disa të tjerë. Burrave ju takon hise nga ajo që fituan ata, dhe grave gjithashtu ju takon hise nga ajo që fituan ato. Allahut kërkoni nga të mirat e Tij. Allahu është i dijshëm për çdo send.” (En-Nisa: 32)

Ndërkaq, mospajtimi me pozitat joreale është konfirmim i drejtësisë së obligueshme e nuk është prej llojit të zilisë së përbuzur.

Andaj, nëse hidhërohemi se ndonjëri merr më tepër sesa ka dhënë mund, apo është ngritur në një pozitë që nuk e meriton në bazë të aftësive që i posedon, ky hidhërim është i kuptueshëm dhe i pranuar, bile ky është një prej formave të mbrojtjes së intereseve të përgjithshme, e me të nuk ka lidhje urrejtja personale.

Islami i kontrollon shpirtrat kohë pas kohe, që t’i pastrojë nga hedhurinat e mllefit të pavlerë si dhe t’i begatojë me ndjenja më të pastra dhe më të çiltra ndaj njerëzve dhe ndaj jetës.

Çdo ditë, çdo javë dhe çdo vit, shpirtrat kalojnë përmes parimeve islame në një filtër që ndal njollat, i pastron të metat dhe në zemrat besimtare nuk mbetet asnjë gjurmë e shpirtligësisë.

Ajo që ndodh çdo ditë është se Islami ka sqaruar shumë mirë se namazet obligative nuk i sjellin dobi muslimanit, pa u shoqëruar me shpirtmadhësinë ndaj njerëzve dhe lirimin e tij nga tradhtia dhe kacafytjet. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Tre grupeve të njerëzve namazet e tyre nuk u ngrihen mbi kokat e tyre asnjë pëllëmbë: Njeriut i cili u bëhet imam njerëzve e at e urrejnë, një gruas e cila e kalon natën duke qenë burri i saj i hidhëruar në të, dhe dy vëllezërve që i kanë prishur marrëdhëniet.” (Transmeton Ibën Maxhe)

Çdo javë bëhet statistika e asaj që ka bërë muslimani; Allahu i shikon ato, që ta thërrasë njeriun të dalë para asaj që ka vepruar dhe që e ka fshehur në vete për përgjegjësi dhe, nëse është shpirtmadh, do të shpëtojë prej turpërimit, e nëse është i ndotur me mëkatet e hidhërimit, zilisë e pezmatimit, do të çalojë në rrugë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Çdo të hënë dhe të shtunë ekspozohen veprat; atë ditë Allahu i Lartësuar ia fal çdo njeriu që nuk i përshkruan Atij shok, me përjashtim të atij personi i cili është hidhëruar me vëllain e vet. Do të thotë: “Lërëni këta të dy, derisa të pajtohen.” (Transmeton Muslimi)

Po ashtu, edhe çdo vit, pas netëve të gjata dhe ditëve të shumta, muslimani nuk duhet të mbetet peng në burgun e armiqësisë, i lidhur me prangat e urrejtjes. Allahu në këtë botë ka falur dhurata mirësie, begatinë e të cilave mund ta arrijnë vetëm të pastrit zemërgjerë. Në hadith përmendet: “Allahu i Lartësuar i përgjon robërit e Vet natën e pesëmbëdhjetë të muajit Shaban dhe ua fal atyre që lypin falje, i mëshiron ata që kërkojnë mëshirë, ndërkaq shpirtligët i lë siç janë!” (Transmeton Bejhekiu)

Andaj, kush vdes, pas gjithë këtyre filtrave të njëpasnjëshëm, me urrejtje të ngjitur në zemrën e vet, ai meriton të digjet në zjarr, sepse atë që nuk mundën ta pastrojnë mekanizmat fetar, nuk do të thotë se edhe zjarri nuk mund të arrijë te thelbi i tij dhe të shuajë shpirtligësinë dhe mëkatet e tij.

Hidhërimi dhe faktorët që shpiejnë në të apo ajo që rezulton nga ai, të cilin e përbuz Islami, është ai që lind për shkak të kësaj bote dhe pasioneve të saj, si dhe synimit për rrëmbimin e kënaqësive të saj dhe mëvetësimit me mirësitë e saj materiale.

Ndërkaq, urrejtja për hir të Zotit, hidhërimi për hir të së vërtetës dhe revolucioni për nder janë çështje tjetër…

Nuk është mëkat për muslimanin, t’i bojkotojë deri në vdekje ata që largohen nga urdhri i Allahut apo që i tejkalojnë kufijtë e Tij. Atij nuk i merret për të madhe të kultivojë në brendësinë e tij urrejtje ndaj tyre dhe haptazi t’i kundërshtojë. Por, përkundrazi, kjo është simptom e besimit të vërtetë dhe sinqeritetit ndaj Allahut.

Allahu i Madhërishëm na ka urdhëruar t’i braktisim armiqtë e Tij, edhe nëse ata janë njerëzit tanë më të afërt: “O ju që besuat, mos u ofroni miqësi (dashuri) prindërve tuaj, as vëllezërve tuaj, nëse ata vlerësojnë mosbesimin kundër besimit. E kush prej jush miqësohet me ta, ata janë mizorë.” (Et-Teube: 23)

Largimi i muslimanit nga ata shoqërimi i të cilëve dëmton, apo nga ata të cilët anojnë kah neglizhenca dhe tallja, është obligim.

Po ashtu, largimi i muslimanit nga ai që ka bërë gabim në obligimet ndaj Allahut, si ndëshkim ndaj personit të tillë, në një afat të caktuar apo të pacaktuar, nuk do të thotë gjë, sepse vetë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk ka folur me disa gra të veta dyzet ditë. Po ashtu edhe Abdull-llah Ibën Omeri nuk foli me njërin prej bijve të tij derisa vdiq, sepse ai e kishte refuzuar një qëndrim të Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), të cilin e transmetoi babai i tij për lejimin e daljes së grave në xhami.

FUQIA.

Besimi stabil është burim i pashtershëm i aktivitetit kontinuitiv, ambicieve të akumuluara, qëndrueshmërisë së padurueshme dhe rezistimit të rreziqeve; bile ai është prijës i shkathët, që shpie në takimin e vdekjes pa frikë, nëse nuk është takim i dëshiruar dhe i pritur!

Kjo është natyra e besimit: kur ai thellohet dhe përforcohet, i jep njeriut fuqi, e cila skalitet në të gjitha sjelljet e tij. Andaj, kur njeriu me besim të tillë flet, ai është i sigurtë në fjalët e veta; kur punon, është stabil në punën e vet; kur orien-tohet, është i qartë në qëllimin e tij; dhe pasi është i bindur në idenë që ia mbush mendjen dhe ndjenjën, dhe e cila e për-shkon zemrën e tij, shumë pak mund të arrijë dyshimi në zemrën e tij, e, po ashtu, shumë pak mund ta lëkundin atë nga qëndrimi i tij shtrëngatat që e godasin, bile nuk i zihet për të madhe nëse u thotë atyre që i ka rreth vetes: “…veproni sipas gjendjes suaj, e edhe unë veproj sipas simes, e më vonë do ta dini. Secilit do t’i vijë dënimi që e poshtëron dhe do ta goditë dënim i përjetshëm!” (Ez-Zumer: 39-40)

Ky ton i shoqëruar me theks provokativ, ky shpirt i pavarur në punë, kjo bindje në atë që mendon se është realitet… e gjithë kjo e bën atë që të jetë njeri me ideale të dalluara në jetë dhe ai i shoqëron njerëzit me vetëdije të plotë: nëse i sheh se janë në rrugë të mbarë, u ndihmon atyre, e nëse i sheh gabimtarë, largohet dhe vetë e nxit ndërgjegjen.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Mos u bëni immea (jo stabil), e të thoni: “Unë jam me njerëzit: nëse njerëzit bëjnë mirë, edhe unë do të bëj mirë, e nëse ata bëjnë keq, edhe unë do të bëj keq!” Por, mësonie veten që, nëse njerëzit bëjnë mirë, edhe ju të bëni mirë, e nëse ata bëjnë keq, atëherë t’i largoheni ligësisë së tyre.” (Transmeton Tirmidhiu)

Njeriu i dobët është ai të cilin e nënshtron tradita e përhapur dhe me veprat e të cilit dirigjojnë doket dominuese, edhe nëse janë të gabuara, dhe ia sjellin atij vuajtjet e kësaj dhe botës tjetër. Njerëzit kanë shpikur risi të ndryshme në gëzimet dhe mortet e tyre, dhe ata u treguan më lojalë ndaj praktikimit të tyre sesa ndaj praktikimit të vërtetave fetare.

Mirëpo besimtari i vërtetë nuk ka dert për një çështje që nuk ka mbështetje në fenë e Allahut, dhe ai gjatë injorimit të traditës dhe dokeve me siguri do të hasë në vështirësi. Megjithatë, ai nuk duhet t’ia ketë dronë askujt kur është në pyetje Allahu; ai duhet të marshojë në qëllimin e vet dhe nuk duhet ta brengosin kritikat e ashpra, e as fyerjet e njerëzve.

Transmetohet prej Ibën Abbasit (radijAllahu ‘anhu), i cili thotë: Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush e hidhëron Allahun, për qejfin e njerëzve, Allahu me të hidhërohet dhe me të do të hidhërohen edhe ata të cilëve u është bërë qejfi me hidhërimin e Allahut! E kush e kënaq Allahun, me hidhërimin e njerëzve, Allahu është i kënaqur me të, dhe me të do të kënaqen edhe ata të cilët janë hidhëruar për shkak të kënaqësisë së Allahut!! Derisa ta zbukurojë atë, dhe ta zbukurojë fjalën dhe veprën e tij në sytë e tij.” (Transmeton Taberaniu)

Andaj, muslimani le të jetë i vendosur në atë që është i bindur, ndërkaq le ta përbuzë nënçmimin dhe injorimin që e përjeton kur distancohet nga traditat e injorantëve; le ta trasojë për vete një rrugë me të cilën do ta synojë shpërblimin e Allahut të Madhërishëm. Nëse besimi me iluzione i nxit disa të përqeshin dhe nënçmojnë, atëherë besimi me Islamin duhet t’i bëjë besimtarët e tij të fortë e të vendosur: “E kur të shohin ty, nuk të çmojnë ndryshe, por vetëm në tallje e thonë: “A ky është ai që Allahu e dërgoi Pejgamber? Sikur ne të mos ishim të qëndrueshëm ndaj tyre, ai gati na pat zmbrapsur prej zotave tanë! E më vonë, kur ta shohin qartazi dënimin, do ta kuptojnë se kush ishte më larg nga e vërteta.” (El-Furkan: 41-42)

Po! Muslimani duhet ta ndjejë fuqinë e bindjes së vet në personalitetin e vet dhe shkëlqesinë e besimit në veten e vet. Nëse nuk mundet këtë t’ia imponojë asaj që ka përreth, do të mbetet si kodra e lartë të cilën nuk mund ta luajnë prej vendi vërshimet e mëdha dhe as që mund ta mbulojnë thellësirat gjumuese. Çka do të mund t’i bëjnë njerëzit një njeriu i cili mburret me besimin e vet, i cili e ndien fuqinë për shkak të lidhjes së tij me Zotin dhe për shkak të përqendrueshmërisë së tij në fe? Ata, sikur t’i vërsuleshin të gjithë së bashku, nuk do të mund t’i bënin asgjë!

Transmetohet prej Ibën Abbasit, i cili thotë: “Një ditë kam qenë pas të Dërguarit të Zotit, Muhammedit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), dhe më tha: “O djalosh, ki ndërmend Allahun, Allahu do të të ruajë. Ki ndërmend Allahun, do ta gjesh para teje. Njihe Allahun (kur je) në bollëk, do të të njohë Ai ty në vështirësi. Kur të kërkosh, kërko prej Allahut. Nëse kërkon ndihmë, kërko prej Allahut. Dije, sikur tërë populli të tubohej që të të ndihmojnë diç, nuk do të të ndihmonin, përveç atë çka ta ka caktuar Allahu. E nëse do të tuboheshin që në diç të të bëjnë dëm, nuk do të dëmtonin, përveç në atë çka Allahu tashmë ta ka caktuar. Janë ngritur lart pendat dhe janë tharë faqet.”

Është fakt se vlera e fuqisë përqendrohet në shpirtin e muslimanit në besimin e Njëshmërisë së Zotit, sikur edhe vlerat e tjera të cilat e bëjnë atë ta refuzojë nënçmimin në tokë, sepse ai ka pozitë të lartë me atë se i përket qiellit, si dhe nga fakti se ai mundet, në suaza të besimit të vet, të përfaqësojë vetë një popull. Në gojën e tij duhet të jetë Fjala e Allahut të Madhërishëm: “Thuaj: A pos Allahut, Krijues i qiejve dhe i tokës, që ushqen të tjerët, ndërsa vetë nuk ushqehet, të pranoj Zot tjetër? Thuaj: Unë jam i urdhëruar të jem i pari që bindem dhe (urdhërohem): të mos bëhem kurrsesi nga idhujtarët.” (El-En’am: 14)

Prej mirësive të fuqisë, të cilën e obligon Islami, është që të kesh dëshirë të fortë, qëllim të vendosur për arritjen e qëllimit tënd me metoda valide të cilat të afrojnë kah ai duke e dhënë mundin tënd maksimal në arritjen e synimit tënd, dhe duke mos ia lënë fatit të bëjë diçka për ty, apo përcaktimeve që planifikojnë për ty atë që ti nuk e planifikove për veten tënde!! Ka disa njerëz, të cilët e shfrytëzojnë strehimin e tyre te Zoti si mbulesë për dështimet e tyre të turpshme dhe për shkak të dobësisë së tyre të shëmtuar. Ky është falsifikim, që e urren Islami.

Transmetohet prej Auf Ibën Malikut, i cili thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) gjykoi në mes dy njerëzve. Kur u larguan, ai në favor të të cilit nuk ishte gjykuar, tha: “Më mjafton Allahu, dhe sa ndihmues i mirë që është Ai!” Në këtë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Allahu nuk e do paaftësinë! Ti duhet të jesh syçelë. Nëse të mund ndonjë çështje, thuaj: “Më mjafton Allahu, sa ndihmues i mirë që është Ai.” (Transmeton Ebu Davudi)

Gjegjësisht, njeriu është i obliguar t’i aktivizojë të gjitha forcat e veta për t’i zotëruar problemet, me qëllim që t’i eliminojë ato nga rruga e tij. Nëse arrin t’i tejkalojë e t’i vë nën kontroll, ai e ka kryer obligimin e vet, e nëse ai mposhtet para atyre problemeve pasi e dha mundin e vet, atëherë mbështetja e tij tek Allahu është strehim me të cilin mbrohet prej të ligave të dështimit; ai me këtë në të dy rastet do të jetë i fortë: në të parin, me punën e tij, ndërsa në të dytin, me mbështetjen e tij në Zotin.

Islami nuk ka dëshirë që njeriu të jetë i dyshimtë në çështjet e tij, të habitesh në zgjedhjen e më të qëlluarës dhe më të mirës, të shumohen cytjet në kokën tënde e të formosh para teje klimë të dyshimit dhe paragjykimit, e në këtë mënyrë mos ta dish çka të bësh, apo, të dobësohet fuqia jote në kapjen e asaj që të sjell dobi, e të ikë ajo prej teje. Kjo gjendje jostabile nuk i ka hije muslimanit.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Besimtari i fuqishëm është më i mirë dhe më i dashur tek Allahu, sesa besimtari i dobët. Por, në secilin ka dobi. Orvatu për arritjen e asaj që të bën dobi; kërko ndihmë prej Allahut dhe mos u trego i pafuqishëm; nëse të godet diçka, mos thuaj: “Sikur të kisha vepruar kështu, do të ishte kështu”, por thuaj: “Allahu ka caktuar dhe e ka bërë atë që ka dashur”, sepse fjala “sikur” e çel punën e shejtanit.” (Transmeton Muslimi)

Veprimtaria e shejtanit është përcjellja e të kaluarës me vajtime dhe mjerime; ai veprim është, pra, futja e pesimizmit dhe dëshpërimit për atë që ka kaluar. Njeriu kthehet prapa vetëm në atë masë sa ka dobi prej së kaluarës në aktualitetin ekzistues dhe në të ardhmen, ndërkaq qëndrimi me disfatat e djeshme, rikthimi i zemërimeve të tyre dhe pësimi për fatkeqësitë e së kaluarës, si dhe përsëritja e “sikur” dhe “ah, të ishte”, të gjitha këto nuk janë prej natyrës së muslimanit, bile këtë Kur’ani e konsideron prej manifestimeve të dëshpërimit,që sillet në zemrat e mosbesimtarëve: “O besimtarë, mos u bëni si ata që nuk besuan dhe, për vëllezërit e tyre që kishin dalë në udhëtim (tregtie e gjallërimi) ose që kishin shkuar në luftë thonin: Sikur të kishin ndenjur pranë nesh (e të mos dilnin), ata as nuk do të vdisnin as nuk do të mbyteshin. Atë (bindje), Allahu ua bëri një dëshpërim në zemrat e tyre. Pse Allahu është Ai që jep jetë dhe jep vdekje dhe Allahu sheh atë që ju punoni.” (Ali Imran: 156)

Në hadith përmendet: “Kush dëshiron të jetë njeriu më i fortë, le të mbështetet në Allahun.” 

Mbështetja në Allahun, me të cilën forcohet njeriu, është një formë e bindjes së thellë në Allahun; ajo e freskon njeriun kur atë e preokupojnë gjendje të vështira, dhe kur shikon përrreth e nuk sheh ndihmës e as shpresë!

Luftëtari i dhunës ka guxim të fortë dhe trimëri të madhe, edhe përskaj dobësisë së pajisjes dhe ndihmuesit të paktë. Ai, kur mbështetet në Allahun, ndjen se është mbështetur në një shtyllë të fortë, dhe nga kjo mbështetje përfiton qëndrueshmëri dhe stabilitet. Kështu ai vazhdon të bëjë rezistencë, derisa të shkëlqejnë sihariqet e ngadhnjimit gjatë një ambienti të errësuar. Allahu i Madhërishëm na ka treguar se, mbështetja në Allahun ka qenë ushqim i luftës së gjatë të cilën e zhvilluan pejgamberët dhe ithtarët e tyre kundër padrejtësive të tiranëve dhe trazirave të diktatorëve: “E përse të mos i mbështetemi Allahut, derisa Ai na udhëzoi në rrugën tonë (të drejtë). Për Zotin, ne gjithsesi do të durojmë e do të përballojmë mundimet që na bëni, e vetëm Allahut le t’i mbështeten vazhdimisht ata që gjithnjë iu mbështetën.” (Ibrahim: 12)

Pushtetarët e prishur dhe pala e tyre lojalitetin e besimtarëve ndaj vetes, shpresimin e tyre për mirësi në ardhmëri, dhe aspiratat e tyre se dobësia e tyre aktuale do të shndërrohet në fuqi dominuese… e quanin mashtrim!!

“Kur hipokritët dhe ata që në zemrat e tyre kishte sëmundje (dyshim) thanë: Këta (muslimanët) i ka mashtruar feja e tyre (s’kanë fuqi të luftojnë). Po kush mbështetet në Allahun, s’ka dyshim, se Allahu është ngadhnjyes i urtë.” (El-Enfal: 49)

Mbështetja reale në Allahun e Madhërishëm, është partnere e mundit të shterur dhe vullnetit të fortë. Mbështetja në Allahun e Madhërishëm është ndarë nga këto kuptime vetëm në shekujt kur u deformua Islami dhe kur nga ithtarët e tij ai u mor si zbavitje dhe lojë.

Ajo e bën muslimanin të fortë që të largohet nga jeta e prishur dhe amorale dhe të ndjekë rrugën e pastërtisë dhe qëndrueshmërisë, ngase njeriu me ndërgjegje të prishur apo njerëzi të perënduar nuk është i fortë, edhe sikur mos t’i mungojë atij as qumështi i zogut, apo edhe sikur të jetë ai në suitën mbretërore.

Allahu i Madhërishëm e ka këshilluar popullin e Hudit (‘alejhis–selam) dhe i ka udhëzuar ata në faktorët e fuqisë së vërtetë, e ata ishin tiranë të ashpër, dhe u tha: “…kërkoni falje prej Zotit tuaj dhe ktheniu Atij, Ai ju lëshon shi me bollëk, dhe fuqisë suaj i shton fuqi, e mos refuzoni e të bëheni mëkatarë!” (Hud: 52)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) deshi t’ua zbukurojë punët e mira njerëzve, t’i nxisë ata për kryerjen e tyre dhe t’ua sqarojë atyre madhështinë e njeriut kur bën mirë dhe e mposht shejtanin, e ngritet në stadiumet e larta, andaj e përmendi këtë shembull në kontekst të fjalëve të tij. Ai tha: “Kur e krijoi Allahu tokën, ajo filloi të shtrihet dhe rrafshohet. Ai e forcoi me kodra, dhe ajo u stabilizua. Melekët u habitën nga fuqia e kodrave dhe thanë: “O Zoti ynë, a krijove diçka tjetër më të fortë se kodrat?” Tha: “Po, hekurin.” Thanë: “A krijove diçka më të fortë se hekuri?” Tha: “Po, zjarrin.” Thanë: “A krijove diçka më të fortë se zjarri?” Tha: “Po, ujin.” Thanë: “A krijove diçka më të fortë se uji?” Tha: “Po, erën.” Thanë: “A krijove diçka më të fortë se era?” Tha: “Po, njeriun i cili kur jep lëmoshë me dorën e djathtë, nuk ia sheh e majta!” (Transmeton Tirmidhiu)

Njeriu, kjo krijesë e çuditshme, konsiderohet zotëri i të gjitha elementeve të tjera të gjithësisë; ai matet me më të vrazhdtën dhe më të rëndën e gjithësisë dhe ua tejkalon e i rëndon atëbotë kur do të jetë njeri i vyeshëm. Por, ai do të mallkohet në tokë dhe në qiell dhe do ta rëndojë grimca dhe pluhuri atëherë kur do të jetë njeri i poshtër.

Shembulli, të cilin e tregoi hadithi, nuk është tjetër, veçse prezantim i vlerës së njeriut bamirës, dhe ilustrim i qëndrueshmërisë dhe lartësisë së tij kur paraprin në sferën e mirësisë.

Prej elementeve të fuqisë, është edhe ajo që njeriu të jetë transparent, t’i presë njerëzit me zemër të hapur dhe parime të njohura. Ai nuk duhet të tregohet, në llogari të së vërtetës, me atë që e ul prestigjin e tij dhe të përkrahësve të tij. Por, ai duhet ta bëjë fuqinë e vet prej fuqisë së besimit të cilin e përfaqëson dhe për të cilin jeton, dhe ai asnjëherë nuk heq dorë nga kjo transparencë në miratimin e ndonjë të vërtete.

Në kohën e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u zu Dielli në ditën kur vdiq djali i tij, Ibrahimi. Për këtë njerëzit thanë: “Dielli u zu për shkak të vdekjes së Ibrahimit!!” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u ngrit, u ligjëroi njerëzve, dhe tha: “Dielli dhe Hëna nuk zihen as për vdekjen e as për lindjen e dikujt, por ato janë dy shenja të Zotit, të cilat ua ka treguar robërve të Vet; kur do ta shihni këtë, shpejtoni në namaz.” (Transmeton Buhariu)

Kjo, ngase njeriu që gjallëron në të vërteta nuk bën tregti me të pavërteta; ai nuk ka nevojë për një gjë të tillë. Transparenca e tij është argument i një pasurie të madhe të fisnikërisë, e cila i mjafton e nuk ka nevojë për djallëzi dhe shfrytëzim, e po ashtu e ndërton personalitetin e vet mbi baza konstante të mirësisë dhe përsosurisë.

Parimi i urdhërimit në të mirë dhe ndalimit nga e keqja buron nga ky lartësim shpirtëror, sepse kjo mbështetet në transparencën me të sinqertit për atë që kanë lëshuar, por e gjithë kjo me qëllim të mënjanimit të lëshimeve të tilla, ashtu që të forcohet pozita e realitetit dhe mirësisë. Në librat e tjerë i kemi sqaruar qëllimet shoqërore dhe politike që i ka lidhur Islami me parimin e urdhrit dhe ndalesës.

Ajo që dëshirojmë ta konfirmojmë këtu është se muslimani duhet t’i gjykojë të metat e përhapura, të jetë guximtar në sulmimin e tyre, nuk duhet të ketë frikë prej asnjë njeriu me pozitë të lartë, e as që duhet të turpërohet prej të afërmit dhe nuk duhet të mërzitet, për hir të Zotit, prej asnjë akuze që i drejtohet.

Islami urren që të dobësohet njeriu para mëkatarëve që kanë pozita të larta dhe t’i thërrasë ata me atribute respekti. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur njeriu i thotë hipokritit: “O zotëri”, e ka hidhëruar Zotin e vet.” (Transmeton Hakimi)

Krim edhe më i madh është nëse një njeri i shkel kufijt e mbrojtur, e pastaj i dëgjon ata të cilët e lavdërojnë, e jo ata që e nënçmojnë: “…Atë që poshtëron Allahu nuk ka kush që mund ta bëjë të ndershëm. Allahu punon atë që dëshiron.” (El-Haxh: 18)

Me ndalimin e përgojimit Islami e mbron burrërinë e muslimanit dhe e forcon elementin e forcës në të. Njeriu, që përvidhet që t’i vjellë mllefet e tij në fshehtësi, me përmendjen e të metave sekrete apo të njohura, ai pa dyshim është njeri i ulët. Njeriu, i cili e ndjen në vete fuqinë e përgjigjes motiveve të së vërtetës, ai ballafaqohet me kë të dojë, me çka të dojë, e nuk fshihet që të akuzojë pas muri.

Por, kjo nuk do të thotë se kryerja e të këqijave nga ana e tij është për shkak se ne duam ta keqpërdorim. Por, kur hasim ndonjë mangësi te ndonjë person, ne përballë saj jemi para disa çështjeve të caktuara: Nëse kjo mangësi është e metë në trupin e tij, apo dobësi në aftësinë e tij, është turp ta përbuzësh atë për një gjë të tillë, në qoftë se këtë e bën para syve ose pas shpine.

Nëse kjo është mëkat, në të cilin ka rrëshqitur rastësisht, sepse nuk është prej natyrës së tij që të bëjë gjëra të tilla, kjo është rrëzim i atij, dhe nënçmim është ta turpërojmë njeriun e tillë dhe ta proklamojmë mes njerëzve me një gjë të tillë.

Mirëpo, nëse mangësia që e kemi hasur është krenari e mospërfillësit apo mëkat i proklamuesit, kjo është ajo të cilës i duhet bërë ballë me thënien e së vërtetës, duke ua plasur veshët pa pasur fare dert.

Me qëllim që të jetë kjo fjalë e sinqertë duhet larguar shpirtligësia dhe dëshira e keqbërjes dhe të dominojë dëshira ekskluzive për ndryshimin e të shëmtuarës dhe konsolidimin e individit dhe shoqërisë. Assesi nuk i takon që të përmendet mëkatari për të keq te armiqtë e tij, me qëllim që të afrohesh te zemrat e tyre, apo të ushqehesh prej tryezave të tyre, apo që të tregohesh se i urren vetitë të cilat i përbuz tek ai. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush ha një kafshatë me të përmendurit e një muslimani, Allahu do ta ushqejë me të ngjashme prej Xhehenemi. Kush vesh ndonjë rrobë, me të përmendurit e ndonjë muslimani, Allahu do t’ia veshë atij një të ngjashme prej Xhehenemi. Kush arrin me të përmendurit e një muslimani pozitë për sy e faqe, Allahu do t’ia kthejë këtë në Ditën e Gjykimit.” (Transmeton Ebu Davudi)

Përgojimi është shprehi e të dobtëve, dhe “çdo përgojim është shkathtësi e atyre që nuk janë të shkathët.”

Islami i urren ata të cilët jetojnë në këtë botë si mëkatarë mbi të cilët dominojnë vetitë e servilizmit dhe vërsuljes mbi të mirat e tjerëve, ata të cilët dëshirojnë të jenë në këtë jetë sikur dhelpra e cila ushqehet prej asaj që kanë lënë luanët.

Muslimani është shumë më i madh që ta lidhë qenien e tij me të tjerët në këtë mënyrë nënçmuese, por ai duhet të largohet nga pozitat nënçmuese e të marshojë në tokë duke kërkuar dinjitetin dhe prestigjin.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i ka përmendur banorët e Xhenetit dhe karakteristikat e tyre, virtytet e fuqisë, prestigjit dhe vyeshmërisë, dhe këto ua atribuoi të parëve; ndërkaq poshtërsitë e nënçmimit, manipulimit, paaftësisë dhe talljes ua bashkangjiti palës tjetër, dhe tha: “Banorët e Xhenetit janë tre sish: Pushtetari i drejtë, fisnik e i suksesshëm; njeriu i mëshirshëm, i ndjeshëm ndaj çdo të afërmi dhe muslimani; dhe i ndershmi i përmbajtur, i cili ka fëmijë. Ndërkaq banorët e zjarrit janë: Tradhtari, i cili çdo ambicie që i paraqitet - edhe po të jetë e imët - e tradhton; njeriu i cili mëngjes e mbrëmje të mashtron në familjen dhe pasurinë tënde.” Përmendi koprracinë, gënjeshtrën dhe fyesit e shëmtuar. “Allahu më shpalli mua që të jeni modest, e mos të mburret asnjëri ndaj tjetrit, e as mos ta mundojë njëri-tjetrin.” (Transmeton Muslimi)

Por, ka çështje me të cilat mund të ballafaqohet muslimani, e të largohet me to, e ndoshta edhe mund të dobësohet në vete derisa ato e shoqërojnë, mund të bëjnë shtypje e cila e ndal njeriun, e bëjnë të mendojë keq, shumë pesimist dhe jo sa duhet produktiv; ndërkaq obligimi i muslimanit është që të mundohet maksimalisht që të lirohet nga këto pranga të mjerishme dhe të dalë nga kurthet e saj tragjike. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kërkonte mbrojtje nga Zoti prej këtyre vuajtjeve shkatërruese: “O Zot, unë kërkoj mbrojtje te Ti nga brengat dhe dëshpërimi, dhe kërkoj mbrojtje nga Ti prej paaftësisë dhe përtacisë, dhe kërkoj mbrojtje te Ti nga frika dhe koprracia, dhe kërkoj mbrojtje te Ti nga mbytja në borxhe dhe tirania e njerëzve.” (Transmeton Ebu Davudi)

Durimi dhe shpresa janë arma e të sotmes dhe së nesërmes, nën hijen e tyre njeriu u përballon fatkeqësive tragjike dhe nuk nënshtrohet, por qëndron i mbrojtur nga të gjitha anët, lart mbi ndodhitë dhe trazirat, sepse ai është besimtar, kurse besimtari nuk i nënshtrohet askujt tjetër vetëm se Allahut.

BUTËSIA DHE FALJA.

Shkallët e njerëzve në qëndrueshmëri përpara provokimeve dallojnë, disa prej tyre i mashtrojnë cikërrimet dhe i tërbojnë menjëherë, kurse disa prej tyre i shqetësojnë fatkeqësitë, e ata mbeten me dhembjen e tyre duke e mbrojtur mendimin e tyre objektiv dhe sjelljen njerëzore.

Edhe pse vetitë qenësore të njeriut kanë ndikim të madh në hisen e njerëzve prej ashpërsisë dhe qetësisë, azhuritetit dhe maturisë, njollosjes dhe pastërtisë, përsëri ekziston një lidhje e fortë në mes bindjes së njeriut në vetvete dhe sjelljes së tij të matur me tjerët, si dhe faljes së gabimeve të të tjerëve.

Njeriut të madh, realisht, saherë që ngjitet në horizontet e përkryeshmërisë, zgjerohet kraharori, i shtohet butësia, ua fal gabimet personale dhe ua pranon arsyetimet njerëzve për lëshimet e tyre!! Nëse atë e sulmon ndonjë mendjelehtë, duke dashur ta kompromentojë, ai atë e shikon nga pozita e lartë e tij, ashtu siç i shikon filozofi fëmijët të cilët luajnë në rrugë, e që ndoshta edhe mund ta gjuajnë me gurë.

Kemi patur rast të shohim se si i shpie hidhërimi njerëzit deri në kufij të çmendurisë; kur e urrejnë edhe veten dhe mendojnë se aq rëndë janë nënçmuar, sa këtë nuk e pastron diç tjetër por vetëm se derdhja e gjakut.

Sikur njeriu të jetonte pas mureve të larta të virtyteve të tij, ai do ta ndjente këtë mundim të dhembjes në këtë formë të ashpër. Assesi, por nënçmimet bien mbi artikuluesin e tyre para se të arrijnë në cakun e tyre të largët.

Ky kuptim na e sqaron mençurinë e Hudit (‘alejhis–selam) duke e dëgjuar përgjigjen e popullit të vet, pasi që i thirri në njëshmërinë e Allahut, kur ata thanë: “… Ne po të shohim mendjelehtë dhe të konsiderojmë vërtet rrenacak! Tha (Hudi): O populli im, nuk jam mendjelehtë (nuk kam të metë mendore), por unë jam i dërguar prej Zotit të botëve. (Jam dërguar) Që t’u komunikoj shpalljet e Zotit tim dhe unë jam këshillues besnik për ju.” (El-A’raf: 66-68)

Në fyerjet e këtyre injorantëve nuk reagoi butësia e Hudit (‘alejhis–selam), sepse diferenca është shumë e madhe në mes njeriut të cilin e zgjodhi Allahu për Pejgamber, i cili është në kulminacion të mbarësisë dhe mirësisë, dhe popullit që e nënçmoi vetveten dhe iu dha adhurimit të gurëve, duke konsideruar se gurët u sjellin dobi e dëm! Si mund të ngushtohet mësuesi i madh me ulurimat e këtyre të gjymtëve?

Pejgamberi i Allahut, Muhammedi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), deshi t’ua mësojë shokëve të vet këtë mësim mbi maturinë dhe kontrollimin e vetes. Transmetohet se një beduin erdhi te Pejgamberi t’i kërkojë diçka, ai i dha, e pastaj i tha: “A bëra mirë ndaj teje?” Beduini tha: “Jo, nuk bëre mirë!” Muslimanët u hidhëruan dhe u ngritën kundër tij, kurse Pejgamberi ua bëri me shenjë që të ndalen… Pastaj u ngrit dhe hyri në shtëpi, e thirri atë dhe i dha edhe diçka tepër. Pastaj i tha: “A ta plotësova dëshirën?” Beduini tha: “Po, Allahu të shpërbleftë për familjen dhe farefisin me të mira.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha atij: “Ti kur e the atë që e dëgjuam pak më parë, shokët e mi u prekën, nëse dëshiron, thuaja atyre atë që ma the mua, ashtu që ta mënjanojnë bindjen e keqe që e kanë formuar për ty.” Tha: “Po.” Dhe erdhi të nesërmen, dhe Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Ky beduini e tha atë që e tha, e ne i dhamë edhe më tepër, e mendoi se është i kënaqur, a është ashtu?” Tha: “Po, Allahu të shpërbleftë për familjen dhe farefisin me të mira.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Shembulli im dhe shembulli i këtij është si shembulli i një njeriu të cilit i ka ikur deveja, e njerëzit iu vunë pas ta zënë, por me këtë vetëm se e dëbuan edhe më tepër; pronari i tyre i thirri dhe u tha: “Më lëni vetë ta zë deven time, sepse unë jam më i njohur dhe më i butë ndaj saj sesa ju.’ E u nis drejt saj, mori prej barishteve të tokës, dhe kështu e ktheu derisa erdhi dhe u ul, e shaloi dhe u ngjit në të. Sikur t’u kisha lënë, kur e tha njeriu atë që e tha, e ta mbytshit, do të hynte në zjarr.”

Pejgamberin e butë nuk e kaploi tmerri për shkak të arrogancës së beduinit në fillim dhe në të njohu natyrën e një grupi njerëzish, i cili karakterizohet me fjalë të zbrazëta dhe nxitim në të keqe. Sikur njerëzve të tillë t’u shpejtohej ndëshkimi, do të zhdukeshin, dhe nuk do të ishte një gjë e tillë padrejtësi.

Mirëpo, reformatorët e mëdhenj nuk përfundojnë me epilogun e masës së gjerë në këtë përfundim të dhembshëm; ata prej maturisë së tyre i pajisin njerëzit e ngutshëm me qëllim që t’i përqendrojnë me fuqi në bamirësi dhe t’ua lejojnë gjuhëve të tyre ta bëjnë shprehi lavdërimin.

Çmimin e saj nuk mund ta shfrytëzojë si zbukurim gjetësi i rastësishëm, edhe me qenë lëmoshë e madhe, sepse çka është dhënia e pasurisë përballë përvetësimit të njerëzve?

Beduinin, i cili e bleu kënaqësinë e tij me atë që përmendëm, nuk është larg mendjes ta shohësh pas disa ditësh të ngarkuar me një detyrë të rrezikshme, në të cilën e jep edhe kokën e vet me dëshirë!! Pasuria në duart e reformatorëve të mëdhenj nuk është tjetër, veçse nevoja e lypësve të ardhur, lakmues, apo është mbeturinë e tokës me të cilën ngarkohen kafshët tekanjoze për të kaluar me to hapësira të mëdha shkretinore. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ndonjëherë nervozohej, mirëpo ai nuk i tejkalonte kufijtë e respektit dhe arsyes. Prej biografisë së tij është përcjell se ai asnjëherë nuk ka ndëshkuar për shkak të vetin personal, por ka ndëshkuar vetëm atëherë kur janë shkelur kufijtë e Allahut.

Andaj, kur beduini arrogant i tha atij duke i ndarë plaçkat e luftës: “Bëhu i drejtë, sepse kjo është ndarje e cila nuk është bërë për hir të Zotit”, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk bëri më tepër, përveçse ia tregoi atij atë që ai nuk e dinte, e këshilloi veten, ia përkujtoi vetes atë që tha beduini për të dhe tha: “Mjer për ty, kush është ai i cili do të jetë i drejtë, nëse nuk jam unë i drejtë? Do të shkatërrohesha dhe do të humbesha, nëse nuk jam i drejtë.” Dhe njëkohësisht i ndaloi shokët e vet ta vrisnin, kur disa prej tyre u munduan ta bëjnë këtë.

Një ditë prej ditëve, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u ligjëroi njerëzve, dhe mes tjerash u tha: “Njerëzit janë të krijuar në grada të ndryshme; ka disa prej tyre të cilët ngadalë hidhërohen, e shpejt falin; shpejt hidhërohen dhe shpejt falin; ngadalë hidhërohen dhe ngadalë falin; këta korrespondojnë mes vete. Dijeni se disa prej tyre shpejt hidhërohen, e ngadalë falin. Dijeni se më i miri prej tyre është ai i cili ngadalë hidhërohet, e shpejt fal, e më i keqi prej tyre është ai i cili shpejt hidhërohet, e ngadalë fal. Dijeni se disa prej tyre janë real në kthimin e borxhit dhe real në lypjen e tij; disa prej tyre janë të mbrapshtë në kthimin e borxhit, por real në lypjen e tij; disa prej tyre janë arrogantë në lypje, por real në kthyerje; këta korrespondojnë mes vete. Dijeni se më i miri prej tyre është ai i cili është real në kthyerjen e borxhit dhe real në lypjen e tij, ndërkaq më i keqi i tyre është arroganti në kthyerje dhe arroganti në lypje.”

“Dijeni se hidhërimi është një gacë në zemrën e njeriut; a nuk e keni vërejtur se i skuqen sytë dhe i fryhen damarët? Kush ndjen diçka të këtillë, le të ngjitet për toke.” (Transmeton Tirmidhiu), respektivisht le të mbetet në vendin e tij dhe le të ulet, ngase kur lëshohet pas flakës së hidhërimit, prish çdo gjë pa vetëdije dhe nën shtypjen e madhe të pasioneve, ashtu që nuk lë vend për konsolidimin e tyre.

Hadithi i ndershëm i sqaroi grupet e njerëzve dhe piedestalet e tyre në mirësi, kurse besimtari e ven veten e vet atje ku duhet.

Njeriun që shumë shpejt dhe tejmase hidhërohet, kjo e bie në gjendje tërbimi, kështu ai e shan edhe derën kur nuk mund ta hapë, e ndodh që ta thyejë mjetin që i gjendet në dorë, apo ta mallkojë kafshën e cila mbi vete e mban.

Në një rast, era ia ngriti një njeriu rrobat, e ai e mallkoi erën, kurse Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Mos e mallko, sepse ajo është e urdhëruar dhe e nënshtruar, ngase ai i cili mallkon diçka për të cilën nuk është kompetent, mallkimi i kthehet atij.” (Transmeton Tirmidhiu)

Të këqijat e hidhërimit janë të shumta, kurse rezultatet e tij janë të mjerueshme, andaj gjakftohtësia është argument i fuqisë së lavdëruar dhe solidarizimit fisnik.

Transmetohet prej Ibën Mes’udit, i cili thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Çka konsideroni ju fuqi?” Thanë: “Atë të cilin nuk mund ta mundin njerëzit.” Tha: “Jo, por ai i cili e kontrollon veten në rast hidhërimi.” (Transmeton Muslimi)

Një njeri i tha Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Më këshillo, por mos shumë, se frikohem mos harroj!” (Pejgamberi) Tha: “Mos u hidhëro.” (Transmeton Maliku) Kjo përgjigje koncize është më e mira që mund t’i jepet pyetjes e cila formulohet në këtë mënyrë.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), ata që vinin tek ai dhe kërkonin t’i udhëzojë, i këshillonte me atë që është në pajtim me natyrën dhe ambientin e tyre: ndonjëherë ishte konciz, e ndonjëherë i gjatë, në bazë të asaj që kërkonin rrethanat.

Injoranca, problemin e së cilës e pastroi Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), ishte dy llojesh: injorancë kundër diturisë dhe injorancë kundër butësisë. Errësira e së parës shuhet me njohuritë e ndryshme dhe artet e udhëzimit, ndërkaq ndalimi i padrejtësisë së dytës mbështetet në shtypjen e epshit dhe pengimin e trazirave.

Arabët e parë mburreshin me atë se injorancën e përballonin me injorancë më të madhe:

Dijeni se ai që do të tregohet injorant ndaj nesh

Ne do t’ia tejkalojmë me injorancë atij

Islami erdhi dhe e ndaloi këtë erupsion, dhe i ngriti shtyllat e shoqërisë mbi mirësi, e nëse nuk mundet mbi këtë, atëherë mbi drejtësi. Ky synim do të arrihet vetëm atëherë kur do të dominojë mendja e shëndoshë mbi instiktin e hidhërimit.

Shumë prej këshillave që Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ua dha arabëve ishin të orientuara në këtë drejtim, saqë manifestimet e mendjelehtësisë dhe teprimit u konsideruan ikje prej Islamit. Dhe nisur nga këto pranga me të cilat është lidhur bashkësia, ajo nuk luhatet dhe nuk tronditet.

“Sharja e muslimanit është mëkat, ndërkaq luftimi i tij është kufër (mosbesim).” (Transmeton Buhariu)

Abdull-llah Ibën Mes’udi thotë: “Ndërmjet çdo muslimani dhe muslimanit tjetër ka mburojë nga Allahu i Madhërishëm, andaj, kur dikush i thotë tjetrit ndonjë fjalë të paturpshme, e ka grisur mburojën e Allahut.” (Transmeton Bejhekiu)

Një beduin erdhi te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) me dëshirë që ta mësojë Islamin, mirëpo nuk kishte njohuri të mëparshme për Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e as për atë në të cilën thirrte ai. Beduini, i cili quhej Xhabir Ibën Selim, thotë: “Pashë një njeri, mendimin e të cilit e merrnin njerëzit; çdo gjë që thoshte ai, ata e pranonin. Thashë: “Kush është ky?” Thanë: “Pejgamberi i Allahut!” Thashë: “Për ty qoftë shpëtimi, o Pejgamber i Allahut!” Ai tha: “Mos thuaj për ty qoftë shpëtimi, sepse kjo është përshëndetja e të vdekurit, por thuaj: Paqja qoftë mbi ty!” I thashë: “Ti je Pejgamber i Allahut?” Ai u përgjigj: “Unë jam Pejgamberi i Allahut, që kur të godet ndonjë e keqe, e lus Allahun, dhe Ai ta largon atë; apo të kaplon thatësia, unë e lus Atë, dhe Ai lëshon begati; nëse je në ndonjë vend të panjohur dhe e humb kafshën me të cilën udhëton, unë e lus Atë, dhe Ai ta kthen kafshën tënde.” Pastaj i thashë: “Më obligo me diçka.” E ai më tha: “Mos e shaj askë!” Dhe pas kësaj unë nuk shava më askë, as njeri të lirë e as rob, as deve e as dele. Ai po ashtu tha: “Mos e përbuz të mirën, foli vëllait tënd me fytyrë të kthjellët, sepse kjo është prej mirësisë…” Pastaj tha: “Nëse dikush të fyen dhe nënçmon me ato gjëra që i di për ty, ti mos e fyej me atë që e di për të, sepse pasojat e saj do të jenë mbi të.” (Transmeton Ebu Davudi)

Ka disa njerëz të cilët nuk heshtin në rast nervoze; ai çdoherë është në erupsion dhe pezëm, të cilit në fytyrën e tij reflektojnë vranësi. Nëse e prek dikush, ai dridhet sikur njeriu me ethe, fillon të bërtet e të shkumojë, të mallkojë e të akuzojë, ndërkaq Islami është i pastër nga këto vese të fëlliqura. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Besimtari nuk është akuzues i tepërt, mallkues i tepërt, i mbrapshtë dhe i pafytyrë.” (Transmeton Tirmidhiu)

Mallkimi është prej vetive të ulëta, dhe ata që i mallkojnë të tjerët për çështje shumë të imta i ekspozohen sprovimit të madh; bile njeriu duhet t’i ikë mallkimit të tjetrit, edhe nëse ai i bën ndonjë të keqe të madhe.

Sa më tepër të kultivohet besimi në zemër, bashkë me të kultivohet edhe toleranca dhe shtohet butësia, e njeriu i ikën kërkimit të shkatërrimit dhe pezmit të atyre që kanë gabuar ndaj tij.

Pejgamberit të Allahut i është thënë: “Lutu kundër idhujtarëve dhe mallkoji ata.” Kurse ai tha: “Unë jam dërguar mëshirë, e nuk jam dërguar mallkues.” Për atë, sa është muslimani gjakftohtë dhe e shuan mllefin e vet, i kontrollon fjalët e veta, nuk ua var veshin lëshimeve ndaj tij dhe brengoset për gabimet e bëra, e tillë do të jetë pozita e tij tek Allahu.

Për këtë edhe Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ia tërhoqi vërejtjen Ebu Bekrit (radijAllahu ‘anhu), pse i mallkoi disa prej robërve të vet, dhe i tha: “Nuk i ka hije siddikut (të sinqertit) të jetë mallkues.” (Transmeton Muslimi) Sipas një transmetimi tjetër: “Nuk shkojnë bashkë të jeni edhe mallkues edhe të sinqertë.” (Transmeton Hakimi) Prandaj Ebu Bekri i liroi ata robër, si shpagim i asaj që doli prej tij kundrejt tyre, dhe erdhi te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe i tha: “Nuk e përsëris më.”

Ngase mallkimi është një bombë e mbrapshtë dhe e rrezikshme, në të cilën më tepër nxit zemërimi i verbër sesa merita e ndëshkimit. Moskujdesi i njerëzve ndaj këtyre gjuajtjeve të ashpra nuk është në rregull, sepse asnjë nuk shpëton nga e liga e tyre. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur besimtari mallkon diçka, mallkimi ngjitet në qiell dhe para tij mbyllen dyert e qiellit. Pastaj zbret në tokë dhe po ashtu mbyllen dyert e saj. Pastaj fillon të sillet djathtas e majtas; nëse nuk gjen vend të përshtatshëm, kthehet tek ai i cili është mallkuar, nëse është meritor… e përndryshe kthehet te lëshuesi i tij.” (Transmeton Ebu Davudi)

Islami i ndaloi fyerjet e palogjikshme dhe sharjet e ndërsjella në mes të të kacafyturve.

Në sa beteja shkelen nderet dhe sharjet e ndaluara invadojnë mbi shenjtëritë e vlefshme, ndërkaq shkaku i vetëm i këtyre mëkateve të rënda është dominimi i hidhërimit dhe humbja e kulturës. Mëkatet e këtyre luftërave të turpshme kthehen te ndezësi i parë i flakës së tyre, siç përmendet në hadith: “Fyesve reciprok u takon ajo që thonë; atij që e fillon i pari i takon mëkati, derisa të sulmojë ai që është shkelur.” (Transmeton Muslimi)

Shpëtimi nga këto konflikte të ashpra është në dominimin e butësisë mbi hidhërimin dhe dominimin e faljes mbi hakmarrjen. Nuk ka dyshim se njeriun e zemëron çdo sulm ndaj personalitetit të tij, apo ndaj atij që e do, dhe, kur i jepet rasti i hakmarrjes, nxiton në pagimin e të keqes me një tjetër si ajo. Ai nuk mund të qetësohet derisa nuk e ngushton borxhliun e vet aq sa vetë ai ka përjetuar dhembje.

Mirëpo ekziston një mënyrë tjetër, e cila është më e preferueshme se kjo, më e dashur për Allahun, dhe më dëshmuese për madhështi dhe njerëzi, e ajo është që ai ta shuajë pezmin e vet dhe mos të shpërthejë, ta ndalë dorën e vet dhe mos të hakmerret, si dhe ta konsiderojë faljen e tij gabimtarit një lloj falënderimi ndaj Allahut, i Cili ia mundësoi ta kthejë hakun e vet nëse dëshiron.

Transmetohet prej Ibën Abbasit, i cili thotë: “Kur erdhi Ujejne Ibën Hisn (në Medine), u vendos te djali i vëllait të vet, Hur Ibën Kajsi, kurse ky ishte prej atyre të cilët i afronte Omeri (radijAllahu ‘anhu), sepse dijetarët (njohësit e mirë të Kur’anit) ishin anëtarë të përhershëm të kuvendit të udhëheqësit të besimtarëve, Omer Ibën Hattabit (radijAllahu ‘anhu) dhe konsultuesit e tij, pa marrë parasysh a ishin pleq apo të rinj. Ujejne tha: “O djali i vëllait tim, caktoje një afat te udhëheqësi i besimtarëve.” Ky këtë e bëri, dhe kur hyri Ujejne te Omeri (radijAllahu ‘anhu) tha: “O biri i Hattabit, betohem në Allahun, nuk na jep neve mjaft, e as që gjykon mes nesh me drejtësi.” Omeri (radijAllahu ‘anhu) u hidhërua, saqë deshi t’i ngrihet atij. Atëherë Huri i tha: “O udhëheqës i besimtarëve, Allahu i thotë Pejgamberit të Vet: “Ti (Muhammed) merre të lehtën, urdhëro për mirë dhe hiqu prej të padijshmëve.” (El-A’raf: 199), ndërsa ky është prej të padijshmëve.” Për Allahun, Omeri nuk i tejkaloi këto këshilla kur ai ia lexoi atij, dhe çdo herë ndalej para librit të Allahut.” (Transmeton Buhariu)

Omeri u hidhërua për fyerjet që ia bëri beduini dhe për këtë deshi t’ia tërhiqte vërejtjen, sepse ai nuk hyri ta këshillojë për diçka të mirë apo ta kërkojë hakun e vet, por i hyri sundimtarit në pushtetin e tij që ta fyejë pa arsye dhe të lypë prej tij t’i jap shumë gjëra pa punë! Mirëpo, posa iu tërhoq vërejtja se njeriu është prej të padijshmëve, u largua dhe e la të shkojë rehat. Në hadith përmendet: “Kush e shuan një mllef duke pasur mundësi ta zbrazë, në Ditën e Gjykimit Allahu do ta thërrasë para gjithë krijesave, me qëllim që t’i jap mundësi të zgjedh cilat hurije i dëshiron.” (Transmeton Ebu Davudi)

Transmetohet prej Ubade Ibën Samitit, se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “A t’ju tregoj me çka i përsos Allahu virtytet dhe i lartëson gradat?” Shokët thanë: “Po, o Pejgamber i Allahut.” Tha: “Të jesh i butë ndaj atij që është arrogant ndaj teje; t’ia falish atij që të ka bërë ndonjë padrejtësi; t’i japish atij që të ka injoruar; dhe t’i mbash lidhjet me atë që të ka lënë (nuk të vjen).” (Transmeton Taberaniu)

Kur’ani Famëlartë këto virtyte të vyeshme i konsideroi rrugë shpëtimi e cila e shpie njeriun me nxitim në Xhenetet e larta: “Dhe ngutuni (me punë që meritoni) në falje mëkatesh nga Zoti juaj dhe për në një Xhenet, gjerësia e të cilit është si gjerësia e qiejve dhe e tokës, i përgatitur për të devotshmit. Të cilët japin kur janë shlirë edhe kur janë në vështirësi dhe që e frenojnë mllefin, që u falin (të keqen) njerëzve, e Allahu i do bamirësit.” (Ali Imran: 133-134)

Prej rrëfimeve të faljes, e cila nuk e ka shembullin në mes njerëzve, është falja prej Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e prijësit të hipokritëve, Abdull-llah Ibën Ubejjit. Abdull-llah Ibën Ubejji ishte armik i përbetuar i muslimanëve, dhe çdoherë shikonte t’ua bënte sherrin; u përgatiste komplote, dhe saherë që i jepej rasti t’i akuzonte dhe t’ua fyente Pejgamberin, e shfrytëzonte këtë. Ky është ai që e përhapi fjalën e keqe për nënën e besimtarëve, Aishen, me ç’rast filluan shipfësit dezinformues të bërbëlitin me shpifjen rreth saj dhe t’i lëkundin seriozisht themelet e shoqërisë islame me këtë akuzë të turpshme, ndërkaq traditat e lindjes që nga kohët e lashta e vunë nderin e gruas në kulm të shenjtërisë dhe me të e lidhin prestigjin e saj dhe prestigjin e familjes së saj të largët dhe të afërt.

Për këtë, hovi i dhembjes ka qenë i ashpër në shpirtin e Pejgamberit dhe të shokëve të tij, e turpi nga kjo shpifje e mbrapshtë i mbushte shpirtrat e tyre me pikëllim dhe dëshpërim, derisa në fund zbritën ajetet kur’anore dhe e zbuluan tradhtinë e hipokritëve dhe shpaluan akuzat e tyre të pabaza për prestigjin e nderit të nënës së besimtarëve dhe pastërtisë së faqes së jetës së saj.

“S’ka dyshim se ata që trilluan shpifjen, janë një grup prej jush. Ju mos e merrni atë si ndonjë dëm për ju, përkundrazi, ajo do të jetë në dobinë tuaj. Secilit prej tyre do t’i takojë dënimi sipas pjesëmarrjes në mëkat, e atij prej tyre që e barti pjesën e madhe (të shpifjes) i takon dënim i madh.” (En-Nur: 11)

Dënimi iu shqiptua atyre që ishin manipuluar në këtë tragjedi, ndërkaq virusi i së keqes shpëtoi… që ta vazhdojë tradhtinë e tij ndaj muslimanëve dhe t’u sjellë dëme sa të mundet!!

Allahu i caktoi fitore Pejgamberit të Vet dhe ushtrisë së tij, dhe Islami i mënjanoi fosilet e shekujve të ankthshëm. Armiqtë e tij u kufizuan në vetvete, bile atyre u hynë nga këndet e tyre. U mposht Ibën Ubejji, pastaj u sëmur dhe vdiq, pasi era e hipokrizisë së tij qelbi çdo vend. Erdhi djali i tij të kërkojë falje nga Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) për babain e vet dhe ky ia fali. Pastaj ia kërkoi këmishën, që t’ia bëjë qefin (ta mbështjell), e Pejgamberi ia dha. Pastaj kërkoi prej tij që t’ia falte xhenazen dhe të lypte falje për të, e Pejgamberi i butë e falës nuk e refuzoi këtë kërkesë, por qëndroi para kufomës së shpifësit të djeshëm kundër nderit të tij, dhe kërkoi për të falje.

Mirëpo drejtësia hyjnore e zgjidhi definitivisht këtë problem, dhe zbriti Fjala e Allahut të Madhërishëm: “Kërko falje për ta ose mos kërko (është njëjtë), e edhe nëse kërkon falje shtatëdhjetë herë, Allahu nuk do t’ua falë, sepse ata mohuan Allahun dhe të Dërguarin e Tij, e Allahu nuk vë në rrugë të drejtë (të shpëtimit), ata që nuk e respektojnë.” (Et-Teube: 80)

Me çështjen e shpifjes ndaj Aishes është e lidhur edhe ajo se një i afërt i Ebu Bekrit (radijAllahu ‘anhu) i cili jetonte me mirësinë e tij, nuk u mbrojt nga involvimi në cenimin e nderit të zonjës, babai i së cilës e mirëmbante atë (të afërmin). Me këtë ai e harroi obligimin islam, obligimin e afërsisë dhe obligimin e mirësisë së bërë, gjë që e preku Ebu Bekrin (radijAllahu ‘anhu) dhe e shtyu të betohet që ta lëshojë prej dore të afërmin në fjalë e mos ta ketë atë qëndrim sikur më parë. Për këtë zbriti ajeti: “Të ndershmit dhe të pasurit nga ju, të mos betohen se nuk do t’u japin të afërmve, të varfërve dhe atyre që për hir të Allahut lanë vendlindjet e tyre, po le t’ua falin (gabimin) dhe mos t’ua zënë për të madhe. A nuk dëshironi që Allahu t’u falë ju? Allahu falë dhe mëshiron shumë.” (En-Nur: 22)

Ebu Bekri (radijAllahu ‘anhu) përsëri vazhdoi të jetë bamirës ndaj tij si më parë, duke thënë: “Unë dëshiroj të ma falë Allahu.”

BUJARIA DHE FISNIKËRIA.

Islami është fe e cila mbahet me dhënie dhe ndarje të pasurisë, ndërkaq humbet në koprraci. Për këtë, ua bëri të dashur bijve të tij shpirtgjerësinë, dorëdhënien, dhe i këshilloi të shpejtojnë në bamirësi dhe mirësi, si dhe i këshilloi që mirësinë ndaj njerëzve ta bëjnë preokupimin e tyre të përhershëm dhe mos të ndahen prej saj asnjëherë: “Ata, të cilët pasurinë e vet e shpërndajnë (në rrugë të Zotit) natën e ditën, fshehurazi ose haptazi, ata shpërblimin e vet e kanë te Zoti i tyre dhe për ta nuk ka as frikë, as pikëllim.” (El-Bekare: 274)

Muslimani e ka obligim të jetë i matur në kërkesat e vetvetes, ashtu që mos ta harxhojë tërë pasurinë e vet, sepse ai duhet të bashkangjesë edhe dikë me vete në atë të mirë që ia ka dhënë Allahu, si dhe të bëjë në pasurinë e vet vend për t’u ndihmuar të mjerëve dhe për t’ua lehtësuar të lodhurve. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “O njeri, nëse bën mirësi, kjo është më mirë për ty, e nëse nuk e bën këtë, kjo është më keq për ty; ti nuk do të qortohesh për begatitë, fillo me ata që i mbikëqyr, dhe dije se dora e lartë (që jep) është më e mirë se dora e ulët (që lyp).” (Transmeton Muslimi)

Kur’ani e thekson këtë kuptim, kur e bashkangjiti ndalesën nga teprimi me urdhrin e shpenzimit ndaj të afërmve dhe të varfërve. Harxhuesi i tepërt është shpenzues i kotë mendjelehtë, dhe kajmakun e pasurisë së vet e humb në epshet e tij personale. E pas saj, çka mbetet për detyrat obligative dhe ndihmën e domosdoshme?

Allahu i Madhërishëm thotë: “Dhe jepi çdo të afërmi të drejtën që i takon, edhe të varfërit, edhe atij në kurbet, po mos shpenzo tepër e pa rrugë. Ata që shpenzojnë tepër (mastrafxhinjtë) janë vëllezër (në veprim) të djajve, e djalli është përbuzës i madh i Zotit të Tij.” (El-Isra: 26-27)

Konteksti vazhdoi me porosinë ndaj të nevojshmëve dhe mbrojtjen e dinjitetit të tyre; kështu e urdhëroi muslimanin që t’ua dëshirojë atyre të mirën dhe t’u thotë fjalë të mira, nëse nuk mund t’ua japë atë që e dëshirojnë: “Nëse detyrohesh t’ua kthesh shpinën atyre (të afërmve etj.), duke kërkuar mëshirën, të cilën e shpreson nga Zoti yt (furnizim për t’i ndihmuar ata), atëherë thuaju atyre fjalë të mira (të lehta).” (El-Isra: 28)

Thirrja e Islamit në bujari dhe altruizëm është e bujshme dhe konstante dhe lufta e tij kundër koprracisë dhe dorështërngueshmërisë është permanente dhe e shpallur. Në hadith përmendet: “Altruisti është afër Allahut, afër njerëzve, afër Xhenetit, dhe larg nga zjarri; ndërkaq, koprraci është larg nga Allahu, larg nga njerëzit, larg nga Xheneti dhe afër zjarrit; dhe një njeri altruist i padijshëm është më i dashur tek Allahu sesa një koprrac i devotshëm (ibadetxhi).” (Transmeton Tirmidhiu)

Në botë nuk ekziston sistem – dhe nuk do të ekzistojë – në të cilin njerëzit nuk do të kenë nevojë për ndihmë reciproke dhe solidarizim, por, për arritjen e qetësisë dhe garantimin e lumturisë, patjetër i forti të jetë i butë ndaj të dobtit, pasaniku të jetë i afrueshëm me të varfërin, pasi natyra e shoqërisë njerëzore është e tillë që të afrohen fuqia dhe dobësia, pasuria dhe varfëria.

Sikur të kishin qenë pasuria dhe skamja në pajtim me aftësitë intelektuale që u janë dhënë njerëzve, disa do të depononin shumë pasuri, ndërkaq disa do të jetonin në bollëk; këto janë ligjet e natyrës njerëzore në të cilat nuk ka falsifikim. Por dëshpërimi depërton te njerëzit kur ata jetojnë të izoluar, nuk njohin përveçse vetveten dhe ekskluzivisht kërkesat e vetes, edhe përskaj asaj se Allahu i Madhërishëm i ka përzier njerëzit në mes vete dhe këtë përzierje, duke pasur parasysh dallimin e gjendjes së tyre, e bëri sprovim të madh me të cilin e kalit besimin dhe e shpërndan mirësinë: “…Ne bëmë njërin prej jush sprovë për tjetrin se a do të jeni të durueshëm. E Zoti yt është Ai që sheh çdo gjë.” (El-Furkan: 20)

Asnjë popull nuk mund të korrë sukses në këtë rrafsh, pa qenë lidhjet e forta në mes bijve të tij; kështu, nuk lë të varfër të vuajë nga dhembjet e skamjes dhe nuk lë pasanik i cili do t’i monopolizojë mirësitë e pasurisë.

Në Islam ekzistojnë parime precize për realizimin e këtyre objektivave fisnik, kurse prej tyre është adoptimi i shpirtit për të bërë mirë, ofrimi i ndihmës dhe veprat bamirëse. Me rezultatet e këtij adoptimi të shkëlqyeshëm nuk bëhen të lumtur vetëm të dobtit, por siguria dhe qetësia e tyre kthehet edhe te vetë protagonistët e saj! Kështu i mbrojnë ata nga dridhjet e mllefeve dhe pasojat e egoizmit të verbër. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ja, ju jeni ata që ftoheni për të dhënë në rrugën e Allahut (për luftë kundër armikut tuaj), e dikush prej jush bën koprraci, e kush bën koprraci, ai bën kundër vetvetes, Allahu s’ka farë nevoje, e ju jeni të varfër (keni nevojë)…” (Muhammed: 38)

Varfëria është e metë e cila, kur gjendet te njeriu, e ngushton dhe e rrëzon nën pozitën të cilën ua caktoi Allahu njerëzve; ajo, po ashtu, është rrezik ta privojë atë nga prestigji me të cilin Allahu e bëri njeriun superior ndaj krijesave të tjera. Është shumë rëndë për njeriun që të shohë një person me rroba të grisura, vrimat e së cilës gati sa nuk ia zbulojnë pjesët e turpshme, apo këmbëzbathur, të cilit sipërfaqja e tokës ia ka shkatërruar gishtat dhe shputat e këmbës, ose kur i uritur i lëshon sytë në ushqime të ndryshme, e pastaj e kthen skamja të molisur.

Ata të cilët i shohin këto skena rrëqethëse e pastaj nuk preken në shpirt nga ato, ata nuk janë njerëz dhe nuk janë besimtarë. Në përgjithësi, në mes njerëzve, ka farefisni e cila duhet të respektohet dhe nuk duhet lejuar që atë ta shkëpusë skamja.

Prej besimit është që njeriu të ketë drojë nga Zoti për gjendjen e këtyre të ngratëve. Një herë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) pati rastin të shohë një prej skemave të këtilla dëshpëruese, gjë që e preku mjaft. Për këtë i tuboi muslimanët dhe u foli, ua përkujtoi obligimin e njeriut ndaj njeriut dhe frikën e tyre ndaj Allahut dhe Ditës së Fundit, dhe vazhdoi t’u flasë atyre, derisa tubuan mjete të nevojshme jetësore dhe rroba për mbulim.

Transmetohet prej Xheririt, i cili thotë: “Një mëngjes ishim te Pejgamberi i Allahut, kur erdhën te ai disa njerëz të zhveshur me rroba të grisura, të gjithë ishin të fisit Mudar. Posa i pa, fytyra e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u ndërrua dhe u pikëllua nga varfëria që pa tek ata. Njëherë hyri, pastaj doli dhe e urdhëroi Bilalin ta thërrasë ezanin, u ngrit dhe u fal, pastaj ligjëroi dhe tha: “O ju njerëz! Kinie frikë Zotin tuaj që ju ka krijuar prej një veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi palën (shoqen) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burra shumë e gra. Dhe kinie frikë Allahun që me emrin e Tij përbetoheni, ruajeni farefisin (akraballëkun), se Allahu është mbikëqyrës mbi ju. O ju që besuat, kinie parasysh frikën ndaj Allahut, dhe le të shikojë njeriu se çka ka bërë për nesër…”

Pastaj tha: “Le të japë lëmoshë njeriu nga dinarët që i posedon, dirhemët (ari dhe argjendi), rrobat e veta, nga sasia e grurit dhe hurmave që posedon”, derisa tha: “Po edhe një lëvore hurme.”

Arriti një prej ensarëve (medinasve) me një strajcë të cilën mezi që e bante në dorë, bile edhe s’mund ta mbante! Pastaj një nga një pasuan njerëzit e tjerë. Kështu, pashë një turmë të madhe me ushqim dhe rroba… e kur, e pashë fytyrën e të dërguarit të Allahut se si shkëlqente sikur ari, dhe tha: “Kush trason në Islam një traditë të mirë, ai do ta ketë shpërblimin e saj dhe shpërblimin e atyre që do ta pasojnë atë traditë pas tij, pa u munguar kurrgjë në shpërblimet e tyre. Po ashtu, kush trason në Islam një traditë të keqe, ai do ta meritojë mëkatin e saj dhe mëkatin e atyre të cilët do të punojnë sipas saj, pa qenë mangut në mëkatet e tyre asgjë.” (Transmeton Muslimi)

Këto fjalë fenomenale, janë thirrje për të garuar në mirësi dhe për të nxituar në hapjen e projekteve të dobishme, si treni i mëshirës dhe ndihma dimërore, dhe të ngjashme; po ashtu, këto fjalë janë vërejtje për ata të cilët i ngjallin doket e mbrapshta dhe me to i ndërlikojnë çështjet e bashkësisë, e kështu i lënë ata që do të vijnë pas, të pësojnë në ligësitë dhe vuajtjet e tyre.

Mirëpo, njeriu është i prirë kah dashuria ndaj pasurisë dhe orvatja për posedimin e saj; ai ec për këtë qëllim në anë të ndryshme të botës; egoizmi në shpirtin e njeriut ka sugjestione të forta; të menduarit më të madh është për vetveten, e më pak për të tjerët.

Sikur t’i jepeshin njeriut të gjitha pasuritë e tokës, dhe sikur ai t’i kishte poseduar depotë e mëshirës supreme, nuk do ta kishte lejuar veten të jap lëmoshë me bollëk, por nga natyra e tij e ngushtë atij do t’i paraqiteshin shumë shkaqe të cilat do të venin në duart e tij pranga. “Thuaj: Sikur të kishit depotë e begative të Zotit tim, nga frika se po shpenzohen, do të bëheni koprrac; njeriu është dorështrënguar.” (El-Isra: 100)

Islami këto ndjenja i konsideron prej tendencave të liga të cilat duhet të luftohen energjikisht, dhe intrigave të tyre t’u bëhet ballë me zgjuarsi dhe aktivitet. Ai sqaroi bukur se të mirat e të dy botërave mund t’i akumulojë ai i cili arrin t’i mposhtë shtytjet e koprracisë në veten e vet dhe t’ia bëjë asaj shprehi fisnikërinë dhe dorëdhënien: “Andaj, sa të keni mundësi ruanu prej dënimit të Allahut, dëgjoni, respektoni dhe jepni për të mirën tuaj, e kush i ruhet lakmisë së vetvetes, të tillët janë të shpëtuarit.” (Et-Tegabun: 16)

Pasuritë e mbuluara nëpër depo, në të cilat fshihet e drejta e të varfërit dhe e të ngratit, janë e keqe e madhe për pronarin e tyre në këtë botë dhe në botën tjetër; pasuritë e tilla më së tepërmi u ngjajnë gjarprinjve të fshehur në vrimat e tyre; rrezik i përgatitur për të keqen e njerëzve. Bile Islami tregoi se pasuritë e tilla njëmend shndërrohen në gjarprinj të cilët janë lëshuar të tërbuar me dhëmbët e tyre, duke e rrëmbyer pronarin e pasurisë që t’ia kafshojë dorën e tij të cilën ia ka mashtruar koprracia.

“…dhe çdo pronar i pasurisë i cili nuk ia nxjerr hakun e vet të duhur, kjo pasuri do t’i vijë Ditën e Gjykimit si gjarpër me dhëmbë duke e ndjekur me gojë të hapur; kur do të ikë prej tij, do të dëgjojë një duke e thirrur:”Merre pasurinë tënde të cilën e fshehe, unë nuk kam nevojë për të! Kur do ta shohë se ajo i është e patjetërsueshme, do ta fusë dorën në gojën e tij dhe do t’ia kafshojë sikur shtaza.” (Transmeton Buhariu)

Islami tenton ta vetëdijësojë njeriun në mënyrë të mirë dhe me bindje se dashuria e tij e flaktë ndaj pasurisë mund ta vë në pozita të palakmueshme, dhe ai, sikur të kishte menduar në esencën e asaj që posedon dhe përfundimin e tij me pasurinë e tillë, do ta konsideronte shpirtëgjerësinë më të mirë se egoizmin dhe dhënien më të mirë se koprracia.

“Njeriu thotë:” Pasuria ime, pasuria ime!” por ai prej pasurisë së vet ka tri gjëra: Atë që e ka ngrënë dhe e ka mbaruar; atë që e ka veshur dhe është vjetëruar; apo atë që e ka dhënë dhe e ka përvetësuar. Ndërkaq, ajo që është jashtë këtyre, ka shkuar dhe ua lë njerëzve.” (Transmeton Muslimi)

Është habi që të pësojë njeriu në tubimin e asaj që ua lë të tjerëve; nëse nuk e shfrytëzon muslimani pasurinë e vet në atë që ia konsolidon jetesën dhe ia mbron kthimin e tij, atëherë në çka ta shfrytëzojë atë?

Këtë realitet e shpaloi Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë: “Cili prej jush e do më tepër pasurinë e trashëgimtarit të tij sesa pasurinë e vet personale?” Ata thanë: “Çdonjëri prej nesh pasurinë e vet e do më tepër.” (Pejgamberi) Tha: “Pasuria e tij është ajo që e ka dhënë, ndërsa pasuria e trashëgimtarit të tij është ajo që e ka lënë pas!!” (Transmeton Buhariu)

Por krahas kësaj, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), kur e proklamoi tubimin e zekatit, e ndjeu sensibilitetin e ndjenjave të lakmisë te njerëzit dhe qe i butë në shërimin e tyre, e për këtë tha: “Do t’u vijnë juve kalorës që i urreni - ka për qëllim tubuesit e zekatit – për atë, kur do t’u vijnë, shfaqjuni mikpritje dhe jepjauni atë që e kërkojnë; nëse janë të drejtë, kjo është për të mirën e tyre, e nëse nuk janë të drejtë, kjo do të jetë në dëm të tyre. Bëhuni të kënaqur, sepse kompletimi i zekatit tuaj është kënaqësia e tyre, dhe le të luten për të mirën tuaj.” (Transmeton Ebu Davudi)

Suksesi i njeriut në eliminimin e pengesave të koprracisë, të cilat i pengojnë ndjenjat e mirësisë tek ai, në këndvështrimin islam është mirësi e përkryer, sepse dihet se shpresa e njeriut në jetë rritet dhe raportet e tij me të forcohen kur ai ka trup të shëndoshë dhe aspirata për ardhmëri, kur është i matur në shpenzime dhe e shton kapitalin e vet me qëllim që të sigurojë një të nesërme më të begatshme për vete dhe për pasardhësit e tij. Kur do t’i posedojë gjithë këto motive dhe e shtrin dorën në pasurinë e vet, atëherë ndan me gjithë zemër dhe nuk frikohet se do t’i pakësohet e as se do t’i zhduket pasuria; ai kështu bën mirësi të madhe.

Erdhi një njeri te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe i tha: “O Pejgamber i Allahut, cila lëmoshë ka shpërblim më të madh?” Tha: “Të ndash lëmoshë duke qenë i shëndoshë e lakmues i pasurisë, duke u frikuar prej varfërisë e të shpresosh në pasuri; mos e le derisa të të vijë fundi, e të thuash: Filanit ia lë këtë, filanit këtë, e filanit i ka takuar kjo.” (Transmeton Buhariu)

Lëmosha e gjerë, me sinqeritet dhe mëshirë, i lan mëkatet dhe i fshin gabimet. Allahu i Madhërishëm thotë: “Nëse lëmoshat i jepni haptazi, ajo është mirë, po nëse ato u jepni të varfërve fshehurazi, ajo është edhe më e mirë për ju dhe Ai ua largon (me punë të mira) të këqijat. Allahu është i njohur hollësisht për veprat tuaja.” (El-Bekare: 271)

“Nëse Allahut i huazoni diçka të mirë, Ai juve ua shumëfishon atë dhe ju falë; Allahu është shumë mirënjohës, i butë. Është i gjithdijshmi i të fshehtës e i të dukshmes, është ngadhënjyesi, i urti.” (Et-Tegabun: 17-18)

Për atë, kur muslimani rrëshqet në ndonjë mëkat dhe vëren se ai mëkat e largoi atë nga Zoti, pastrimi që ia kthen atij kthjelltësinë, ia jep shkëlqimin dhe e mbështjell në rrobat e faljes dhe kënaqësisë, është që ai të shikojë në pasurinë të cilën aq tepër e ka lakmi dhe prej saj t’u ndajë të varfërve dhe të ngratëve, si shërbim me të cilin do të afrohet te Mëshiruesi më i mëshirshëm.

Transmetohet nga Ebu Dherri, se Pejgamberi i Allahut ka thënë: “Një njeri i devotshëm prej Beni Israilëve i bëri ibadet (adhurim) Zotit në faltoren e tij gjashtëdhjetë vjet, dhe pati reshje, e toka u gjelbërua. Ky njeri i devotshëm e pa këtë prej faltores së tij, dhe tha: ‘Sikur të zbrisja në këtë vend e ta përkujtoja Allahun, e të më shtoheshin të mirat!!’ Zbriti, dhe me vete kishte një apo dy copë bukë. Dhe derisa ishte ai në atë vend, e takoi një grua dhe filloi t’i flasë asaj, e edhe ajo atij, derisa bëri marrëdhënie intime me të, dhe i ra të fikët. Zbriti pastaj në një përrua të lahet, kur papritmas arriti një lypës, të cilit i bëri me shenjë t’i marrë bukët, e pastaj vdiq. U mat adhurimi i tij gjashtëdhjetvjeçar me atë amoralitet, dhe amoraliteti ia rëndoi punët e mira. Pastaj te punët e mira u vunë copat e bukës, me ç’rast rënduan punët e mira, dhe atij iu falën mëkatet.” (Transmeton Ibën Hibbani)

Prej shembujve më të shkëlqyer, që tregon ndikimin e altruizmit dhe bujarisë në falje dhe shpëtim, është inspirimi i Allahut drejtuar Pejgamberit të Tij, Jahjait (‘alejhis–selam), që ta mësojë popullin e tij: “…Dhe ju urdhëroj me lëmoshë. Shembulli i kësaj është si shembulli i njeriut të cilin e kanë zënë peng armiqtë dhe ia kanë lidhur duart në qafë, pastaj e afruan që t’ia presin kokën, e ai thoshte: “A pranoni që unë ta shpaguaj veten prej jush?” Dhe filloi të japë sa mundte, derisa e pagoi veten.” (Transmeton Hakimi)

Lëmoshat që i japim, krahas llojshmërisë së tyre, si zekat, dhuratë, furnizim e të ngjashme, kanë rol madhështor në jetën e kësaj bote dhe të botës tjetër; në bazë të saj dobësohet apo forcohet lidhja e muslimanit me fenë e vet dhe nuk do ta privojnë njeriun, si p.sh. koprracia e tij, ndaj obligemeve të veta dhe paragjykimet e tij për Zotin. Dhe nuk do të mund t’ia tejkalojë askush në fisnikërinë dhe bindjen e tij në mirësinë e Zotit.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Bamirësitë të mbrojnë nga fatkeqësitë, lëmosha e fshehtë e shuan hidhërimin e Zotit, respektimi i farefisit ta shton jetën.” (Transmeton Taberaniu)

“Mbroni pasuritë tuaja me zekat, shëroni të sëmurit tuaj me lëmoshë, dhe pritni valët e sprovimit me lutje dhe devotshmëri.” (Transmeton Ebu Davudi)

Asgjë nuk është më e rëndë për shejtanin, më shkatërruese për lajkat e tij dhe më zhdukëse për cytjet e tij se nxjerrja e lëmoshës. Për këtë ai në shpirtrat e njerëzve e hedh plogështinë, me qëllim që t’i ngadalësojë në dhënie dhe t’i lidhë me frenat zhdukës. “Djalli ju frikëson nga varfëria dhe ju urdhëron për të këqija, e Allahu ju garanton falje (mëkatesh) e begati; Allahu është Dhurues i madh, është i Dijshëm.” (El-Bekare: 268)

Në hadith përmendet: “Sa herë që ndan ndonjë njeri diçka prej sadakasë, i mposht nga ajo shtatëdhjetë djaj, të cilët bashkërisht, të gjithë, ndalojnë nga ajo.” (Transmeton Ahmedi)

Transmetohet prej Aishes (radijAllahu ‘anha), se ata prenë një dele, e Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) pyeti: “Ç’ka mbetur prej saj?” Ajo tha: “Prej saj ka mbetur vetëm shpatulla.” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “E gjithë delja ka mbetur, pëveq shpatullës.” (Transmeton Tirmidhiu)

Këtë e konfirmon Fjala e Allahut të Madhërishëm: “Ajo që e keni pranë vetes është e përkohshme, e ajo që është tek Allahu është e përjetshme.” (En-Nahl: 96)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e transmeton nga Zoti këtë hadith: “O bir i Ademit (njeri), zbraze depon tënde, se te Unë nuk ka djegie, fundosje, vjedhje; do të ta kompensoj me atë që do të kesh më tepër nevojë.” (Transmeton Bejhekiu)

Njeriu ndonjëherë mund të preokupohet nga paragjykimet se altruizmi e pakëson kapitalin dhe të afron kah varfëria, e po ashtu, se ia rrëmben njeriut begatinë e qetësisë në hijen e pasurisë së tij të madhe dhe mirësive të pranishme. Ky paragjykim është prej cytjeve të shejtanit në shpirtrat e të dobtëve.

Por, e vërteta është se bujaria është mënyrë e begatimit dhe altruizmi është shkak i shtimit, dhe ai që i bën duart e veta korridor për begatitë e Zotit, ai do të mbetet i furnizuar me begati, i pajisur në jetën e tij me bollëk të përhershëm nga mëshira dhe bujaria e Allahut.

Në hadith përmendet: “Për tri gjëra betohem… Pasuria e njeriut asnjëherë nuk është pakësuar nga lëmosha; sa herë që njeriut i është bërë ndonjë padrejtësi, e ai ka duruar, Allahu e shton fuqinë e tij; dhe sa herë që e hap njeriu derën e lypjes, Allahu po aq ia hap derën e varfërisë.” (Transmeton Ibën Maxhe)

Le të kapet njeriu për litarin e zemërgjerësisë, le të nxitojë në mbushjen e boshllëqeve që i has, le t’i shikojë njerëzit e nevojshëm, që i drejtohen atij, siç i shikon faktorët e tregtisë së suksesshme. Nëse sot ka dhënë pak, nesër apo pasnesër do të kthehet me shumë…

Allahu i Madhërishëm dhënien e mirë e konsideroi huazim human dhe nuk ia kthen njeriut përkatës të ngjashme apo dy herë të tillë, por shumë më tepër. Ai i stimuloi njerëzit të japin dhe u tregoi atyre se ajo që ua japin tjerëve është mjet i cili bën që Allahu t’i furnizojë njerëzit e tillë nga depot e Tij, të cilat nuk mbarojnë.

Në hadith të transmetuar nga Allahu i Madhërishëm përmendet: “O robi Im, jep, që të të jap ty; dora e Zotit është plot, nuk e harxhon shpërndarja natën e ditën. Çka mendoni për atë që e ka shpërndarë prej kur i ka krijuar qiejt e tokën? Nuk u pakësua ajo që posedonte; Arshi i Tij ishte mbi ujë, e Ai në dorë e kishte peshojën me të cilën ulte dhe ngrente.” (Transmeton Buhariu)

Allahu i Madhërishëm thotë: “…e çkado që të jepni, Ai e kompenson atë dhe Ai është Dhuruesi më i madh.” (Sebe’: 39)

Ata të cilët shpërndajnë - kur janë në bollëk dhe telashe - janë në mbikëqyrjen e Allahut dhe në mbrojtjen e Tij, për ta luten melekët dhe shpresojnë t’u shtohet pasuria; ndërkaq për deponuesit pritet vetëm humbje, dhe a thua ata do të jetojnë përjetë me pasurinë, apo pasuria do të jetë e përjetshme me ta? Pasuria është huazim i cili te ne u transferua prej të tjerëve, atëherë pse gjithë kjo këmbëngulje në të dhe ky anim kah ajo?

Çdo interes i kësaj bote, me të cilin lidhen njerëzit, nuk ka dyshim se ia lënë trashëgimtarit të qiejve dhe tokës, dhe te Zoti i tyre do të kthehen këmbëzbathur, pa pasuri e pozitë, siç u krijuan herën e parë, dhe do të lidhen me pasurinë e tyre Ditën e Gjykimit. Andaj, nuk është çudi që të hakmerret Zoti ndaj atyre të cilët i harrojnë këto të vërteta dhe lëshohen në tokë pa pasur asnjë brengë tjetër përveç tubimit të asaj që e dëmton dhe harresës së asaj që i sjell dobi. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk ka ditë në të cilën nuk zbresin dy melekë, njëri thotë: ‘O Zot, kompensoja atij i cili jep’, kurse tjetri thotë: ‘O Zot, shkatërroja atij që është koprrac.” (Transmeton Muslimi)

Njeriu mund ta lakmojë pasurinë edhe për atë se dëshiron t’i lërë fëmijët e vet të pasur, e cila do t’i mbrojë ata nga ndryshimet në shoqëri. Ky është qëllim i mirë, sepse muslimani është i obliguar t’i mbrojë pasardhësit e tij, të mos i lërë të varur dhe t’i shohë se nuk kanë nevojë për njerëzit. Islami, i cili të urdhëron ta luftosh varfërinë në shtëpinë e huaj, nuk pajtohet që ta sjellësh atë në shtëpinë tënde. Në hadith përmendet: “…dhe t’i lësh pasardhësit tuaj të pasur është më mirë, sesa t’i lësh të varur prej njerëzve.” (Transmeton Buhariu)

Mirëpo, mbikëqyrja e fëmijës dhe të siguruarit e ardhmërisë së tij nuk bën të jetë në llogari të fesë dhe moralit të tij, për shkak se është marri që njeriu ta sakrifikojë veten, njerëzinë e tij dhe kënaqësinë e Zotit, duke reduktuar fitimin e tij, për hir të asaj që t’ua lë pasardhësve.

Islami e ka sqaruar atë se fëmijët dhe pasuria e muslimanit janë si begatitë e tjera të cilat i jepen atij që të sprovohet; nëse ndalet tek ato, dhe nuk i përfill obligimet e detyruara dhe sakrificat e kërkuara, këto begati do të jenë burim i vuajtjeve të tij, bile do të jenë armiku më brutal i tij.

Është shpjegimi i ajetit: “O ju që besuat, vërtet, disa nga bashkëshortet tuaja dhe nga fëmijët tuaj janë armiq tuaj, andaj kini kujdes ndaj tyre, e nëse nuk merrni masa, nuk ua vini veshin dhe i falni, ta dini se edhe Allahu është mëkatfalës, mëshirues. S’ka dyshim se pasuria juaj dhe fëmijët tuaj janë vetëm sprovë, ndërsa ajo që është tek Allahu, është shpërblim i madh.” (Et-Tegabun: 14-15)

Po! Nëse nuk shkon njeriu në xhihad me qëllim që të qëndrojë afër gruas së vet, apo e ka pakësuar dhënien, me qëllim që të deponojë më shumë pasuri për fëmijët e tij, ai është gabimtar në falënderimin e dhuntive të cilat iu dhanë atij dhe me marrëzinë e vet e ka shndërruar atë dhunti në dënim për të.

Transmetohet nga Haule binti Hakim, e cila thotë: “Doli një ditë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke e shtrënguar në gjoks një prej djemve të vajzës së tij, dhe thoshte: “Ju i shtini njerëzit të jenë koprracë, frikacakë e injorantë, e ju jeni prej bimëve aromatike të Allahut!” (Transmeton Tirmidhiu)

Ai i cili për shkak të fëmijëve të vet bëhet koprrac, frikacak e injorant, ka humbur, ndërkaq ai i cili i ka njohur obligimet ndaj Allahut dhe robërve të Tij para çdo gjëje, ka shpëtuar. Duke pasur parasysh atë se koprracia ndaj obligimeve dhe deponimi i pasurisë për fëmijët nuk e mënjanon varfërinë, nuk e pakëson pasurinë dhe Ditën e Gjykimit nuk do të pranojë arsyetim nga pronari i saj.

Transmetohet prej Abdull-llah Ibën Mes’udit, se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Allahu i Lartësuar i ringjalli dy robër të Vet, të cilëve u kishte dhënë pasuri dhe fëmijë të shumtë. Pastaj i tha njërit prej tyre: “O filan bir i filanit.” Tha: ‘Urdhëro o Zot!’ I tha: ‘A nuk ta shtova pasurinë dhe fëmijët?’ Tha: “Gjithsesi, o Zot!” I tha: ‘Çka bëre me atë që ta dhashë?’ Tha: “Ia lashë fëmijës tim, nga frika se mos të mbetet i varur prej të tjerëve!!” I tha: “Ti sikur të dije, pak do të qeshje e shumë do të qaje. Ty, ajo që ia pate dronë, të gjeti.”

Pastaj do t’i thotë tjetrit: “O filan, bir i filanit”, e ai do të përgjigjet: “Urdhëro o Zot!” I tha: ‘A nuk ta shtova pasurinë dhe fëmijët?’ Tha: “Gjithsesi o Zot!” I tha: ‘Ç’bëre me atë që ta dhashë?’ Tha: “E shpenzova në adhurimin Tënd, dhe i lashë trashëgimtarit tim pas begatinë Tënde të bujshme!” I Tha: “Ti sikur ta kishe ditur, shumë do të qeshje e pak do të qaje. Atë për të cilën u lidhe, sot e gjete!” (Transmeton Taberaniu)

Islami porosit që njeriu njëherë ta nderojë vetveten, pastaj familjarët, pastaj farefisin, e pastaj edhe njerëzve tjerë.

Qëllimi me atë që ta nderojë njeriu vetveten është që t’i plotësojë nevojat me gjëra të lejuara dhe në këtë mënyrë ta pengojë atë nga harami, ta mbrojë atë nga manifestimet e varfërisë, të cilat e dëmtojnë pozitën e njeriut në shoqëri dhe e ulin atë nën rangun e domosdoshëm për prestigjin e muslimanit; e gjithë kjo në suaza të maturisë, në të cilën nuk ka teprim dhe keqpërdorim. Muslimani duhet ta ketë atë pasuri e cila ia realizon këto objektiva legjitime; nëse nuk e ka këtë pasuri, ai është i varfër.

Transmetohet prej Ebu Seid El-Hudrijut, i cili thotë: “Hyri në xhami një njeri në gjendje të mjerueshme, ndërkaq Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) urdhëronte të ndahej lëmoshë, dhe njerëzit iu përgjigjën urdhrit. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i dha atij dy palë rroba, pastaj tha: “Jipni lëmoshë!”, e njeriu i hodhi një palë rroba. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “A e patë këtë njeri, i cili ishte në pamje të mjerueshme, dhe i dhashë dy palë rroba, e pastaj thashë: “Jipni lëmoshë”, e ai i hodhi një palë rroba!! Merri rrobat tua”, dhe e dëboi…” (Transmeton Ebu Davudi)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dëshiron t’i eliminojë prej shoqërisë dukuritë e leckamanisë, skamjes dhe varfërisë, sepse disa njerëzve nuk u bëhet vonë të jetojnë të uritur e të zhveshur. Por njerëzit e tillë nuk duhet ta imponojnë këndvështrimin e tyre në jetë, mbi vetë mësimet fetare. Sepse Islami obligon që njeriu të ketë prej mirësive të kësaj jete, atë që do t’ia ngrejë kokën dhe do t’ia mbrojë fytyrën.

Transmetohet prej Xhabirit i cili thotë: “Erdhi një njeri me ar në sasi të vesë dhe tha: “Pejgamber i Allahut, këtë e kam nga natyra, merre këtë, se është lëmoshë, nuk kam gjë tjetër veç saj!” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e refuzoi. Ai përsëri i erdhi kah ana e djathtë, dhe ia tha të njëjtat fjalë. Pejgamberi përsëri e largoi. Ai i erdhi nga ana e majtë dhe ia përsëriti të njëjtën, kurse Pejgamberi prapë e refuzoi. Pastaj i erdhi prej pas shpine, dhe ia tha po të njëjtat fjalë. Atëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e mori dhe e gjuajti me të e sikur ta kishte goditur, do ta lëndonte,pastaj tha: “Ndonjëri prej jush vjen me tërë atë që e posedon, dhe thotë: ‘Kjo është lëmoshë’, e pastaj ulet e lyp prej njerëzve. Lëmosha më e mirë është ajo që jepet nga pasuria…” (Transmeton Ebu Davudi)

I zoti i shtëpisë duhet t’i dijë nevojat e arsyeshme të familjes dhe fëmijëve të vet dhe me zemergjerësi të japë në plotësimin e tyre, sepse nuk është prej fesë që njeriu ta lërë bashkëshorten, djemtë apo bijat e veta, në gjendje depresive, të nevojave dhe ngushtësisë, e pastaj ta shpenzojë pasurinë në ndonjë vend tjetër, po kushedi sa të jetë me rëndësi një gjë e tillë. Lidhjet familjare janë më meritore për vëmendje dhe përforcim sesa lidhjet e tjera.

Pejgamberi i Allahut thotë: “Një dinar të cilin e shpezon në rrugë të Allahut, një dinar të cilin e shpenzon për robin dhe një dinar të cilin e jep lëmoshë për familjen tënde, prej këtyre, shpërblim më të madh ka ai që e shpenzove për familjen tënde.” (Transmeton Muslimi)

Këtë e përmendëm më parë në kreun “Sinqeriteti”, me fjalën e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Kur muslimani shpenzon diçka për familjen e vet dhe llogarit në të, ajo i merret për lëmoshë.” (Transmeton Buhariu)

Islami, me këtë udhëzim preciz, dëshiron t’i rendisë shpenzimet legjitime në mënyrë të vlefshme frytdhënëse. Për atë, familja është shtylla e madhe e shoqërisë dhe qeliza e gjallë e cila e formon trungun e saj madhështor. Nisur nga kjo, drejtimi i përkujdesjes nga ajo, në rend të parë, është më e dobishme për tërë umetin, sesa privimi i saj dhe largimi i të drejtave të saj nga ajo. Po ashtu, në këtë udhëzim qortohet një grup njerëzish, të cilët anojnë kah harxhimi i tepërt jashtë shtëpive të tyre dhe në mes shokëve apo njerëzve që edhe nuk i njohin, e kur kthehen në familjet e veta bëhen shembuj të këqinj të skamjes dhe arrogancës…!

Të afërmit e muslimanit janë njerëzit të cilët më së tepërmi meritojnë ta shfrytëzojnë pasurinë e tij të tepërt; e drejtë e tyre është që atyre t’u drejtohet çdo kontribut i cili del nga dora e tij bujare. Kjo është e kapshme për trurin e shëndoshë, sepse, nëse njeriu ka afër vetes një njeri të nevojshëm, nuk ka kuptim që t’i lë ato mirësi dhe të njëjtat t’ia bëjë ndonjërit që është më larg; bile, kjo mund të mbjellë edhe mllef në zemrat e të privuarve dhe tu japë të kuptojnë se mospërfillja e tyre është e qëllimt, që të maltretohen e nënçmohen. Nëse ky veprim është për të irrituar të afërmit, atëherë lëmosha e tij refuzohet dhe shndërrohet në mjerim.

Në hadith përmendet: “…O populli i Muhammedit! Pasha Atë i Cili më dërgoi mua me të vërtetën, Allahu nuk do ta pranojë lëmoshën e atij i cili ka të afërm që kanë nevojë për ndihmën e tij, e ai ua jep tjerëve. Pasha Atë në dorë të të Cilit gjendet shpirti im, Allahu nuk do ta shikojë atë në Ditën e Gjykimit.” (Transmeton Taberaniu)

Transmetohet prej Zejnebit të fisit Thekif, gruas së Abdull-llah Ibën Mes’udit, e cila thotë: Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Jepni sadaka oj gra, po bile edhe prej stolisë suaj.” Zejnebi thotë: “U ktheva tek Abdull-llah Ibën Mes’udi, dhe i thashë: “Ti je njeri i dobët materialisht, kurse Pejgamberi na ka urdhëruar të japim lëmoshë, andaj, shko e pyete, nëse është e lejuar, do ta jap ty, e nëse jo, do t’ua jap të tjerëve…” Abdull-llahu i tha: “Jo, por shko tek ai ti vetë!” Zejnebi thotë: Shkova tek ai, kur një grua prej ensarëve e kishte të njëjtën brengë sikur unë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kishte devotshmëri të madhe, andaj te ne doli Bilali, dhe unë i thashë atij: “Shko te Pejgamberi e i thuaj se nja dy gra janë te dera, dhe e pyesin se a u pranohet lëmosha atyre nëse ua ndajnë burrave të tyre dhe jetimëve që i kanë në mbikëqyrje. Por, mos i trego se kush jemi ne.” Zejnebi thotë: Bilali hyri te Pejgamberi i Allahut dhe e pyeti, e Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Kush janë ato të dyja?” Ai tha: “Një grua prej ensarëve dhe Zejnebi.” Atëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Cila Zejneb?” Bilali iu përgjigj: “Gruaja e Abdull-llah Ibën Mes’udit.” Atëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) iu përgjigj: “Atyre u takon shpërblimi i farefisnisë dhe i lëmoshës.” (Transmeton Buhariu)

Po ashtu, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Lëmosha që i jepet një të ngrati, është vetëm lëmoshë, ndërkaq ajo që i jepet një të afërmi, është e dyfishtë: lëmoshë dhe respekt farefisnor.” (Transmeton Tirmidhiu)

DURIMI.

“Durimi është shkëlqim…” (Transmeton Muslimi)

Kur bëhen serioze dhe ndërlikohen krizat, dhe depresionet pasojnë e zgjaten, vetëm durimi është ai që ia ndez muslimanit dritën e mbrojtjes nga pësimi dhe udhëzim që të ndalon nga pesimizmi. Durimi është virtyt për të cilin është i nevojshëm njeriu edhe në këtë botë edhe në botën tjetër, dhe ai patjetër mbi të t’i ndërtojë veprimet dhe shpresat e veta, sepse, përndryshe, do të jetë satirik… Duhet ta adoptojë veten në përballimin e vuajtjeve pa panik, t’i presë rezultatet, sado qofshin larg, dhe t’u rezistojë telasheve, sado të rënda, me zemër në të cilën nuk ka fije dyshimi dhe mendje të cilën nuk e preokupon asnjë brengë. Duhet të jetë plot bindje e qëndrueshmëri. Nuk kënaqet me një re që paraqitet në qiell, po bile edhe sikur të pasonin pas saj shumë të tjera, por mbetet i bindur se simptomat e rehatisë patjetër do të vijnë dhe urtësi është të priten ato me qetësi dhe bindje.

Allahu i Madhërishëm ka pohuar se njerëzit nuk kanë për të mbetur pa u sprovuar, derisa t’ua largojnë frikën telashet e pritura; kështu ata nuk mund t’i mposhtin befasitë, e as t’u nënshtrohen atyre. “Ne do t’u sprovojmë juve, derisa t’i njohim (të dihen konkretisht) luftëtarët dhe ata që ishin të qëndrueshëm nga mesi juaj, po edhe do të sprovojmë veprat tuaja.” (Muhammed: 31)

Në këtë kontekst është edhe fjala e poetit:

I njohëm netët para se të na vijnë

E kur na kapluan, nuk na shtuan diçka të re!

Nuk ka dyshim se përballimi i situatave me njohuri të ndritshme dhe përgatitje të plotë është më e dobishme për njeriun dhe më afër perfeksionizmit të çështjeve të tij. Allahu i Madhërishëm thotë: “…po në qoftë se duroni dhe ruheni, ajo është gjëja më vendimtare.” (Ali Imran: 186)

Durimi mbështetet në dy të vërteta të rëndësishme:

E para ka të bëjë me natyrën e jetës së kësaj bote. Sepse Allahu i Madhërishëm këtë botë nuk e ka bërë të përhershme dhe vendgjykim, por e ka bërë vendsprovim dhe gjurmim; periudha që e kalon në të është periudhë e sprovave të vazhdueshme dhe ai del prej një provimi që të hyjë në një tjetër. Ndodh që sprovimi i parë të ndryshojë plotësisht, gjegjësisht njeriu mund të sprovohet me diçka dhe të kundërtën e saj, sikur hekuri i cili skuqet në zjarr e pastaj hidhet në ujë, dhe kështu me radhë.

Sulejmani (‘alejhis–selam) e njihte mirë natyrën e kësaj bote, kur iu mundësua atij pushtet i madh në të, dhe tha: “…Kjo është nga dhuntia e Zotit tim që të më sprovojë mua se a do ta falënderoj, apo mos do ta përbuz. E kush falëndëron, ai falëndëron për të mirën e vet, e kush përbuz, Zoti im (s’ka nevojë), është i pa nevojë e bujar!” (En-Neml: 40)

Sprovimi me zemërime i ka shkaqet e panjohura. Është mirë të kuptojmë se gjendja e njerëzve në këtë jetë është si një ushtri e cila është përgatitur për luftë, ndërkaq disa njësi të saj janë ngarkuar me luftë deri në vdekje, me qëllim të shpëtimit të njësive të tjera të ushtrisë. Shpëtimi i njësive të tjera do të bëhet me qëllim të angazhimit të tyre në beteja të reja, të cilat do t’i caktojë komanda supreme, në bazë të kërkesës së interesit madhor. Andaj, vlerësimi i ndonjë individi në këto valë të furishme nuk merret parasysh, sepse çështja është shumë më e gjerë sesa të lidhet me qenien e një individi të caktuar.

Po ashtu, disave mund t’u caktohen disa lloje sprovimesh, të cilat mund edhe të jenë fundi i tyre. Para individit nuk ka zgjidhje tjetër, përveçse t’i përballojë sprovës që e pret me durim dhe dorëzim. Pasi jeta është sprovim, atëherë le t’i përkushtojmë orvatjet tona që të shpëtojmë në të.

Provimi i jetës nuk është fjalë që shkruhet apo instruksion që jepet. Por dhembje që ka mundësi ta ngadhnjejë shpirtin dhe t’i hapë atij një rrugë prej tmerrit dhe ngushtisë. Këto janë kontradikta të cilat e bëjnë këtë botë që t’i ngopë barqet e qenve, kurse të sinqertëve ua ekspozon urinë. Këto janë padrejtësi që e shtyjnë një popull të pretendojë në hyjni, ndërkaq të tjerët të bien dëshmorë duke i mbrojtur të drejtat e tyre të rrëmbyera.

Historia e njerëzimit, që nga fillimi i njerëzve e deri më sot, është tragjike! Është normale që njeriu ta trasojë rrugën e vet në jetë duke qenë i bindur se është përplot me ferra dhe gjemba.

Ndërkaq e vërteta e dytë ka të bëjë me natyrën e besimit.

Besimi është lidhje në mes njeriut dhe Zotit të Madhërishëm, nëse raportet e miqësisë në mes njerëzve merren në konsideratë dhe vlerësohen vetëm atëherë kur i konfirmon kalimi i ditëve, varietetet e kohës dhe ndryshimi i situatave. I tillë është edhe besimi: lidhja e tij patjetër t’i nënshtrohet sprovimit që do ta eksperimentojë, andaj do ta zbulojë besueshmërinë ose falsifikimin e tij. Allahu i Madhërishëm thotë: “A menduan njerëzit të thonë: Ne kemi besuar, e të mos vihen në sprovë? Ne i sprovuam ata që ishin para tyre, ashtu që Allahu gjithqysh do t’i dallojë ata që e thanë të vërtetën do t’i dallojë dhe gënjeshtarët.” (El-Ankebut: 2-3)

Nuk ka dyshim se Allahu i di edhe çështjet e dukshme edhe ato sekrete, dhe se ky sprovim nuk do të sjellë asgjë të re në njohurinë e Zotit, e cila i përfshin fillimet dhe mbarimet, mirëpo duhet ditur se njeriu nuk llogaritet në bazë të asaj që është në diturinë e Allahut, por llogaria e tij do të jetë në bazë të punës së tij personale. Pasi disa kriminelë do t’i mohojnë të këqijat të cilat i kanë bërë, atëherë si mund t’u bihet atyre kundërargument ndryshe, përpos se me sprovimin që do ta dëshmojnë ekstremitetet e tyre dhe do ta deklarojnë pjesët e trupit të tyre? Allahu i Madhërishëm për të tillët thotë: “Përkujto ditën kur Ne i tubojmë të gjithë, dhe u themi atyre që i shoqëruan: “Ku janë ata të shoqëruarit tuaj, që i trillonit?” Atëherë (pas atij sprovimi) përgjigje tjetër s’u mbetet përveç të thonë: “Për Allahun, o Zoti ynë, ne nuk ishim idhujtarë!” Shih, se si bëjnë gënjeshtra kundër vetes dhe si u shkoi huq ajo që trillonin!” (El-En’am: 22-24)

Andaj, si mund të mjaftojmë me llogaritjen e tyre në bazë të diturisë së Zotit? Shpagimi i drejtë mund t’u bëhet atyre vetëm nga veprat e tyre, të cilat do ta pohojnë, për ata dhe për të tjerët, plangprishësinë e tyre dhe keqbërjen.

Durimi, pra, ndërtohet mbi këto dy të vërteta. Për shkakun e tyre feja e obligon durimin, edhe pse njeriu, prej natyrës së të cilit është që t’i injorojë të vërtetat, çmendet kur e godasin vështirësitë dhe është i pakënaqur me dhembjet që e përshkojnë; kështu tek ai ngjallet mosdurimi, i cili e bën atë që ta urrejë durimin dhe ia bën këtë t’i duket i pashije. Kështu, kur atë e ngushton diçka, apo kur dështon në realizimin e diçkahit, apo kur e gjen ndonjë tragjedi, atij i ngushtohet toka me tërë gjerësinë e saj dhe i ngushtohen ditët me gjithë gjatësinë e tyre! Ai orvatet të dalë nga kjo gjendje edhe më shpejt se lëvizja e syrit… Mirëpo kjo është orvatje e cila shumë pak mund të ketë sukses, sepse është në kundërshtim me natyrën e fesë dhe botës. Andaj për muslimanin është më mirë që ta stërvisë vetveten për pritje të gjatë. Allahu i Madhërishëm thotë: “Njeriu nga vetë natyra e tij është i ngutshëm, e Unë do t’ua tregoj juve masën Time ndëshkuese, pra mos kërkoni t’u vijë më shpejtë.” (El-Enbija 37)

Në hadith përmendet: “…dhe kush tregon durim, atë do ta begatojë Allahu me durim; askujt nuk i është dhënë begati më e mirë dhe më e begatshme se durimi.” (Transmeton Buhariu)

Durimi është prej shenjave të madhështisë dhe simboleve të përsosurisë; ai është prej dëshmive të dominimit të shpirtit mbi atë që ka përreth, për këtë edhe emri Sabur – Durimtar, është prej emrave të bukur të Allahut. Ai është i ngadalshëm, e nuk ngutet, nuk shpejton me ndëshkim, edhe pse njerëzit shpejtojnë me krime; e lëshon fuqinë e Tij determinuese, që ata të kryejnë veprimtarinë e tyre gjatë shtrirjes së shekujve, e jo ngushtisë së jetës, dhe në suaza të kohës së gjerë, e jo dëshirave të tërbuara dhe ndjenjave të përdhosura: “Ata kërkojnë prej teje t’ua ngutësh dënimin, po Allahu nuk e thyen premtimin e Vet, pse një ditë te Zoti yt, është sa njëmijë vjet, si llogaritni ju.” (El-Haxh: 47)

Durimi është prej elementeve të burrërisë së pjekur dhe heroizmit kulminant, sepse problemeve të jetës nuk mund t’u bëjnë ballë të dobtit. Kështu, kur dikush dëshiron të bartë disa sendee të rënda nuk thërret fëmijë, të sëmurë, apo njerëz të trashë, por për punë zgjedh njerëz të fortë e të fuqishëm!! E tillë është edhe jeta: misionin e saj madhështor mund ta lartësojnë dhe ta transferojnë prej një brezi në tjetrin vetëm burrat gjigantë dhe trimat durimtarë.

Për këtë, hisja e prijësve prej përkujdesjes dhe mbikëqyrjes ka qenë në pajtim me aftësitë që u janë dhënë dhe veprat që i kanë kryer.

Është pyetur Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Cilët njerëz sprovohen më tepër?” Ai tha: “Pejgamberët, pastaj me radhë njerëzit më të mirë, e më të mirë. Njerëzit sprovohen në bazë të besimit të tyre. Cili ka besim më të fortë, ai sprovohet më tepër, e kush ka besim më të dobët, ai ka edhe sprovim më të dobët. Njeriun do ta godasin sprovat, derisa të ecë mbi tokë pa patur asnjë mëkat.” (Transmeton Ibën Hibbani)

Andaj, ndryshueshmëria e hiseve të njerëzve, prej mundit, pasojave dhe preokupimeve të mëdha, është e lidhur me fuqinë e tyre për përballim dhe qëndrueshmëri.

Ligji i madhështisë dhe konsideratës është ai i cili e nxiti një komandant të madh amerikan të thotë: “Mos e lut Zotin të ta lehtësojë barrën tënde, por lute Zotin të ta forcojë shpinën tënde.” Për këtë, lehtësia e barrës, zbrazëtia e dorës dhe preokupimi i vogël janë veti, një hise të madhe të të cilave mund ta fitojnë fëmijët, ndërkaq brengat e jetës dhe preokupimi me detyra, idhtia e luftës për ekzistencë dhe kontinuiteti i veprimtarisë janë natyra e veprimtarëve kreativ në jetë. Njeriun, që qëndron në shtëpinë e vet, nuk e kap pluhuri i rrugës; ushtarin që ikën nga fronti nuk e rëndojnë armët e as nuk e tremb lufta. Kurse ata të cilët morën pjesë në betejën e jetës dhe u hodhën në turmën e saj, ata u prekën nga të këqijat e saj, u goditën me plagë nga kjo betejë dhe përjetuan ato mundime e lodhje që i përjetuan.

Për këtë, Islami i nderoi të sprovuarit në këtë botë dhe i ngushëlloi të lodhurit, në atë mënyrë që i qetësoi dhe ua zbuti dhembjet.

“Shembulli i besimtarit është si shembulli i kërcellit të bimës të cilin e lëkund era: herë e rrëzon, e herë e drejton, derisa t’i vijë fundi. Ndërkaq shembulli i mosbesimtarit është si druri i cedrit, i cili është i ndarë nga rrënjët e veta; atë asgjë nuk e gjen, derisa të shkulet përnjëherë.” (Transmeton Muslimi)

Besimtari i dukshëm në jetë është cak i problemeve të saj të shumta, ndërkaq atë të pamundshmin, që ikën nga fusha, çka do ta godasë?

Dhe mu kjo është fshehtësia e fjalës së Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Kujt ia do Allahu të mirën, merr prej tij.” (Transmeton Buhariu), dhe “Allahu kur e do një popull, e sprovon. Kush pajtohet me të, atij i takon pajtimi, e kush hidhërohet, atij i takon hidhërimi.” (Transmeton Tirmidhiu)

Ai i cili u ekspozohet dhembjeve të jetës dhe u reziston atyre, ai tek Allahu ka gradë më të lartë se i dështuari që ikën larg…

Ajo që ka përgatitur Allahu i Madhërishëm, prej shpërblimit të madh, për të përvuajturit durimtarë, ia tejkalon asaj që Ai ka përgatitur për veprat e tjera të mira: “Njerëzit e pasprovuar, kur do t’u jepen shpërblimet të sprovuarve, do të dëshironin t’u ishin rrjepur lëkurat e tyre me thikë.” (Transmeton Tirmidhiu)

Është për t’u habitur se si disa njerëz kanë menduar se Islami i madhëron vuajtjet si vuajtje dhe i nderon dhembjet dhe lëngimet, kinse ato meritojnë të nderohen.

Ky është gabim trashanik. Transmetohet prej Enes Ibën Malikut, i cili thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e pa një plak duke ecur ndërmjet dy djemve të vet të cilët e mbanin, dhe pyeti: “Ç’bën ky kështu?” I thanë: “Është zotuar të ecë në këmbë!” Atëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Allahu nuk ka nevojë që ky ta mundojë veten”, dhe e urdhëroi të hipë në diçka.” (Transmeton Buhariu)

Transmetohet prej Ibën Abbasit se motra e Ukbes u zotua ta bëjë haxhin në këmbë, ndërkaq Ukbeja i tha Pejgamberit të Allahut se ajo nuk ka mundësi ta bëjë këtë, e Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha: “Allahu nuk ka nevojë për ecjen e motrës sate; le të hipë në diçka dhe le të dhurojë një kafshë të madhe.” (Transmeton Ebu Davudi)

Allahu i Madhërishëm thotë: “Çfarë ka Allahu me dënimin tuaj? E falënderuat dhe i besuat? (e para nuk i pakëson sundimin e as e dyta nuk i shton)…” (En-Nisa: 147)

Por, Islami, njerëzve të sprovuar dhe të munduar, ua lavdëron mosdorëzimin e tyre dhe fuqinë e bindjes së tyre; kur ua përmend atyre dhembjet të cilat i përjetojnë, apo vështirësitë të cilat i përballojnë, atij i intereson vetëm sprovimi, të cilin e përmban, i cili duhet të tejkalohet me fuqi dhe përulësi, e jo me indiferencë dhe me indisponim ndaj caktimit.

Transmetohet se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) hyri te një grua e sëmurë, dhe e gjeti duke e mallkuar sëmundjen dhe denoncuar zjarrminë. Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kjo nuk i pëlqeu dhe i tha asaj si ngushëllim: “Zjarrmia i largon mëkatet e njeriut, ashtu siç e largon farkatari ndryshkun e hekurit.” (Transmeton Muslimi)

A do të thotë kjo që t’i zhvillojmë viruset e sëmundjes, dhe t’ua dhurojmë ato atyre që i duam? Disa njerëz kështu duan të kuptohet kjo, kurse marritë janë të ndryshme!

Njeriu, në fillim të betejës mund të bjerë në tokë, e po ashtu, vështirësitë mund ta imponojnë që t’u jepet drejtimeve ekstreme, mirëpo, ai, gjatë kalimit të tij nëpër situata të rënda jetësore, edhe më tepër do të afrohet tek Allahu, derisa është me besim të fortë dhe kokë lartë.

Llomotitje e kotë është t’i konsiderojë muslimani vuajtjet që e godasin si harresë e Allahut ndaj tij dhe largim të tij nga mëshira e Allahut. Mirëpo, për fat të keq, ky botëkuptim dominoi në mesin e muslimanëve në shekujt e dekadencës dhe letargjisë, e ne pak më parë përmendëm se vështirësitë e jetës janë në pajtim me preokupimet e njerëzve në aspektin e ngritjes dhe rënies. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “I ndershmi, biri i të ndershmit, biri i të ndershmit, biri i të ndershmit, është Jusufi i biri i Jakubit, i biri i Is’hakut, i biri i Ibrahimit.” (Transmeton Buhariu(

Ky, pra, ishte Pejgamber dhe u edukua në gjirin e Pejgamberëve; rrodhi nga një gjenezë e thellë; ai është i ndershëm tek Allahu me zgjedhje dhe mision… Shihe këtë të ndershëm si i kaloi periudhat e para të jetës, si dilte nga një vështirësi në tjetrën. I vdiq nëna duke qenë foshnje, pastaj kundër tij bënë komplot vëllezërit e vet, të cilët e rrëmbyen prej babait dhe e hodhën në pus, me qëllim që në thellësinë e pusit të përjetojë fundin e vet të panjohur.

Atë e shpëtoi një karvan, që ta marrin si rob e pastaj ta shesin në tregun e robërve me një çmim të vogël e për pak para.

Atë e bleu mbreti i Egjiptit, me ç’rast, posa u vendos në oborrin e tij, iu ekspozua intrigave perfide dhe u akuzua, duke qenë i ndershëm e i mbrojtur, se kinse dëshiron të bëjë amoralitet. Edhe përskaj transparencës së pafajësisë së tij, ai u fut në burg me fajtorët, jo disa ditë apo muaj, por disa vjet!

Sikur ndonjë njeri tjetër ta shikonte të kaluarën e vet dhe ta haste atë të rënduar me dhembje në këtë mënyrë, do t’i mërzitej toka dhe do të zemërohej me qiellin; ndërkaq Jusufi (‘alejhis-selam) mbeti me bindje të shkëlqyer pas mureve të burgut duke ua përkujtuar Allahun atyre që e kishin harruar dhe duke ua treguar mirësinë e Tij atyre që e kishin injoruar.

“O ju dy shokët e mi të burgut, a është më mirë të adhurohen zota të ndryshëm apo Allahu, i vetmi ngadhënjimtar? Ata që ju adhuroni përveç Allahut, nuk janë thetër vetëm se emra që pagëzuat ju dhe prindërit tuaj. Allahu nuk shpalli ndonjë fakt për ta, vendimi (në çështjen e adhurimit) nuk i takon kujt, pos Allahut, e Ai urdhëroi të mos adhuroni tjetër, por vetëm Atë. Kjo është feja e drejtë, por shumica e njerëzve nuk e dinë.” (Jusuf: 39-40)

Kështu, pra, janë njerëzit me virtyte; ata nuk e humbin kthjelltësinë e fesë së tyre, nëse e humbin kthjelltësinë e kësaj bote; nuk mposhten para vetes së tyre, për shkak të një fatkeqësie që i ka goditur… Ti e sheh se si një poet, nga ata që i lakmojnë mirësitë e kësaj bote, e mposht skamjen me hiperbolizimin e krenarisë së tij dhe duke, u mburrur me preokupimet e veta, thotë:

Njerëzit e ngritur janë cak i të sëmurëve

Të cilët nuk kanë preokupime, siç nuk kanë mençuri!

Ajo që patëm rastin ta shohim në jetën e Pejgamberëve, njerëzve të sinqertë, dëshmorëve dhe të devotshmëve, konfirmon se madhështia e pozitës fitohet me rëndimin e barrave dhe vuajtjet e vështirësive.

Është përcjellë prej Pejgamberit të Allahut se: “Nëse një njeri te Zoti e ka ndonjë pozitë, e ai nuk mund ta arrijë atë me punë, Allahu do ta sprovojë atë në trupin e tij, pasurinë e tij ose fëmijët e tij, e pastaj ai bën durim në të derisa ta arrijë pozitën të cilën e kishte më parë tek Allahu i Lartësuar.” (Transmeton Ahmedi)

Sikur vuajtjet e shumta janë sinjal për mirësinë e cila i përgatitet njeriut dhe prestigji i cili synohet për të. Në të shumtën e rasteve dhembjet janë pastrim, të cilat te besimtarët i sjell caktimi i Zotit, që ta sekuestrojnë atë që lakmojnë ata prej dëfrimeve të kësaj bote; kështu nuk do të zgjasë mashtrimi i tyre me të apo mbështetja e tyre në to. E ku ta dish, ndoshta një e keqe të bën dobi dhe sa sprova, në esencë, janë shpërblim dhe mëshirë!!

Maturia, durimi dhe pritja janë virtyte të cilat përputhen me ligjet ekzistuese të natyrës dhe rregullat e saj të përhershme. Kështu, fara nuk mbin menjëherë sa hudhet, e as që piqet menjëherë sa mbin, por patjetër duhet të qëndrojë disa muaj, derisa të mund të vilen frytet e dëshiruara. Embrioni qëndron në barkun e femrës disa muaj, derisa ta marrë formën e duhur të njeriut. Allahu i Madhërishëm na ka treguar se Ai e ka krijuar gjithësinë për gjashtë ditë, ndërkaq për Zotin nuk është e pamundshme që tërë këtë ta bëjë sa për një lëvizje të syrit, apo më pak. Kalimi i ditëve dhe netëve, për njerëzit, është afati prej të cilit këputet ymri i tyre, shihet gjendja e tyre dhe mbi flakën e qetë të të cilit piqen virtytet e tyre… e pastaj kthehen te Krijuesi i tyre: “…Ashtu siç filloi (krijoi) së pari do të ktheheni tek Ai. Një grup (nga ju) Ai e vuri në rrugë të drejtë, e një grup meritoi të jetë i humbur…” (El-A’raf: 29-30)

Koha shoqëron çdo dinamizëm dhe statizëm në ekzistencë. Nëse nuk jemi durimtarë, do të digjemi me zjarrin e dëshpërimit, e pastaj nuk do të ndryshojmë asgjë nga natyra e sendeve, të cilat definitivisht ecin sipas caktimit.

Durimi është disa llojesh: Durim në adhurim, durim nga mëkati dhe durim në fatkeqësi.

Durimi në adhurim bazohet në atë se detyrat e domosdoshme të Islamit, kryerja e tyre permanente, kanë nevojë për qëndrueshmëri dhe mund. Kështu p.sh. namazi është obligim i cili përsëritet. Për të Allahu i Madhërishëm thotë:

“Urdhëro familjen tënde të falë namaz, edhe ti vetë zbatoje atë…” (Ta Ha: 132)

“Kërkoni ndihmë (në të gjitha çështjet) me durim dhe me namaz, vërtetë, ajo është e madhe (vështirë), por jo edhe për ata që kanë frikë (Zotin).” (El-Bekare: 45)

Sjellja e mirë me besimtarët, dashuria e tyre kontinuitive dhe tejkalimi i lëshimeve të tyre janë virtyte të cilat mbështeten në durimin e mirë:

“Përkufizoje veten tënde me ata që lusin Zotin e tyre mëngjes e mbrëmje, e që kanë për qëllim kënaqësinë (razinë) e Tij…” (El-Kehf: 28)

Porositja e njëri-tjetrit për durim është shoqëruese e porositjes së njëri-tjetrit për të vërtetën, e Allahu i Madhërishëm u betua se shpëtimi i njeriut varet prej këtyre dyjave:

“Pasha kohën! Nuk ka dyshim se njeriu është në një humbje të sigurt. Me përjashtim të atyre që besuan, që bënë vepra të mira, që porositën njëri-tjetrin t’i përmbahen të vërtetës dhe që këshilluan njëri-tjetrin të jenë të durueshëm.” (El-Asr: 1-3)

Durimi ndaj mëkateve është elementi i rezistencës ndaj provokimeve që janë shtrirë në rrugën e njerëzve dhe që ua zbukuruan atyre kryerjen e mëkateve të ndaluara. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Xheneti është mbuluar me mundime, kurse zjarri me epshe.” (Transmeton Muslimi)

Pranimin e mundimeve dhe refuzimin e epsheve mund ta bëjë vetëm njeriu durimtar. Durimi këtu është gjurmë e bindjes së paluhatshme dhe drejtimit të orientuar në kënaqësinë e Allahut… Ky është shpirti i çiltërsisë, i cili e mbron besimtarin nga fëlliqësitë e poshtërsive dhe mashtrimi i mëkateve: “…Zoti ynë, na dhuro durim (për dënimin që do të na e bën faraoni) dhe na bë të vdesim muslimanë.” (El-A’raf: 126)

Po ashtu, ekziston edhe durimi ndaj asaj që e godet besimtarin në veten e tij apo pasurinë e tij, në pozitën e tij apo familjen e tij. Të gjitha këto gjëra janë të mundshme. Është absurde që jeta e njeriut të jetë e zbrazët prej tyre,e nëse ndonjërin nuk e godasin valët e saj vdekjeprurëse, atë do ta prekë frustracioni i fluskave të saj.

Por duhet ditur atë se, kur muslimani mbrohet me Zotin dhe strehohet tek Ai, me këtë e thyen tehun e tragjedive dhe shumë pak ato kanë mundësi të shkaktojnë dhembje në trupin e tij. Në të shumtën e rasteve bindja e fortë është mposhtëse e dhembjeve të forta, sikur dominimi i anestezisë në operacionet e rënda. Besimtari nuk do të ndahet prej mëshirës së Zotit, përderisa feja e tij nuk shkrihet në kriza dhe bindja e tij nuk lëkundet në vështirësi:

“Ne do t’ju sprovojmë me ndonjë frikë, me uri, me ndonjë humbje nga pasuria e nga jeta, e edhe nga frytet, po ti jepju myzhde durimtarëve. Të cilët, kur i godet ndonjë e pakëndshme thonë: Ne jemi të Allahut dhe ne vetëm tek Ai kthehemi! Të tillët janë që te Zoti i tyre kanë bekime e mëshirë dhe të tillët janë ata të udhëzuarit në rrugën e drejtë.” (El-Bekare: 155-157)

Transmetohet prej Ummi Alasë, e cila është prej atyre që i dhanë besën Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), se ka thënë: “Më thirri Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), kurse unë isha e sëmurë, dhe më tha: “Oj Ummi Ala, përgëzo, se me dhembjen Allahu ia shlyen muslimanit gabimet, ashtu siç e pastron zjarri arin dhe argjendin.” (Transmeton Ebu Davudi)

Po ashtu, kemi edhe hadithin: “Allahu i Lartësuar për robin e tij nuk pëlqen shpërblim tjetër përveç Xhenetit, të cilit kur ia merr atë që e do më shumë prej njerëzve, ai bën durim dhe llogarit në shpërblimin e Tij.” (Transmeton Nesaiu)

Mirëpo, nuk duhet larguar prej mendjes ajo se, çdo gjë me të cilën lidhemi dhe supozojmë se kemi hise në të, lidhja e Allahut me të është më e fortë dhe hisja e Allahut në të është më me prioritet.

Fëmija është gjëja më e shtrenjtë për njeriun dhe gjëja më e dashur për të. Përmes tij ai doli në këtë botë dhe në gjirin e tij u rrit; prindi në të sheh vazhdimin e vetes së tij dhe një pjesë të ndjenjave të tij. Nëse atë e gjen vdekja, babai që humbi të birin pëshpërit: “Biri im!”

Mirëpo, zëri i së vërtetës, para pëshpëritjes së dëshpërimit, na bën të themi: Nëse babai e ka humbur fëmijën e vet, Zoti e ka kthyer robin e Vet. Ai i Cili ia hapi sytë për t’i parë dritat e jetës, është Ai i Cili edhe i mbylli ato; Ai i Cili e zhvilloi atë trup me begati të ndryshme, Ai do ta kthejë në materien e tij të parë… në tokë. Kur thotë prindi: “Biri im”, Krijuesi thotë: “Robi im, Unë, para të tjerëve, kam prioritet tek ai dhe jam më meritor.”

Transmetohet nga Kasim Ibën Muhammedi, i cili thotë: Më vdiq mua njëra grua, dhe më erdhi Muhammed Ibën Ka’b El-Kuredhiju që të më shprehë ngushëllime për të dhe tha: “Te Beni Israilët ka qenë një njeri i mençur, i ditur, i devotshëm, studiues. Ai kishte një grua në të cilën ishte i mahnitur, por ajo i vdiq. Kjo e dëshpëroi shumë, saqë hyri në një shtëpi, e mbylli veten dhe u izolua. Tek ai nuk hynte askush. Për të dëgjoi një grua prej Beni Israilëve, dhe erdhi tek ai, e u tha: “Unë kam nevojë ta pyes për diçka, dhe nuk më mjafton pa kontaktuar direkt me të.” U ndal te dera, dhe e lajmëruan këtë njeri për të. Ai i dha leje të hyjë, e ajo i tha: “Dua të të pyes për diçka.” Ai tha: “Çka do të pyesësh?” Ajo i tha: “Unë huazova nga një fqinje imja stoli; një kohë e përdora, e pastaj ajo ma kërkoi mua atë, andaj, a t’ia kthej a jo?” Ai Tha: “Po, për Allahun!!” Ajo i tha: “Stolia ka qëndruar tek unë një kohë të gjatë!” Ai tha: “Ajo stoli meriton t’i kthehet asaj!” Ajo i tha: “Zoti të mëshiroftë! A të vjen keq për atë që ta ka dhënë hua Zoti, e pastaj e mori prej teje? Ai është më meritor për të se ti.” Ai e kuptoi gjendjen në të cilën ishte, dhe Zoti i bëri dobi me fjalët e saj.” (Transmeton Maliku)

MATURIA DHE NDERSHMËRIA.

Islami përmban një grumbull instruksionesh, të cilat kanë të bëjnë me jetën e muslimanëve në veçanti, me të cilat synoi rregullimin e çështjeve të tyre fizike dhe psikike dhe vënien e tyre në baza fisnike. Këto janë rregulla të cilat kanë të bëjnë me ushqimin, veshmbathjen dhe banimin e muslimanit, dhe aspiratat e tjera të cilat orvatet t’i realizojn në këtë jetë, me të cilat ai nuk anon kah asketizmi i thellë e as materializmi i tërbuar; këto janë mesatare dhe objektive, andaj edhe zbatimi i tyre është i lehtë dhe i afërt.

Islami i bashkon kërkesat e trupit dhe shpirtit në mësimet e tij, e ndëpret dominimin e njërës mbi tjetrën dhe në koordinimin e nevojave të tyre sheh ndihmë për njeriun në kryerjen e misionit të tij në këtë jetë dhe pas saj. Filozofitë të cilat mbinë në tokë dhe që i formuluan njerëzit që të manevrojnë në trapezin e tyre, kur prej tyre u abstraktuan udhëzimet hyjnore, patën shumë pak sukses në vënien e baraspeshës në mes kërkesave të trupit dhe aspiratave të shpirtit, si dhe në mes të sigurimit të botës tjetër, në të cilën do të kthehemi, dhe mbikëqyrjes së kësaj bote, nga e cila e filluam marshin!

Disa orvaten për shkatërrimin e trupit, duke supozuar se shpirti nuk mund të ngrihet në piedestale të larta pa u liruar nga prangat e trupit. Ndërkaq disa të tjerë i patën për qëllim kënaqësitë trupore dhe u kufizuan në kufijtë e tyre të ultë, duke e përbuzur çdo gjë jashtë tyre.

Ndërkaq, në Islam nuk do të gjesh asketizëm që i ngushton njerëzit dhe ata të vuajnë nga ashpërsia e tij. Por, në të njëjtën kohë, ti në të nuk do të gjesh as instinkte shtazarake të bazuara në destruktivitetin e epsheve dhe nënshtrimin e pasioneve.

Por, këtu duhet përmendur një e vërtetë të prerë, e ajo është se: jeta e besimtarit të bindur në botën e ardhshme nuk është sikur jeta e mosbesimtarit, i cili e konsideron jetën e vet mbi tokë, bashkërisht, edhe dunja edhe ahiret. Kjo botë, për të, është rasti i parë dhe i fundit për kryerjen e kontributit të tij dhe arritjen e qëllimeve të tij.

Pjesa më e madhe e atyre të cilët e humbin nderin e tyre, i ndjekin pasionet dhe jetojnë vetëm për kënaqje materiale i takojnë grupit të fundit. Ose, ata në të do të mbarojnë, nëse nuk udhëzohen në udhëzimin e tyre dhe nëse nuk heqin dorë nga devijimi. Për këta, Allahu i Madhërishëm thotë: “Ata që besuan dhe bënë vepra të mira Allahu do t’i shtie në Xhenete nëpër të cilët rrjedhin lumenj, e ata që nuk besuan, përjetojnë kënaqësi (në këtë jetë) dhe hanë ashtu si hanë kafshët, e vendi i tyre është zjarri.” (Muhammed: 12)

“Ata që nuk besuan shpeshherë do të kishin dëshiruar të kishin qenë muslimanë. Lëri (Muhammed) ata, të hanë, të dëfrehen dhe t’i preokupojë shpresa (se do të jetojnë shumë), e më vonë do të kuptojnë.” (El-Hixhr: 2-3)

Ndërkaq, besimtari, aspiratat dhe dëshirat e veta i ndan në mes kësaj bote dhe botës tjetër, dhe e kërkon mirësinë për veten për sot dhe nesër. Kur’ani i Ndershëm na ka mësuar se pritja e begatisë dhe lumturisë në të dy botët është prej përmendjes më të madhe të Allahut! Allahu i Madhërishëm thotë: “E kur t’i kryeni detyrat tuaja, përmendnie Allahun sikurse i përkujtoni prindërit tuaj, bile përmendnie edhe më fortë. Ka disa prej njerëzve që thonë: Zoti ynë, na jep Ti neve në këtë botë! Për të nuk ka asgjë në botën tjetër. E, ka prej tyre asish që thotë: Zoti ynë, na jep të mira në këtë jetë, të mira edhe në botën tjetër, dhe na ruaj prej dënimit me zjarr! Të tillët e kanë shpërblimin nga ajo që e fituan. Allahu është i shpejtë në llogari.” (El-Bekare: 200-202)

Në instruksionet drejtuar Karunit konfirmohet domosdoshmëria e punës për të dy këto elemente bashkërisht, sepse kjo botë është mjet i botës tjetër. Ndërkaq vlefshmëria e mjetit është garanci për suksesin e qëllimit, ashtu siç shpie sistematizimi i predispozitave në arritjen e rezultatit të pritur. Andaj udhëzimi i Allahut drejtuar Karunit i përmban të gjitha këto kuptime: “Dhe me atë që të ka dhënë Allahu, kërko (ta fitosh) botën tjetër, e mos le mangu atë që të takon nga kjo botë, dhe bën mirë ashtu siç të ka bërë Allahu ty, e mos bën të këqija në tokë, se Allahu nuk i do çrregulluesit.” (El-Kasas: 77)

Duke u bazuar në atë që përmendëm më parë prej këtyre parimeve, Islami e porosit njeriun që mos të jetë rob i barkut të vet të jetojë në këtë botë që të hajë; ai shkon e vjen duke patur vetëm një qëllim: që të mbledhë në tryezën e vet ushqime të ndryshme, ashtu që kur i gjenden mbi të ushqimet që i pëlqen dhe i dëshiron, ai gëzohet dhe qetësohet, përndryshe revoltohet dhe hidhërohet dhe konsideron se caktimi i Zotit është kundër tij!

Njerëzit të cilët thellohen në ngopje dhe dëfrime, dhe shpejtojnë, para së gjithash, në mjetet e kuzhinës dhe orekset e ndryshme, ata nuk janë të përshtatshëm për punë madhështore dhe aspiratat e tyre të pasivizuara nuk i nxitin për xhihad dhe sakrifikim. Transmetohet prej Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) se ka thënë: “Njerëzit që do të ngopen më tepër në këtë botë, më gjatë do të jenë të uritur Ditën e Gjykimit.” (Transmeton Bezzari)

Ndërkaq dihet se një numër i madh i sëmundjeve të rënda dhe pasojave të rrezikshme vjen nga rëndimi i lukthit me atë që nuk mund ta tretë… Për këtë në hadith përmendet: “Njeriu nuk ka mbushur asnjë enë më të rrezikshme se barku.” (Transmeton Tirmidhiu)

Largimi i njeriut nga ushqimet e tepërta nuk mund të arrihet ekskluzivisht me asketizëm apo abstenim pa ndonjë kuptim të arsyeshëm, por rruga më e rregullt është që njeriu ta lidhë qëllimin e tij me ambicie të mëdha, e pastaj t’i qaset arritjes së tyre; kjo do ta largojë atë nga dëfrimet e ndryshme dhe kënaqësitë e shumta të lira.

Një herë te Pejgamberi i Allahut erdhi musafir një mosbesimtar. Pejgamberi urdhëroi të milet për të një dele. Mosbsimtari e piu qumështin e saj, pastaj edhe të një tjetrës, derisa e piu qumështin e shtatë deleve. Pastaj, në mëngjes, kur u ngrit, e përqafoi Islamin, e Pejgamberi urdhëroi të milet një dele dhe ai e piu qumështin e saj, pastaj edhe të një tjetrës, por nuk mundi ta përfundojë! Atëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Besimtari pi me një zorrë, kurse mosbesimtari pi me shtatë zorra.” (Transmeton Muslimi)

Kjo, ngase këtë njeri e okupuan meditimet kur e kuptoi mahnitjen e transferimit nga periudha e injorancës në periudhën e dritës, dhe kur e njohu qëndrimin e tij të ri ndaj Zotit të vet dhe obligimeve fetare e llogarisë në botën tjetër. Për këtë, ngritja e aspiratave të tij, për formimin e një jete më të lartë sesa ajo që kaloi, pati ndikim të madh në shmangien e tij nga kërkimi më tepër sesa ajo që i jepej.

Është realitet se ushqimet e shijshme dhe të mirat e përkohshme të kësaj bote nuk meritojnë që njerëzit jepen pas në këtë mënyrë të turpshme, siç e shohim në kohën tonë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Ushqimi i njeriut është bërë shembull për këtë botë, kur i hidhen erëzat dhe kripa, shiko në çka shndërrohet.” (Transmeton Ahmedi) Në një transmetim tjetër qëndron: “Allahu i Lartësuar, atë që del prej njeriut e ka bërë shembull për këtë botë.”

Njeriu shkurtëpamës mund ta keqkuptojë këtë, bile mund ta konsiderojë si largues të muslimanit nga jeta dhe stimulim i tij për lënien e mirësive dhe braktisjen e dhuntive të saj. Mirëpo asgjë prej kësaj nuk ka për qëllim Islami, sepse ndalimi i të lejuarës është sikur lejimi i të ndaluarës; ky është krim i refuzuar, ndërkaq obligimi i muslimanit ndaj Allahut është që harami mos ta mposhtë durimin e tij, e as hallalli mirënjohjen e tij.

Ndërkaq e drejta e tij në këtë jetë dhe shfrytëzimi i mirësive të saj është e pakontestueshme:

“Ata që besuan dhe bënë punë të mira, nuk kanë mëkat për atë që u ushqyen (më herët) derisa ata ruhen (prej haramit), besojnë dhe bëjnë vepra të mira, mandej ruhen (nga ajo që ka qenë e lejuar, e është ndaluar) dhe besojnë dhe pastaj ruhen (nga çdo mëkat) dhe bëjnë mirë. Allahu i do ata që bëjnë mirë.” (El-Maide: 93)

Patëm rastin ta shohim bujarinë e babait të Pejgamberëve, Ibrahimit (‘alejhis–selam) me miqtë e tij, kur nxitoi t’ua presë atyre një viç të trashë, të cilin ua vuri në tryezë pa i pyetur e papritur: “Dhe ai pa u vërejtur shkoi te familja e vet dhe solli një viç të majmë të pjekur. Atë ua afroi atyre e tha: “Përse nuk hani?” (Edh-Dharijat: 26-27)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe shokët e tij në jetën e tyre private punonin në pajtim me ajetin kur’anor: “O ju që besuat! Mos i ndaloni (mos i bëni haram) të mirat që për ju Allahu i lejoi (i bëri hallall) dhe mos teproni, se Allahu nuk i do ata që e teprojnë (i kalojnë kufijtë e dispozitave të Zotit).” (El-Maide: 87)

Trupi i ka kërkesat e veta, dhe për të mençurit nuk është aspak kontestuese se mosplotësimi i tyre e dëmton atë, andaj Islami nuk ka asgjë të përbashkët me çdo përmbajtje apo asketizëm i cili largon nga këto kërkesa. Sulmet e ashpra, të cilat ia bëri Islami materializmit, kanë për qëllim fryrjen e kokëlartëve dhe ngopjen e dispeptikëve, të zhytur në epshet e tyre.

Islami, po ashtu, porosit për maturi në veshje; ai urren që njeriu të mburret apo të krenohet me rroba. Islami nuk e konsideron pamjen e bukur prej elementeve të burrërisë apo parimeve të karakterit të madh; ndoshta një njeri rrobat e të cilit nuk bëjnë as një dirhem, ka shpirt më të rëndë se tonelata e tonelata ar e argjend. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Ndoshta një njeri me flokë të shpupuritur, i pluhurosur e i leckosur, sikur të betohet në emër të Zotit, do ta plotësonte.” (Transmeton Tirmidhiu)

Është marri që njeriu ta bëjë trupin e vet salon mode dhe të ecë në mesin e njerëzve duke pritur që shikimet e magjepsura të drejtohen kah ai nga çdo anë. Ka disa të rinj të papjekur, që kalojnë orë të tëra në shtëpi vetëm duke e kompletuar imazhin e vet dhe duke u bindur në sharmin e tyre. E sikur ata të angazhoheshin me kalimin e kësaj kohe në shtimin e diturisë apo pasurimin e njohurive fetare! Por, pasimin e rrobave në trupin e tyre e konsiderojnë shenjë të përsosurisë dhe kënaqjes!

Islami e gjykoi këtë naivitet dhe i largoi muslimanët prej tij… Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush vesh rroba për t’u ekspozuar në këtë botë, Allahu do t’i veshë atij rroba të nënçmimit në botën tjetër, dhe në ta do të ndezë zjarr.” (Transmeton Ibën Maxhe) Është realitet se të zhgënjyerit prej meshkujve dhe femrave, kur iu pakësuan hiset e tyre prej etikës shpirtërore, menduan se teprimi në rroba do t’i mbulojë mangësitë e tyre. Eh, sa gabuan!

Transmetohet prej Ebu Burejdes, i cili thotë: “Hyra tek Aishja (radijAllahu ‘anha) dhe ajo na nxori neve një palë rroba të arnuara dhe një mbulesë të poshtme, e cila prodhohej në Jemen. Ajo u betua në Allahun, se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) vdiq në këto dy palë rroba.” (Transmeton Buhariu)    

Transmetohet prej Xhabirit, i cili thotë: “Prezantuam në martesën e Aliut me Fatimen, dhe nuk kemi parë martesë më të mirë se ajo. Na shtruan një hastër, na sollën hurme e rrush të thatë dhe hëngrëm. Shtrati i saj natën e martesës ka qenë lëkurë e regjur e dashit.” (Transmeton Bezzari)

Mospasja nevojë për luks dhe mjaftimi me gjërat e domosdoshme është prej dëshmive të përsosjes së moralit.

Le ta përkujtojë i riu jetën e tij të dytë

Le të jetë nevoja e tij ajo që e ka poseduar

Dhe le ta dijë se luksi i jetës është preokupim.

Mirëpo, prej kësaj nuk duhet të kuptojmë se feja i preferon rrobat e këqija, apo se ajo gëzohet me pamjet e zymta, apo se e pëlqen veshjen e stelave dhe rrobave të grisura e të vjetëruara, siç veprojnë disa njerëz injorant. Assesi, assesi!

Një njeri e pyeti Abdull-llah Ibën Omerin: “Çfarë rrobash të vesh?” Ai i tha: “Ato rroba, për të cilat nuk do të përqeshin njerëzit mendjelehtë dhe nuk do të të qortojnë njerëzit e urtë.” I tha: “Sa janë ato rroba?” Ai i tha: “Ato sillen prej pesë deri në njëzet dirhem (monedha argjendi).” (Transmeton Taberaniu) Por ky caktim i çmimeve i përgjigjet kohës së Ibën Omerit, e koha jonë mund të jetë shumë më tepër se ai.

Erdhi një njeri te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), dhe kishte të veshur rroba të pavlera, e ai i tha atij: “A ke pasuri?” Ai iu përgjigj: “Po.” Pejgamberi i tha: “Prej cilës pasuri?” Ai i tha: “Allahu më ka falur prej çdo pasurie.” Pejgamberi i tha: “Pasi Allahu të ka dhënë pasuri, le t’i shohë gjurmët e begatisë së Zotit dhe fisnikërisë së Tij në ty.” (Transmeton Nesaiu)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Çka i kushton ndonjërit prej jush, nëse ka bollëk, që të ketë për ditën e xhuma dy palë rroba, përskaj rrobave të punës.” (Transmeton Ebu Davudi)

Islami, pra, ithtarëve të vet ua preferon edhe zbukurimin edhe imazhin e bukur. Dallimi është shumë i madh në mes një njeriu i cili e zbukuron anën e tij të jashtme, por e lë anën e brendshme, dhe kohën e pasurinë më të madhe të tij e kalon në rroba të cilat i ngjet për trupin , dhe në mes një tjetri i cili preokupim më të madh të vetin e ka mbrojtjen e realitetit të vet dhe përsosjen e personalitetit, e pastaj në turmën e obligimeve nuk e harron veshjen e rrobave me të cilat zbukurohet dhe takohet me njerëzit.

Njerëzit e kohës sonë presin risi të panumërta të modës në stinë të ndryshme të vitit; rrobat e verës dallojnë nga ato të vjeshtës, të vjeshtës dallojnë nga të dimrit, e të dimrit dallojnë nga ato të pranverës. Madje, terminet e një dite kërkojnë lloje të caktuara të rrobave, sepse ajo që i përket mbrëmjes, nuk përkon me ditën! Është ky teprim i shëmtuar, të cilin ua imponojnë shoqërive, në Lindje e Perëndim, gratë, robërit e grave dhe të përngjasuarit me gratë! Ky është një pasion prej të cilit Islami është larg, dhe prej të cilit distancohen të devotshmit. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Mjerë për gratë prej dy të kuqëve: arit dhe shafranit.” (Transmeton Ibën Hibbani) Ky kërcënim është për ato gra që shkrihen pas stolisë, pas modave të ndryshme dhe ngjyrave, gjëra këto që i pengojnë nga punët e mëdha!

Në Islam qartë është definuar se ari dhe mëndafshi janë të ndaluar për burrat, ndërkaq zbukurimet e tjera janë të lejuara për ta. Nuk është prej natyrës së burrave të vënë stoli e të përdorin preparate kozmetike. Ndërkaq, sa u përket grave, edhe pse për to janë të lejuar mëndafshi dhe ari, nuk është e lejuar që zbukurimin dhe pispillosjen ta bëjnë preokupim kryesor, i cili do t’ua merrte tërë kohën dhe do t’ua harxhonte pasurinë.

Islami nuk ndalon që të ngrihen kështjella e pallate të forta, të ndërtohen shkolla e universitete, strehimore, kopshte fëmijësh e spitale, të ngrihen rrokaqiej të mëdhenj, ashtu që në ndërtimin e tyre të investohen shumë para, ngase interesat e përgjithshme të popujve ekzistojnë gjatë me brezat, andaj këto duhen lidhur me oborre të gjëra dhe mure të larta, por ç’do të thotë që njeriu mendjemprehtë t’i ndërtojë vetes ose kënaqësive të veta një pallat i cili do të përforcohet në tokë dhe do të ngritet në qiell?

Islami e preferon modestinë ekskluzive në ngritjen dhe orenditë e shtëpive, e po ashtu ai porosit që mos të lodhet njeriu e ta teprojë në këto investime.

Transmeton Kajs Ibën Hazimi, i cili thotë: “Shkuam ta shohim Habab Ibën El-Erethin, i cili ishte mjekuar shtatë herë me zjarr në barkun e tij, dhe tha: “Shokët tanë të parë shkuan, atyre nuk u mungoi kjo botë. Ne përvetësuam aq, sa nuk mund t’i gjesh vend tjetër, përveç tokës!” Pastaj shkuam tek ai njëherë tjetër, kur ai ndërtonte një mur, dhe tha: “Muslimani shpërblehet për çdo gjë që e jep, përveç atyre gjërave që i vë në këtë tokë.” (Transmeton Buhariu)

Ky sahabi i shquar me të vërtetë ndërtonte, por, për shkak të vetëdijes së tij të lartë për domosdoshmërinë e dhënies në rrugë të Allahut, mendoi se ajo që e investon në ndërtim, nuk shpërblehet; dhe me të vërtetë ashtu është, njeriu assesi nuk shpërblehet për të, nëse ndërton me qëllim të mburrjes dhe ekspozimit, nga dashuria e flaktë ndaj kësaj bote dhe moskujdesi ndaj botës tjetër; e nëse e ndërton atë në mënyrë që ta mbrojë dhe sigurojë, shpërblimi i tij për punën e tillë është i garantuar, dhe në këtë rast ndërtimi është adhurim.

Sa i përket enterierit, qëndrimi i Islamit për të është decid: Islami i ka këputur rrënjët e luksit brenda dhomave të shtëpisë, si dhe e urren përhapjen e qilimave të shtrenjtë dhe dekorimeve në të. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha Muadh Ibën Xhebelit kur e dërgoi në Jemen: “Ruaju bollëkut të shumtë, se robërit e Allahut nuk kanë bollëk të shumtë.” (Transmeton Ahmedi)

Prej këtu, Islami i ndaloi enët e arit dhe argjendit dhe shtrojet e mëndafshit dhe të armaçit.  Njerëzve u mjafton që enët e tyre të jenë prej elementeve të njohura te të gjithë, e po ashtu edhe shtrojet e tyre.

Transmetohet prej Hudhejfes, i cili thotë: “Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ndaloi të hamë e të pimë në enët e arit dhe argjendit, e, po ashtu, ta veshim mëndafshin dhe armaçin dhe të ulemi në to.” (Transmeton Buhariu)

Prej kësaj dikush mund të përfundojë se vrazhdësia është karakteristikë e jetës islame! Sikur të ishte i vërtetë ky botëkuptim, atëherë do të thonim: Ç’të metë ka në të? Duke ditur se është habi të identifikohet jeta komode me përdorimin e mëndafshit dhe arit! Të gjithë njerëzit mund të jetojnë të lumtur e të qetë pa përdorur arin si zbukurim dhe pa veshur mëndafsh.

Islami dëshiron t’i shkulë rrënjët e luksit nga jeta e individit dhe bashkësisë, ashtu që të sigurohet ekzistenca e popujve dhe të mbetet uniteti i tyre. Umetit musliman i ka hije ta bëjë jetën e vet në shërbim të Zotit, në xhihad të vazhdueshëm për lartësimin e të vërtetës dhe mbrojtjen e thirrjes së saj dhe t’i braktisë mashtrimet e kësaj bote dhe interesat e saj të vogla.

Ndërkaq, mahnitja pas epsheve dhe zhytja në ndalesa është ikje nga obligimet dhe zmbrapsje nga serioziteti, si dhe humbje e shenjave të dinjitetit, e këto janë veti të cilat, po depërtuan në një popull, e varrosin për së gjalli.

Transmetohet prej Pejgamberit të Allahut: “Do të ketë disa njerëz prej popullit tim të cilët do të hanë ushqime të ndryshme, do të pijnë pije të llojllojshme, do të veshin tesha të llojllojshme dhe do të shesin mendjemadhësi edhe në të folur. Këta janë njerëzit më të këqinj prej umetit tim.” (Transmeton Taberaniu)

Ti do ta shohësh korrektësinë e këtij hadithi te njerëzit të cilët e kanë trashëguar fenë me fjalë, të cilët e konsiderojnë atë lojë e tallje, e me këtë humbën në këtë botë dhe humbën të vërtetat e fesë.

Allahu i qortoi njerëzit të cilët u tërbuan pas kënaqësive, e u mashtruan me zbavitje dhe dëfrim, dhe u kufizuan në kërkesat e trupit dhe botën e instinkteve të ulëta, dhe tha: “E në ditën kur ata që nuk besuan paraqiten pranë zjarrit (e u thonë): Ju i shfrytëzuat të mirat në jetën e dunjasë dhe i përjetuat ato Sot, për shkak se keni bërë mendjemadhësi në tokë pa të drejtë dhe për shkak se nuk respektuat urdhrat e Zotit,do të shpërbleheni me dënimin nënçmues.” (El-Ahkaf: 20)

E kur do ta marrin ata dënimin e tyre, do të përkujtohen se kjo është për shkak të humbjes së nderit maturisë, dhe devijimit dhe paturpësisë së tyre.

“Këtë (dënim) e keni për shkak se gëzoheshi padrejtë në dynja (duke bërë mëkate etj.) dhe për shkak se krenoheshi (me mendjemadhësi).” (Gafir: 75)

Është realitet se një pjesë e madhe e fajit për shkatërrimin e shtetit islam është i lidhur me humbjen e nderit dhe përhapjen e kënaqësive, ndërkaq Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ia ka tërhequr vërejtjen umetit të vet nga kjo rënie shpirtërore.

Transmetohet prej Ebu Berzes, se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Frikohem për ju nga epshet djallëzore në barqet dhe organet gjenitale dhe devijimet hamendëse.” (Transmeton Ahmedi)

Islami filloi në mes njerëzve të varfër, të cilët skamja nuk i linte t’i arrinin ato gjëra që i kishin të lejuara, e lëre më të fryhen me gjëra të këndshme. Skamja e rëndë, të cilën e përjetonin, ishte shkak i ankesave të tyre.

Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thotë: “Pashë shtatëdhjetë vetë prej atyre që rrinin në skaj të xhamisë (ehlus-suffe), asnjëri prej tyre nuk kishte rroba komplete, ose kishte vetëm pjesën e poshtme, ose pjesën e lartë të lidhur për qafe. Disa prej tyre arrinin deri në gjysmë të këmbëve, e disa të tjera deri në gjunjë, andaj i mblidhnin me dorë, me qëllim që mos t’u shihen pjesët e turpshme.” (Transmeton Buhariu)

Varfëria është plagë që dhemb dhe e drejtë e njerëzve është që të shpëtojnë nga kjo sprovë. Po ashtu, edhe vetë Islami, mirësitë e kësaj bote i bën të drejtë të atyre që kanë besuar. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) frikohej që kjo ndalesë e ashpër mos jepte kundërefekt kur do të dominojë Islami dhe do të përhapeshin parimet e tij, andaj na tërhoqi vërejtjen nga gjendja tjetër e cila do të ndodhë pas vdekjes së tij, gjegjësisht sqaroi se nëse humbja e të mirave të kësaj bote është e keqe, mashtrimi me të mirat e saj dhe lufta reciproke për to, është e keqe edhe më e madhe.

Mesatarja është esenca e mirësisë. Ndërkaq, mesatarja (objektivizmi) këtu është që ta posedosh jetën e begatshme me qëllim që ta shfrytëzosh për arritjen e shembujve ideal, e jo ta posedosh jetën e të të nënshtrojë për hedhurinat e saj, e as që të privohesh thjesht nga jeta dhe të izolohesh në vetmi.

Këtë e ka pasur për qëllim Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kur tha: “Për Allahun, nuk ua kam frikën juve prej varfërisë, por frikohem mos u jepeni interesave materiale të kësaj bote ashtu siç iu dhanë atyre ata që ishin para jush, e ju të vraponi pas saj ashtu siç vrapuan të tjerët, e ajo t’u shkatërrojë siç i shkatërroi ata që ishin para jush.” (Transmeton Buhariu)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Sjellja e mirë, përmbajtja dhe maturia, janë një e njëzet e katërta pjesë e pejgamberisë.” (Transmeton Tirmidhiu)

PASTËRTIA, ZBUKURIMI DHE SHËNDETI.

Muslimani e ka obligim që në çdo çast të jetës së vet të synojë kah përsosuria, si dhe ta nxisë aktivitetin për ngritjen materiale dhe shpirtërore, sepse ardhmëria e tij tek Allahu është e lidhur me shkallën të cilën ai e arrin në zhvillimin e vet. Nëse e gjen vdekja kur ai është në kulminacion, ai do të jetë prej banorëve të Xhenetit më të lartë - Firdeus; nëse e gjen vdekja duke qenë mesatar, i transferon hapat e vet në rrezet e afërta, dhe mjafton për të nëse shpëton; e nëse e gjen kur ai është zmbrapsur dhe e ka humbur qëllimin, e rrëmbejnë atë rojtarët e dënimit të dhembshëm. Kush është në këtë botë i verbër, në Ditën e Gjykimit do të ringjallet i verbër, e kush është në këtë botë i fëlliqur, do të ringjallet i tillë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka treguar se njeriu i interesuar për pastërtinë e trupit, fytyrës dhe gjymtyrëve të veta, do të ringjallet Ditën e Gjykimit në atë gjendje, me fytyrë të shkëlqyer, ball të ndritshëm e trup dhe gjymtyrë të pastra!!!

Transmetohet prej Ebu Hurejres se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i vizitoi varret dhe tha: “Es-selamu alejkum, o njerëz besimtarë! Edhe ne, me lejen e Zotit, së shpejti juve do t’u bashkangjitemi. Pata dëshirë t’i shohim vëllezërit tanë.” Sahabët thanë: “A nuk jemi ne vëllezërit e tu, o Pejgamber i Allahut?” Ai tha: “Ju jeni shokët e mi, ndërsa vëllezërit tanë janë ata që ende nuk kanë ardhur.” Shokët i thanë: “Si do ta njohësh atë që ende nuk ka ardhur, se është prej umetit tënd, o Pejgamber i Allahut?” Ai u përgjigj: “Çka thoni, nëse një njeri ka një kalë i cili ka lara të bardha, me të cilat është ngjyrosur mes shpatullave, në mesin e një turrme kuajsh të zi, a nuk do ta njihte ai kalin e vet?” Shokët u përgjigjën: “Gjithsesi, o Pejgamber i Allahut.” Atëherë Pejgamberi tha: “Ata do të vijnë me gjymtyrë të shkëlqyera nga abdesti.” (Transmeton Muslimi)

Me të vërtetë, shëndeti i trupit, bukuria dhe shkëlqimi i tij janë prej çështjeve të cilave Islami u ka kushtuar kujdes të madh dhe i konsideroi ato prej esencës së misionit të vet. Njeriu nuk do të peshojë në peshojën e Islamit dhe nuk do të gëzojë respekt pa e bërë traditë pastërtinë dhe rregullimin e trupit, dhe pa qenë, në ngrënien, pirjen dhe pamjen e tij personale, larg njollave të fëlliqura dhe pamjeve të shëmtuara. Shëndeti dhe pastërtia e trupit nuk janë vetëm konsolidim fizik, por ato kanë ndikim të thellë në pastrimin e shpirtit dhe forcimin e njeriut për t’i përballuar ngarkesat e jetës. Ngarkesat jetësore kanë nevojë të madhe për trup të fortë e durimtar.

Islami e nderoi trupin, andaj edhe e bëri pastrimin e tij të plotë si kusht të patjetërsueshëm për çdo namaz, kurse namazin e bëri obligim pesë herë në ditë; Islami e obligoi muslimanin që ta lajë tërë trupin në shumë situata të cilat e përcjellin njeriun si zakonisht, e kjo, pra, është pastrimi i plotë, ndërkaq në situata të tjera, normale, mjafton larja e gjymtyrëve dhe pjesëve të cilat i ekspozohen pluhurit të ambientit dhe kryerjes së punëve të ndryshme: “O ju që besuat! Kur doni të ngriteni për të falur namazin, lani fytyrat tuaja dhe duart tuaja deri në bërryla; fërkoni kokat tuaja, e këmbët lani deri në dy zogjt. Nëse jeni xhunubë, atëherë pastrohuni (lahuni)!…” (El-Maide: 6)

Për këtë, metoda që e përcaktoi Islami për mbajtjen e trupit pastër në çdo kohë bazohet në lidhjen e pastrimit të domosdoshëm me pozitat e natyrës materiale te njeriu. Sikur të ishte njeriu thjesht vetëm shpirt, ai nuk do të kishte nevojë për larje dhe pastrim të vazhdueshëm, mirëpo, pasi ai qëndron në këtë sipërfaqe materiale të formuar prej dheut, në tokë, mbi të cilën jeton, prej bimëve dhe shtazëve të së cilës ushqehet, në të cilën i lë hedhurinat e lukthit dhe ku në fund varroset, Islami e ka lidhur abdestin obligativ me veçoritë e kësaj natyre materiale dhe me çdo gjë që formohet nga tretja e ushqimit më trup, hedhurina e gazra.

Asnjëherë nuk do të jetë obligimi i pastrimit metodë më produktive dhe më e drejtë se kjo që e trasoi Islami, sepse kjo metodë e shtyn njeriun ta bëjë shprehi pastrimin e tërë trupit dhe abdestin, edhe nëse ai është i pastër, dhe kjo metodë e mënjanon nga popullata muslimane çdo gjurmë të fëlliqësisë dhe ndytjes.

Mirëpo, duhet ditur se, Islami nuk ia la çështjen e pastrimit komplet kushteve të cilat e imponojnë, sepse disa njerëz janë dembelë në çështjen e pastrimit, nëse nuk kanë ndonjë shkak i cili e obligon një gjë të tillë, andaj Islami ia caktoi pastrimit një ditë në çdo javë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Pastrimi i ditës së xhuma është obligim për çdo njeri të moshës madhore; po ashtu edhe përdorimi i misvakut për dhëmbët dhe parfumosja.” (Transmeton Muslimi)

Në hadith qëndron: “Kjo është ditë të cilën Allahu e bëri festë për muslimanët, andaj, kush vjen në xhuma, le të pastrohet.” (Transmeton Ibën Maxhe)

Islami e obligoi pastrimin prej ushqimit, pasi që preferoi pastrimin për ushqim, për të cilën gjë mjafton larja e duarve; ai urdhëroi që të pastrohemi nga mbeturinat, erërat dhe gjurmët e tij, sepse kjo është më pastër dhe më mirë për njeriun.

Nxitja për këtë pastrim të nevojshëm dallon sipas masës së grimcave të mbetura të ushqimit nëpër trup. Nëse depërtojnë këto mbeturina në vendet e sekrecionit, muslimani e ka obligim të pastrohet prej tyre. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Fërkohuni, sepse kjo është pastërti! Pastërtia thërret në besim, ndërkaq besimi me bartësin e tij është në Xhenet.” (Transmeton Taberaniu)

Pastrimi i abdestit i është bashkangjitur pastrimit të ushqimit, në udhëzimin e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Transmetohet nga Ebu Ejjubi, i cili thotë: “Doli para nesh Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe tha: “Ju lumtë atyre që rrëmojnë në pastrim, prej umetit tim!” I thanë: “Cilët janë ata që rrëmojnë, o Pejgamber i Allahut?” Ai u përgjigj: “Ata që e fërkojnë trupin në abdest dhe ata që rrëmohen prej ushqimit. Fërkimi i trupit është gargara në gojë, futja e ujit në hundë dhe fërkimi mes gishtave. Ndërkaq prej rrëmimit të ushqimit është rrëmimi i dhëmbëve: Nuk ka gjë më të rëndë për dy melekët sesa të shohin në mes dhëmbëve të njeriut ushqim kur ai është duke u falur.” (Transmeton Ahmedi)

Përkujdesi i fesë ndaj pastrimit të gojës, larjes së dhëmbëve dhe pastrimit të grimcave që mbesin mes tyre, nuk e ka shembullin në porositë e mjekësisë klasike e moderne. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Përdoreni misvakun, sepse misvaku është pastrues i gojës dhe kënaqje e Allahut. Sa herë që më ka ardhur Xhibrili, më ka porositur për misvakun, ashtu që madje unë u frikova se mos po më bëhet farz mua dhe umetit tim.” (Transmeton Ibën Maxhe) Në një transmetim tjetër qëndron: “U urdhërova me misvak, derisa mendova se për këtë do të më shpallet pjesë nga Kur’ani ose inspirim.”

Ai që i përcjell sëmundjet e gojës dhe dhëmbëve, të cilat paraqiten si shkak i mospërfilljes së pastrimit të tyre, do ta kuptojë fshehtësinë e kujdesit të madh të Islamit ndaj rrëmimit të dhëmbëve me mjete të cilat e mbrojnë shkëlqimin dhe shëndetin e tyre, rrëmim ky i cili do ta mënjanojë atë që i ka mbuluar ata dhe që fshihet rreth tyre. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “U urdhërova ta përdor misvakun aq shumë, saqë u frikova mos po më bien dhëmbët.” (Transmeton Bezzari)

Ndaj ushqimeve që kanë erëra të forta dhe mbeturina të vrazhdëta, si mishi, peshku etj, njeriu duhet të jetë mjaft i kujdesshëm në pastrimin e tyre, sepse pastrimi prej tyre është i domosdoshëm për mbrojtjen e shëndetit, si dhe i domosdoshëm për mbrojtjen e prestigjit të veçantë dhe rregullave të përgjithshme.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush flen me duar plot erë nga yndyrnat, dhe atë e godet diçka, mos ta fajësojë askë përveç vetes.” (Transmeton Bezzari)

Ka shumë transmetime të cilat bëjnë me dije se mikrobet e gjejnë tokën e tyre pjellore në duart dhe gojët e fëlliqura, dhe për këtë ato edhe porosisin që të ruhemi prej të ligave të tyre.

Po ashtu, prej respektit të Islamit ndaj individit dhe shoqërisë është të ndaluarit për atë që ka ngrënë hudhër, qepë ose rrikë që të jetë i pranishëm në tubime, ngase era e keqe e këtyre ushqimeve u pengon njerëzve që marrin pjesë në atë vend dhe i largon ata nga njeriu që i ka ngrënë ato.

Islami e ka shfuqizuar praninë me xhemat në xhami për ata njerëz të cilët kanë ngrënë ushqime të këtilla, e po ashtu e ka anuluar praninë në xhemat edhe për ata persona të cilët vuajnë nga sëmundje që e bëjnë erën e gojës dhe trupit të tyre erë qelbëse; kjo etikë e ndershme është mbrojtje e preferuar për të sëmurit dhe të shëndoshët.

Islami porosit që njeriu të ketë imazh të mirë dhe formë fisnike, dhe këtë bonton ua ka bashkangjitur rregullave që duhet pasë parasysh në namaz:

“O bijtë e Ademit, vishuni bukur për çdo namaz (lutje)…” (El-A’raf: 31)

Pejgamberi i Allahut, Muhammedi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), i mësonte muslimanët që t’u kushtojnë vëmendje këtyre punëve dhe t’u përmbahen atyre në çështjet e tyre personale, ashtu që të duket muslimani në imazhin, rrobat dhe pamjen e tij i bukur dhe i pranueshëm. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush ka flokë, le t’i rregullojë.” (Transmeton Ebu Davudi)

Transmetohet prej Ebu Katades, se i ka thënë Pejgamberit të Allahut: “O Pejgamber i Allahut, unë kam shumë flokë, a t’i kreh?” Ai i tha: “Po, dhe rregulloji!” Ebu Katadeja ndodhte që t’i lyente ato dy herë në ditë, për shkak të fjalës së Pejgamberit të Allahut.” (Transmeton Nesaiu) Pra, rregullimi dhe parfumosja e kokës është veprim i pëlqyer.

Transmetohet prej Ata Ibën Jesarit, i cili thotë: “Erdhi një njeri te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) me flokë dhe mjekër të shprishur. Pejgamberi i bëri me shenjë, sikur e urdhëroi t’i rregullojë flokët; ai i rregulloi, e pastaj u kthye. Atëherë Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “A nuk është kështu më mirë, sesa të vijë ndonjëri prej jush me flokë të shprishura sikur të jetë djall?” (Transmeton Maliku)

Transmetohet prej Xhabir Ibën Abdull-llahut se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e ka parë një njeri me flokë të shpupuritura dhe ka thënë: “A nuk ka ky diçka që do t’ia rregullonte flokët?” (Transmeton Ebu Davudi) Ai, po ashtu, pa një tjetër me rroba të përlyera, dhe tha: “A nuk ka ky njeri diçka me të cilën do t’i pastronte rrobat?”

Andaj, pedanteria pa teprim, zbukurimi pa art e dekorim, dhe bukuria e formës pas bukurisë së esencës janë prej parimeve islame të cilat ua ndërtojnë bijve të Islamit pozitën e lartë dhe pamjen e bukur.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk do të hyjë në Xhenet ai që ka në zemrën e vet mendjemadhësi sa një grimcë e imët.” Në këtë një njeri tha: “E ç’është puna me atë që do të ketë këpucë dhe rroba të mira?” Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) iu përgjigj: “Allahu i Madhërishëm është i Bukur dhe e do bukurinë.” (Transmeton Muslimi)

Në një transmetim tjetër qëndron se një njeri i bukur erdhi te Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe tha:

“Unë e dua bukurinë, dhe prej saj më është dhënë ajo që e sheh. Bile shkoj aq larg, saqë nuk dua të ma kalojë dikush edhe me një rrip këpucësh! Andaj, a është kjo prej mendjemadhësisë, o Pejgamber i Allahut?” Ai tha: “Jo, sepse mendjemadhësi është refuzimi i të vërtetës dhe injorimi i njerëzve.”

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), në vërejtjet e tij në këtë rrafsh, ishte shumë preciz, andaj, kur shihte se një musliman ishte neglizhent në zbukurimin e vetes dhe rregullimin e pamjes së tij, e ndalonte nga këto lëshime dhe e urdhëronte të vishte rroba më të mira.

Transmetohet prej Xhabir Ibën Abdull-llahut, i cili thotë: Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e shikoi një njeri i cili na i ruante devet, e ai kishte dy guna me kësulë, të cilat ishin vjetëruar. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “A nuk ka të tjera përveç këtyre të dyjave?” Unë i thashë: “Gjithsesi! Ai ka dy palë rroba në torbë, të cilat ia dhashë unë.” Pejgamberi tha: “Thirreni, le t’i veshë.” Ai i veshi, e kur shkoi Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Çka ka ky, e theftë qafën, po a nuk është kjo më mirë?” Këtë e dëgjoi ai personi, dhe tha: “Në rrugë të Allahut, o Pejgamber i Allahut!” Ai u përgjigj: “Në rrugë të Allahut!” Kështu ky person u vra në rrugë të Allahut. (Transmeton Maliku)

Ky njeri e kuptoi esencën e talljes këshilluese të cilën ia bëri Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe kështu e shfrytëzoi atë për të mirë; e shihet se ai ishte prej atyre që i zmbraps brenga e jetës nga kujdesi për çështjet e tyre personale; mirëpo, krahas kësaj, kushedi sa t’i shtohen njeriut preokupimet dhe brengat, ai nuk guxon ta harrojë obligimin e kujdesit ndaj veshjes, pastërtisë dhe pedanterisë së tij.

Disa ushtrues të devotshmërisë i konsiderojnë rrobat e parregulluara dhe të përlyera formë të adhurimit, e ndoshta bile edhe me qëllim i veshin rrobat e vjetra, që në këtë mënyrë ta tregojnë moslakminë e tyre ndaj kësaj bote dhe dashurinë e tyre ndaj botës tjetër. Ndërkaq kjo është prej injorancës klasike ndaj fesë dhe falsifikimit të parimeve të saj. 

Na ka rrëfyer Ibën Abbasi, i cili thotë: “Kur dolën havarixhët, shkova tek Aliu (radijAllahu ‘anhu), dhe më tha, “Shko tek ata njerëz.” Për këtë unë vesha prej mantelave më të bukur të Jemenit, i takova, e ata më thanë: “Mirë se na erdhe, o Ibën Abbas. Ç’është kjo mantelë?” Unë u thashë: “Çka nuk pëlqeni tek unë! E kam parë Pejgamberin duke veshur mantelat më të bukur.” (Transmeton Ebu Davudi)

Transmetohet prej Beras, se Pejgamberi ka patur shtat mesatar: “E kam parë me një mantel të kuq, ashtu që asnjëherë nuk pata parë gjë më të bukur se ai.” (Transmeton Muslimi)

Ky pastrim dhe zbukurim u shtri prej individëve muslimanë deri në shtëpitë dhe rrugët e tyre, sepse Islami bëri me dije për pastrimin e shtëpive prej hedhurinave dhe plehërave, ashtu që të mos jenë tërheqëse për insektet dhe burim i sëmundjeve. Çifutët ishin shumë të pakujdesshëm në këtë pikëpamje, andaj u ndaluan muslimanët që t’u përngjasojnë atyre.

Transmetohet se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem)